(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Tabassaraans: verschil tussen versies - Wikipedia Naar inhoud springen

Tabassaraans: verschil tussen versies

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Interactief door geschiedenis bladeren
← Oudere bewerking
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
VolkovBot (overleg | bijdragen)
247.233 bewerkingen
k Linkfix ivm sjabloonnaamgeving / parameterfix
 
(24 tussenliggende versies door 14 gebruikers niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
{{Infobox taal
Het '''Tabasaraans''' is een [[Nach-Dagestaanse talen|Nach-Dagestaanse]] (Noordoost-Kaukasische) taal die vooral in Zuid-Rusland ([[Dagestan]]) en in bepaalde delen van de [[Kaukasus (gebergte)|Kaukasus]] door de [[Tabasaranen]] wordt gesproken.
| naam in Nederlands = Tabassaraans
| naam in taal = табасаран чIал
| gesproken = {{RU}}
| vitaliteit = potentieel bedreigd
| uitgestorven =
| sprekers = 95.000
| rang =
| taalfamilie = * [[Noordoost-Kaukasische talen|Nach-Dagestaans]]
** [[Noordoost-Kaukasische_talen#Dagestaanse talen|Dagestaans]]
*** [[Noordoost-Kaukasische_talen#Lezgi-talen|Lezgisch]]
**** Tabassaraans
| dialecten =
| creolen =
| dochtertaal =
| alfabet = [[Cyrillisch alfabet|cyrillisch]]
| officieelin = * {{RU}}
** [[Bestand:Flag_of_Dagestan.svg|border|20px]] [[Dagestan]]
| organisatie =
| 639-1 = –
| 639-2 = cau
| 639-3 = tab
| gebarentaal =
| afbeelding2 =
| onderschrift2 =
}}


Het '''Tabassaraans''' (табасаран чIал, ''tabasaran č’al'') is een [[Noordoost-Kaukasische talen|Nach-Dagestaanse]] taal, die wordt gesproken door de [[Tabassaranen]].
De taal heeft een relatief eenvoudig [[lexicon]], maar heeft wel achtenveertig naamvallen.


==Verspreiding==
Er zijn twee hoofddialecten: het noordelijke dialect (Chanisch) en het Zuid-Tabasaraans.
Het Tabassaraans is een van de 14 bestuurstalen van de [[Rusland|Russische]] deelrepubliek [[Dagestan]]. De taal wordt voornamelijk gesproken in het zuidoosten van Dagestan. Veel Tabassaranen spreken behalve hun moedertaal dikwijls ook [[Lezgisch]], [[Azerbeidzjaans]] of [[Russisch]]. Niettemin spreekt nog 96 procent van de Tabassaranen hun eigen taal.


==Spraakkunst==
In 1993 waren er ongeveer 95.000 sprekers. Veel Tabasaranen zijn meertalig: ze spreken ook [[Lezgisch]], [[Azeri (taal)|Azeri]] of [[Russisch]]. Niettemin is het aantal Tabasaranen dat de eigen taal nog spreekt hoog: 96% in 1989.
Het Tabassaraans is een [[ergatief-absolutieve taal|ergatieve]] taal met 48 [[naamval|naamvallen]]. De taal houdt daarmee het record van meeste naamvallen ter wereld. De meeste naamvallen zijn [[locatief|locatieven]]. De vervoeging van het [[werkwoord]] is relatief eenvoudig.


