5G
| Mobiele telefonie-generaties | ||
|---|---|---|
5G (voluit 5e generatie mobiele netwerk of 5e generatie draadloze systemen) is een telecommunicatie-norm. Deze kenmerkt zich door een grotere gegevensdoorvoer en minder vertraging (latentie) in vergelijking met de voorganger 4G/IMT-Advanced (International Mobile Telephony-Advanced).
Achtergrond
Het 5G-netwerk zal theoretisch gezien 20 gigabits per seconde (Gb/s) kunnen faciliteren, hoewel in de praktijk uitgegaan wordt van 1 Gb/s (= 0,125 gigabyte per seconde) (het gemiddelde verbruik in Nederland ligt volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling op ruim 1 gigabyte per maand).[1]
Voor het 5G-netwerk in Nederland is de frequentieband van 3,5 gigahertz (GHz) benodigd. Dit is echter de frequentie die in het noorden van Nederland wordt gebruikt voor spionage door het afluisterstation in het Friese Burum.[2] Het afluisterpark van de Nederlandse inlichtingendiensten gaat daarom mogelijk uitwijken naar het buitenland.[3]
Hoe hoger de frequentie, hoe meer capaciteit, dan wel hoe sneller de verbinding, maar hoe minder het bereik van de antenne is.[4] Meer kleine zenders ('small cells'[5]) in het straatbeeld zullen dus het gevolg zijn,[6] zoals in bushokjes en op lantaarnpalen.[7] Masthoogten op boomniveau hebben een beperkende factor voor de werking van het 5G-netwerk ten aanzien van het bereik en de betrouwbaarheid: bomen dienen daarom 3 meter lager te zijn dan de hoogte van het basisstation.[8]
5G werkt met een lagere latentie (dit is de tijd ofwel de vertragingsduur in de communicatie tussen apparaten) dan bij voorgaande netwerkgeneraties. Bij 5G worden de gegevens in 1 milliseconde verzonden, terwijl dit bij het 4G-netwerk 50 milliseconden duurt.[9] Dit wordt als cruciale verbetering beschouwd en is natuurlijk een groot voordeel als het om snelheid gaat. 5G heeft vele voordelen[10] ten opzichte van 4G, vooral bij machine-to-machine-communicatie (M2M).
Antenne-opstelpunten
Voor een hoge dekkingsgraad zijn voor 5G meer antennes nodig dan voor de voorganger 4G. Nederlandse gemeenten hebben met het Rijk en mobiele operators in het Antenneconvenant afgesproken dat antennes voor dekking van mobiele netwerken zonder vergunning mogen worden geplaatst. Het convenant uit 2012[11] verloopt eind 2019 en er zou in datzelfde jaar een nieuwe versie moeten komen.[12] Eind 2019 is echter de geldigheid van het convenant met een jaar verlengd tot eind 2020.[13] Op 1 januari 2021 is een nieuw antenneconvenant ingegaan met een looptijd tot 31 december 2025.[14]
Gemeenten zijn volgens de Europese Telecomcode wettelijk verplicht mee te werken aan plaatsingsverzoeken van de 5G-antennes. Een bureau zal onderzoek doen naar de gevolgen van het inwilligen van 'redelijke verzoeken', zoals de financiële gevolgen voor een gemeente.[15]
Energie
5G verbruikt meer energie dan de voorloper 4G.[16] Hoe hoger de frequentie van de signalen, hoe meer energie ervoor nodig is om op een bepaalde afstand voldoende vermogen te kunnen leveren.[17]
De nabijheid van een zender die vereist wordt voor het 5G-netwerk houdt in dat er meer zenders worden geplaatst dan dat er voor 4G benodigd waren. Hoewel het vermogen van deze kleinere zenders voor 5G lager zal zijn, wordt het totale energieverbruik meer. Met een verbruik van ongeveer 60% zijn de zendstations de grootste energieverbruikers binnen het telecommunicatienetwerk.[18]
Om het energieverbruik in te perken wordt er gewerkt aan een nieuwe antennetechniek met richtingsbepaling voor het versturen van het signaal.[17]
Toepassingsgebied
Niet alle innovaties omtrent 5G zijn onlosmakelijk ermee verbonden: ook met 4G zijn de innovaties op het gebied van het internet der dingen al actief, zoals onderlinge connectiviteit en slimme software. Met asset tracking is het voor bijvoorbeeld bouwbedrijven mogelijk om hun materieel voorzien van RFID-chips binnen het bedrijf te lokaliseren.[16]
Met de komst van 5G zijn een miljoen apparaten per vierkante kilometer aan te sluiten op het internet. Dat is tien keer meer dan 4G. Als toepassingsgebied voor 5G wordt genoemd: het internet der dingen (Internet of Things (IoT)), de slimme stad (smart city-functies)[19] met slimme straatverlichting, verkeerslichten en bewakingscamera's,[20] de zelfsturende auto's en zelfrijdende landbouwvoertuigen (car-to-car communicatie) voor precisielandbouw, drone-taxi's,[21] verdergaande robotisering zoals met robots voor telepresence ten behoeve van het werken op gevaarlijke locaties,[22] remote computing (op afstand toegang tot bijvoorbeeld een desktop-apparaat), operaties op afstand door een chirurg en een tactiel internet (op afstand virtuele machines besturen) voor augmented-reality- en virtual-realitysoftware.[23]
