Liberale Staatspartij

Liberale Staatspartij 'De Vrijheidsbond'
Personen
Partijvoorzitter	Hendrik Coenraad Dresselhuys (1921-1926); Dirk Fock (1927-1933); Willem Carel Wendelaar (1933-1938); Ben Telders (1938-1945)
Geschiedenis
Opgericht	16 april 1921
Opheffing	5 oktober 1946
Fusie van	Liberale Unie, ; Bond van Vrije Liberalen, ; Economische Bond, ; Neutrale Partij, ; Middenstandspartij, ; Algemeene Staatspartij
Opgegaan in	Partij van de Vrijheid
Algemene gegevens
Actief in	Nederland
Richting	Centrum-rechts; (voor vooroorlogse begrippen links)
Ideologie	Conservatief liberalisme
Portaal	Politiek ; Nederland

De Liberale Staatspartij, tot februari 1938 met als naamvoering 'De Vrijheidsbond', was een meer traditioneel liberale partij in Nederland. De partij ontstond op 16 april 1921 uit de hereniging van liberalen uit de Liberale Unie, de Bond van Vrije Liberalen en enkele kleinere liberale partijen. De partij ging in 1946 op in de na afloop van de Tweede Wereldoorlog nieuw opgerichte Partij van de Vrijheid.

Standpunten

De Vrijheidsbond/LSP ging uit van grote persoonlijke vrijheid, zowel in het privéleven als in het openbare leven. De rol van de overheid moest zo beperkt mogelijk zijn, er moest sprake zijn van vrijhandel, en de staatsuitgaven dienden zo laag mogelijk te worden gehouden. Wel moest de overheid zorgen voor handhaving van orde en gezag en moesten de economisch zwakkeren via sociale zekerheid worden beschermd.

De LSP was pleitbezorger van openbaar onderwijs, gelijke rechten voor mannen en vrouwen, invoering van een premievrij staatspensioen, steun aan particuliere initiatieven voor natuurbehoud, internationale ontwapening en geleidelijke invoering van autonomie in Nederlands-Indië.

Historische ontwikkeling

Na de invoering van de evenredige vertegenwoordiging verloren de twee grote liberale groeperingen, Liberale Unie en Vrije-Liberalen, veel zetels. Daarnaast kwamen er nieuwe liberale splinterpartijen op. Met de vorming van de Vrijheidsbond werden de krachten gebundeld. Alleen de links-liberale VDB bleef buiten de nieuwe bond.

Samenstellende delen van de Vrijheidsbond waren behalve de Liberale Unie en de Bond van Vrije Liberalen, de Economische Bond van Treub, de Neutrale Partij (van de revueartiest Henri ter Hall), de Middenstandspartij en de Algemeene Staatspartij.

In de nieuwe partij kreeg de liberale traditie al snel de overhand. In 1922 kreeg de Vrijheidsbond concurrentie van de Liberale Partij, die zich onder andere richtte op herinvoering van het districtenstelsel. Ook de Middenpartij voor Stad en Land, die in 1929 één zetel behaalde, kan als liberale concurrent worden beschouwd.

De partij maakte driemaal deel uit van de regering: tussen 1933 en 1937 in de kabinetten Colijn-II en Colijn-III en in 1939 in het zeer kortstondige kabinet-Colijn V.

Gedurende het Interbellum nam de aanhang van de Vrijheidsbond steeds verder af, met Tweede Kamerverkiezingen van 1937 als dieptepunt, toen de LSP niet verder kwam dan vier zetels. Als reactie hierop werd in 1938 Ben Telders gekozen tot voorzitter van de LSP. Telders stond bekend als meer sociaal-liberaal dan zijn voorgangers en men hoopte dat hij de partij kon hervormen.

Vanwege de Tweede Wereldoorlog konden de hervormingsplannen echter geen doorgang vinden. Op 5 juli 1941 werd de LSP door de Duitse bezetter verboden. Telders, die zich verzette tegen de Duitse bezetter, werd op 18 december 1940 gearresteerd en belandde in diverse concentratiekampen. Hij overleed op 6 april 1945 in Bergen-Belsen^[2]. Het wetenschappelijk bureau van de VVD is naar Telders genoemd.

Na de bevrijding van Nederland leidde het streven naar vernieuwing en nieuwe aanhang tot de oprichting van de Partij van de Vrijheid. De LSP besloot op 5 oktober 1946 in die partij op te gaan.

Verkiezingen in 1963

In 1963 probeerden enkele VVD'ers - oud-Vrijheidsbonders - de LSP nieuw leven in te blazen. Ze richtten een nieuwe Liberale Staatspartij op waarvan de kleurrijke burgemeester van Gorinchem, mr. Louis Rudolph Jules ridder van Rappard, voorzitter werd. De nieuwe LSP deed datzelfde jaar mee aan de verkiezingen voor de Tweede Kamer maar behaalde geen zetel en verdween weer van het politieke toneel.