==Klankleer==
In 1932 werd voor het eerst een Tabasaraanse schrijftaal ontwikkeld, gebaseerd op het [[Latijnse alfabet]]. In 1938 ging men over op het [[cyrillisch alfabet|cyrillische]].
{| class="wikitable IPA" border="1" style=text-align:center
|+ Medeklinkers
|-
! colspan="2" rowspan="2"|
! rowspan="2"|[[labiaal]]
! colspan="2"|[[dentaal]]
! colspan="2"|[[alveo-palataal|postalveolaar]]
! rowspan="2"|[[velaar]]
! rowspan="2"|[[uvulaar]]
! rowspan="2"|[[faryngaal|epiglottaal]]
! rowspan="2"|[[glottaal]]
|-class=small
! —
! [[sibilant|sib.]]
! —
! [[labialisatie|lab.]]
|-
! colspan="2" | [[Nasaal (medeklinker)|nasaal]]
| m
| n
|
|
|
|
|
|
|
|-
! rowspan="4" | [[plosief]]/<br>[[affricaat]]
!<small> [[stemhebbend|stemh.]]</small>
| b
| d
| d͡z
| d͡ʒ
| d͡ʒʷ
| ɡ
| ɢ
|
|
|-
!<small> [[stemloos|steml.]]</small>
| p
| t
| t͡s
| t͡ʃ
| t͡ʃʷ
| k
| q
|
| ʔ
|-
!<small>[[geminaat|gem.]]</small>
| pː
| tː
| t͡sː
| t͡ʃː
| t͡ʃːʷ
| kː
| qː
|
|
|-
! <small>[[ejectief]]</small>
| pʼ
| tʼ
| t͡sʼ
| t͡ʃʼ
| t͡ʃʷʼ
| kʼ
| qʼ
|
|
|-
! rowspan="3" | [[fricatief]]
!<small>[[stemloos|steml.]]</small>
| f
|
| s
| ʃ
| ʃʷ
| x
|
| ʜ
|
|-
!<small>[[geminaat|gem.]]</small>
| fː
|
| sː
| ʃː
| ʃːʷ
| xː
|
|
|
|-
!<small> [[stemhebbend|stemh.]]</small>
| v
|
| z
| ʒ
| ʒʷ
| ɣ
|
| ʢ
| ɦ
|-
! colspan="2" | [[approximant]]
|
| l
|
| j
|
|
|
|
|
|-
! colspan="2" | [[vibrant]]
|
| r
|
|
|
|
|
|
|
|}
{| class="wikitable" style="text-align: center;"
|+ Klinkers
|-
! rowspan="2" |
! colspan="2" | [[Voorklinker|voor]]
! rowspan="2" | [[Achterklinker|achter]]
|-
! <small>[[Klinkerronding|ongerond]]</small>
! <small>[[Klinkerronding|gerond]]</small>
|-
! [[Gesloten klinker|gesloten]]
| i || y
| u
|-
! [[Middenklinker|midden]]
| ɛ ||
|
|-
! [[open klinker|open]]
| æ ||
| ɑ
|}


==Schrift==
[[categorie:Nach-Dagestaanse taalfamilie]]
Sinds [[1938]] wordt het Tabassaraans geschreven in het [[cyrillisch alfabet|cyrillisch]], ter vervanging van het [[Latijns schrift|Latijnse alfabet]] dat sinds [[1932]] in gebruik was. Daarvoor werd het [[Arabisch schrift]] gebruikt.
[[categorie:Dagestan]]
{| class="wikitable" style=text-align:center
[[Categorie:Taal in de Kaukasus]]
|+Cyrillisch alfabet
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | А а
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Аь аь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Б б
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | В в
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Г г
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Гъ гъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Гь гь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Д д
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Е е
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ё ё
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ж ж
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | З з
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | И и
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Й й
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | К к
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Къ къ
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Кь кь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | КӀ кӀ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Л л
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | М м
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Н н
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | О о
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | П п
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ПӀ пӀ
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Р р
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | С с
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Т т
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ТӀ тӀ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | У у
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Уь уь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ф ф
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Х х
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Хъ хъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Хь хь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ц ц
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ЦӀ цӀ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ч ч
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ЧӀ чӀ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ш ш
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Щ щ
|-
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ъ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ы
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | ь
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Э э
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ю ю
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Я я
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | Ӏ
| style="width:3em; text-align:center; padding: 3px;" | '
|}