De gevolgen kunnen onder meer voor de industrie een hogere productiviteit inhouden, en voor de maatschappij een ‘cashless society’. Beeldschermen zullen hogere beeldresoluties aankunnen.[24]
Implementatie
Lidstaten van de Europese Unie hebben afgesproken om rond 2020 minimaal één grote stad te hebben voorzien van het 5G-netwerk.[25] Uiterlijk eind 2020 krijgen telecombedrijven de frequenties voor 5G-netwerken in Europa in handen; de licenties zijn dan minimaal twintig jaar geldig.[26] In Nederland wordt mogelijk Amsterdam als eerste stad voorzien van 5G, ter ondersteuning van de Europese Kampioenschappen.[25] In september 2017 werd daar de eerste 5G-zendmast geplaatst.[1] Het betreft een massive MIMO-installatie van Huawei met meerdere kleine zend- en ontvangstantennes, geplaatst op het Leidseplein door T-Mobile Nederland.[27]
Voor de Nederlandse chipfabrikant en halfgeleiderindustrieel Ampleon (dochteronderneming van JAC Capital) is voor het plaatsen van transistoren in 5G-zendmasten een voorname rol weggelegd.[28]
Proeven in Nederland
In april 2018 begon KPN met proeven voor het 5G-netwerk in Amsterdam-Zuidoost, Rotterdam, Drenthe en nabij Helmond voor het onderzoeken van de inzetbaarheid ervan.[29] Het onderzoek in Amsterdam betreft het managen van menigten rond de Johan Cruyff ArenA.
Het onderzoek in Rotterdam betreft de toepassing van Internet der Dingen (Internet of Things) in de industrie met augmented reality. In het havengebied, nabij de Shell Pernis-raffinaderij, werken telecombedrijf KPN en het internationale organisatieadviesbureau Accenture samen. Met ultra-high-definitioncamera's (UHD-camera's) wordt in realtime controle en risicoanalyse gedaan op leidingen in het gebied. Een ander project is gericht op bedrijfsefficiëntie met een 'slimme helm' waarmee een werknemer zowel informatie via augmented reality met video- en spraakfuncties te zien krijgt, alsook werkinstructies kan communiceren.[30]
Het onderzoek in Drenthe betreft het geautomatiseerd aansturen van landbouwmaterieel, zoals met zelfrijdend werktuig en inzet van drones. Een proef behelst precisielandbouw met het inzetten van drones boven de gewassen op het land voor het maken van taakkaarten die gekoppeld worden aan veldspuitmachines. Een eerste proef is gericht op loofdoding bij de aardappelteelt in Valthermond. Het pilotproject is in een samenwerkingsverband tussen de Provincie Drenthe, KPN, Agrifac, Dronehub, Wageningen University & Research (WUR) en Innovatie Veenkoloniën.[31]
Het onderzoek in Helmond betreft technieken om zelfrijdende auto’s te laten communiceren met andere voertuigen en de weg zelf. De uitkomst van deze onderzoeken zal bepalen op welk gebied de implementatie het eerst wordt doorgevoerd.[32]
In 2018 breidde Vodafone het onderzoeksgebied uit met proeven in Noord-Groningen;[33] sinds 2016 werd al getest op de Groningse campus Zernike.[34] Vanwege het gebruik van de 3,5-gigahertz frequentieband door de inlichtingendiensten is tot nader onderzoek in 2018 geen proef in Groningen mogelijk.[35] Bij toekomstige veilingen van de mobiele frequenties voor het 5G-netwerk wordt de telecomaanbieders een landelijke dekkingsplicht opgelegd.[36] Het Economic Board Groningen heeft dit als mogelijke toekomstige economische impuls bewerkstelligd ter compensatie van het Noord-Nederlandse aardbevingsgebied rond Loppersum.[37] Betrokken partijen bij de eerste proef waren het Ministerie van Economische Zaken,[38] KPN, Ericsson, Huawei en TNO.[37] Bij de proef in Groningen wordt voor de toepassing van satellietcommunicatie/-informatie samengewerkt met de Europese Ruimtevaartorganisatie (ESA).[39] Het eerste pilotproject van het Economic Board Groningen was in 2017 in Noord-Groningen het project 5Groningen waarbij gekeken werd naar landbouw, verkeer, zorg, energie, leefomgeving en industrie; in de landbouw ging het onder meer om een sensortechnologie voor het meten van de bodemgesteldheid, en een droneproject voor precisielandbouw.