Aanhang en achterban

De aanhang en achterban van de Vrijheidsbond/LSP bestond uit het meer welgestelde deel van de bevolking, en in het bijzonder zakenlieden uit Rotterdam (havenbaronnen) en Amsterdam. Ook een deel van het oude patriciaat behoorde tot de achterban van de LSP.

Nevenorganisaties

De LSP kende enkele belangrijke nevenorganisaties, de voornaamste was de Vrouwengroep in de Vrijheidsbond (later: Vrouwengroep van de Liberale Staatspartij), welke in haar beginjaren werd geleid door Welmoet Wijnaendts Francken-Dyserinck, voorzitster van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht. Ook kende de LSP een jeugdbeweging: Centrale van Jongeren in de Vrijheidsbond, later Bond van Jong-Liberalen genoemd. De bekendste voorzitter van de jeugdbeweging was Henk Korthals.

Historische gegevens

Verkiezingsresultaten en kabinetsdeelname


Verkiezingsjaar	Aantal stemmen	% van de stemmers	Aantal behaalde zetels	Coalitie/Oppositie
1922	271.358	9,3	10/100	Oppositie
1925	269.564	8,7	9/100	Oppositie
1929	249.105	7,4	8/100	Oppositie
1933	258.732	7,0	7/100	Coalitie (1933-1935)
1933	258.732	7,0	7/100	Coalitie (1935-1937)
1937	160.260	4,9	4/100	Oppositie (1937-1939)
				Extra-parlementaire deelname ( juli-aug. 1939)
				Oppositie (1939-1940)
Ballingschap	/	/	/	Geen deelname (1940-1941)
				Deelname (1941-1945)
				Geen deelname (feb.-juni 1945)
Op basis van verkiezingsuitslag 1937	160.260	4,9	4/100	Oppositie (1945-1946)

Voorzitters van de Vrijheidsbond/LSP

1921-1926: Hendrik Coenraad Dresselhuys
1927-1933: Dirk Fock
1933-1938: Willem Carel Wendelaar
1938-1945: Ben Telders
1945: M.H. de Boer (waarnemend)

Secretarissen

1921-1930: Gerard Adolf Boon
1930-1946: J. Rutgers

Voorzitsters Vrouwengroep

1921-1922: Esther Welmoet Wijnaendts Francken-Dyserinck
1922-1931: Alida Koek-Mulder
1932-1933: Louise van Eeghen
1933-1938: Johanna Westerman
1938-1946: Julie Redeke-Hoek

Secretarissen

1921-1922: Hannah van Bieman-Hijmans
1931-1933: Elisabeth Alida Johanna Scheltema-Conradi
1933-1936: A. van Gilse-van Geldermalsen
1936-1938: J. Meijer-Rummelhoff

Voorzitters Bond van Jong-Liberalen

1924-1930: Nicolaas Johannes Cornelis Marie Kappeyne van de Coppello
1930-1934: Ferdinand Hollander
1934-1937: H.L. van Zanten
1937-1940: Henk Korthals
1940-1946: F. Neisingh

Secretarissen

1924-1929: G.J.J. Bührmann
1929-1934: A.J. Tom
1934-1936: A.B. Adrian
1936-1937: Henk Korthals
1937-1938: G. van den Burg
1938-1946: A.A.C. Reedijk

Aantal zetels in de Tweede Kamer

1921: 15 zetels (na fusie van de Liberale Unie, de Bond van Vrije Liberalen, de Economische Bond en enkele kleinere partijen)
1922: 10 zetels
1925: 9 zetels
1929: 8 zetels
1933: 7 zetels
1937: 4 zetels

Fractievoorzitters van de Vrijheidsbond/LSP in de Tweede Kamer

1921-1922: Pieter Rink
1922-1926: Hendrik Coenraad Dresselhuys
1926-1929: Anton van Gijn
1929-1933: Hendrik Johan Knottenbelt
1933-1940: Steven Bierema

Aantal zetels in de Eerste Kamer

1922: 1 zetel
1923: 5 zetels
1926: 6 zetels
1929: 6 zetels
1932: 6 zetels
1935: 5 zetels
1937: 3 zetels

Andere partijprominenten

Externe link

De Liberale Staatspartij op de website van het Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen

Bronnen

De informatie op deze pagina, of een eerdere versie daarvan, is geheel of gedeeltelijk afkomstig van www.parlement.com. Overname was tot 1 februari 2016 toegestaan met bronvermelding.

Noten

↑ Liberale Staatspartij 'De Vrijheidheidsbond' partijgeschiedenis. DNPP. Gearchiveerd op 17 februari 2023. Geraadpleegd op 16 september 2023.
↑ Van Thorbecke tot Telders, door: G.A. van der List en P.C.C. van Schie (red.), 1993, blz. 142

[1] Liberale Staatspartij 'De Vrijheidheidsbond' partijgeschiedenis. DNPP. Gearchiveerd op 17 februari 2023. Geraadpleegd op 16 september 2023.

[2] Van Thorbecke tot Telders, door: G.A. van der List en P.C.C. van Schie (red.), 1993, blz. 142

[1]

[2]