{{Appendix||2=
[[br:Tabasareg]]
== Referenties ==
[[ca:Tabasaran]]
* {{Bronvermelding anderstalige Wikipedia|taal=en|titel=Tabasaran language|oldid=1010569345|datum=20210404}}
[[de:Tabassaranische Sprache]]
}}
[[en:Tabasaran language]]
{{Bibliografische informatie}}
[[eu:Tabasaranera]]

[[fi:Tabasaranin kieli]]
[[Categorie:Nach-Dagestaanse taalfamilie]]
[[fr:Tabassaran]]
[[Categorie:Dagestan]]
[[mk:Табасарански јазик]]
[[Categorie:Taal in de Kaukasus]]
[[os:Табасарайнаг æвзаг]]
[[pl:Język tabasarański]]
[[pt:Língua tabassarã]]
[[ru:Табасаранский язык]]
[[uk:Табасаранська мова]]

Huidige versie van 28 feb 2024 om 06:34

Tabassaraans
табасаран чIал
Gesproken in Vlag van Rusland Rusland
Vitaliteit potentieel bedreigd
Sprekers 95.000
Taalfamilie
Alfabet cyrillisch
Officiële status
Officieel in
Taalcodes
ISO 639-1 –
ISO 639-2 cau
ISO 639-3 tab
Portaal  Portaalicoon   Taal

Het Tabassaraans (табасаран чIал, tabasaran č’al) is een Nach-Dagestaanse taal, die wordt gesproken door de Tabassaranen.

Verspreiding

[bewerken | brontekst bewerken]

Het Tabassaraans is een van de 14 bestuurstalen van de Russische deelrepubliek Dagestan. De taal wordt voornamelijk gesproken in het zuidoosten van Dagestan. Veel Tabassaranen spreken behalve hun moedertaal dikwijls ook Lezgisch, Azerbeidzjaans of Russisch. Niettemin spreekt nog 96 procent van de Tabassaranen hun eigen taal.

Spraakkunst

[bewerken | brontekst bewerken]

Het Tabassaraans is een ergatieve taal met 48 naamvallen. De taal houdt daarmee het record van meeste naamvallen ter wereld. De meeste naamvallen zijn locatieven. De vervoeging van het werkwoord is relatief eenvoudig.

Klankleer

[bewerken | brontekst bewerken]
Medeklinkers
labiaal dentaal postalveolaar velaar uvulaar epiglottaal glottaal
— sib. — lab.
nasaal m n
plosief/
affricaat 		stemh. b d d͡z d͡ʒ d͡ʒʷ ɡ ɢ
steml. p t t͡s t͡ʃ t͡ʃʷ k q ʔ
gem. pː tː t͡sː t͡ʃː t͡ʃːʷ kː qː
ejectief pʼ tʼ t͡sʼ t͡ʃʼ t͡ʃʷʼ kʼ qʼ
fricatief steml. f s ʃ ʃʷ x ʜ
gem. fː sː ʃː ʃːʷ xː
stemh. v z ʒ ʒʷ ɣ ʢ ɦ
approximant l j
vibrant r
Klinkers
voor achter
ongerond gerond
gesloten i y u
midden ɛ
open æ ɑ

Schrift

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 1938 wordt het Tabassaraans geschreven in het cyrillisch, ter vervanging van het Latijnse alfabet dat sinds 1932 in gebruik was. Daarvoor werd het Arabisch schrift gebruikt.

Cyrillisch alfabet
А а Аь аь Б б В в Г г Гъ гъ Гь гь Д д
Е е Ё ё Ж ж З з И и Й й К к Къ къ
Кь кь КӀ кӀ Л л М м Н н О о П п ПӀ пӀ
Р р С с Т т ТӀ тӀ У у Уь уь Ф ф Х х
Хъ хъ Хь хь Ц ц ЦӀ цӀ Ч ч ЧӀ чӀ Ш ш Щ щ
ъ ы ь Э э Ю ю Я я Ӏ '
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tabassaraans&oldid=67111238"