Proeven in België
In België doen zowel netwerkleveranciers zoals Alcatel-Lucent, Ericsson, Huawei en Nokia proeven alsook de providers.[40] Zo heeft provider Proximus samen met Huawei de eerste proef in de openbare ruimte gedaan in Haasrode (Leuven).[41] Ericsson zette op het Hasseltse Corda Campus het eerste 5G-netwerk van het België op zodat studenten van de Hogeschool PXL in samenwerking met het ICT-bedrijf AE uit Heverlee onderzoek kunnen verrichten naar de mogelijkheden ervan.[42][43]
Internationale ontwikkelingen
Zuid-Korea wilde landelijke dekking hebben tijdens de Olympische Winterspelen van 2018, en Japan tijdens de Olympische Zomerspelen van 2020.[44]
In 2018 is het eerste 'overlappende antennedeken' (network data layer) gelegd in Duitsland in een samenwerking tussen Hewlett Packard Enterprise (HPE) en Deutsche Telekom.[45]
Bulgarije, Griekenland en Servië zijn in 2018 in EU-verband een grensoverschrijdend project overeengekomen om met het ontwikkelen van een 5G-corridor tussen de steden Thessaloniki, Sofia en Belgrado zelfsturende auto's te testen. Een jaar eerder kwamen 27 EU-lidstaten overeen om een pan-Europees niveau een grootschalige test te ontwikkelen voor onderling verbonden en geautomatiseerde mobiliteit op Europese snelwegen.[46]
In de automotive-industrie wordt samengewerkt. De 5G Automotive Association (5GAA) is een samenwerking tussen de automotive-industrie, technologieconcern Qualcomm en Savari. Onder de 85 leden zijn autofabrikanten - waaronder Ford Motor Company, BMW Group en Groupe PSA - softwareontwikkelaars, netwerkproviders en weginstanties.[47] Zij testen de communicatie tussen voertuigen en infrastructuur.[48] Huawei ontwikkelde voor de 5G-mobiele datatechnologie de Tiangang-chipset voor basisstations en Balong 5000-modem voor 'endpoints'.[49]
In 2018 zijn maatregelen genomen in Australië, Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten om Huawei, een van 's werelds grootste leveranciers van telecominfrastructuur, te weren op het 5G-netwerk omdat via dit telecombedrijf de Chinese overheid toegang zou kunnen krijgen tot vertrouwelijke informatie.[50] Het Britse National Cyber Security Centre (NCSC) is met Huawei overeengekomen dat het 5G-netwerk van Groot-Brittannië moet voldoen aan speciale vereisten ten aanzien van de veiligheid.[51] Ook in Japan wordt Huawei niet toegelaten op de markt om het 5G-netwerk aan te leggen.[52] In Nederland loopt nog een veiligheidsonderzoek door het Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV); voor het Nederlandse 4G-netwerk van KPN en T-Mobile wordt gebruik gemaakt van Huawei.[53]
Frequentieveiling
Via veilingen worden de vergunningen voor het gebruik van frequenties verdeeld. De Europese Unie heeft in de Telecomcode wettelijk bepaald dat haar lidstaten uiterlijk eind 2020 de 3,5GHz-band vrij moeten hebben voor gebruik.
Nederland
In Nederland was de spectrumveiling onder de telecomaanbieders van de 5G-frequenties van 700 en 1400 megahertz en de herveiling van de UMTS-frequentie 2100 megahertz aanvankelijk gepland voor eind 2019.[54] Ook in 2023 werd de veiling uitgesteld. Uiteindelijk startte de veiling voor de 3,5GHz-frequentie op 25 juni 2024. De veiling wordt gecoördineerd door het Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) dat onderdeel is van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat.
De frequentieband van 700 megahertz was voorheen beschikbaar voor digitale televisie,[55] die van 1400 voor Defensie en wetenschappelijk onderzoek,[56] en die van 2100 voor 3G.[55] Om bij de veiling in aanmerking te komen voor een licentie geldt als eis dat de providers een landelijke dekking moeten garanderen van 98%. De Rijksoverheid heeft hiertoe het Actieplan Digitale Connectiviteit opgesteld.[57] Het kabinet-Rutte III heeft onder de noemer Nederland Digitaal de ambitie om Nederland binnen Europa voorop te laten lopen met de digitale infrastructuur.[57] Sinds 1 oktober 2018 worden volgens de Europese regelgeving vaste telecomnetwerken opengesteld voor andere aanbieders om concurrentie te bevorderen,[58] deze open netwerktoegang betreft in Nederland de vaste netwerken van KPN (3,5 miljoen vaste internet- en tv-abonnees[59]) en VodafoneZiggo (3,9 miljoen kabelabonnees[59]).[60] KPN moest eerder al haar netwerk openstellen. De organisatie die in Nederland daar toezicht op houdt is de Autoriteit Consument en Markt.[58] Volgens dezelfde Europese regelgeving zal voor de vergunningen een minimumduur van twintig jaar gelden.[58]
Eind juni 2020 veilt het Agentschap Telecom via een elektronisch veilingsysteem als eerste de toegang tot de 700-MHz-band - die nodig is voor een landelijk dekkend 5G-netwerk - de 1400- en 2100-MHz-band.[61] De veiling gebeurt in twee fasen: eerst de biedingen voor de verdeling van de 26 kavels en daarna de biedingen voor de toewijzing voor de voorkeursfrequentie op de spectrumband. Deelnemers aan de veiling zijn KPN, T-Mobile en VodafoneZiggo.[62] De veiling heeft 1,23 miljard euro opgeleverd.[63] Naast de biedingen op de belangrijkste frequentieband van 700 MHz is er ook geboden op de andere banden. KPN betaalde in totaal 416 miljoen euro, Vodafone 407 miljoen en T-Mobile 400 miljoen. Iedere provider heeft een even groot stuk in handen van de 700MHz-frequentieband waarvoor de providers elk evenveel betaalden. De uitgegeven vergunningen zijn geldig tot 2040.[64]
Vrije ruimte
Voor Nederland komt met de frequentieverdeling het gedeelte aan vrije ruimte in het frequentiespectrum onder druk te staan. Het vrije spectrum kan bijvoorbeeld worden gebruikt om consumentenapparatuur onderling te laten communiceren, zonder dat daarvoor dan een abonnement bij een provider benodigd is.[56]
België
In België was aanvankelijk de spectrumveiling gepland voor in het voorjaar van 2019. Het betreft dan de frequentiebanden van 700, 1400 en 3600 megahertz voor voornamelijk het gebruik van 5G vanaf 2020, alsook frequentiebanden voor het 4G-netwerk waarvan de huidige licenties in maart 2021 verlopen, te weten de 900, 1800 en 2600 megahertz-frequentiebanden.[65] Bij de veiling van 5G is ruimte voor een vierde telecomaanbieder.[66] De veiling wordt gedaan door het Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie (BIPT).
De inkomsten van de veiling in België worden geschat op 680 miljoen euro,[66] waarbij het grootste deel van de inkomsten uit de verlenging komt van de bandbreedtes voor de bestaande 3G- en 4G-netwerken.[67] Bij eerdere veilingen was de inkomstenverdeling 80 procent voor de federale overheid en 20 procent voor de deelstaten. De veiling voor 5G heeft vertraging opgelopen doordat er geen overeenstemming is tussen de federale overheid en de deelstaten over een nieuwe verdeelsleutel.[66] De licenties om 5G te mogen aanbieden zullen in 2021 worden afgegeven.[68]
Twee Belgische telecombedrijven hadden voor de frequentieveiling al via band 42 op 3,5 GHz toegang tot 5G verworven. Het zijn het Waalse telecombedrijf Gridmax voor toegang tot het 5G-netwerk in enkele landelijke gebieden in Wallonië, en het Brugse telecombedrijf Citymesh voor toegang tot 5G aan de kust, in Brugge, Gent en Antwerpen en hun randgemeenten, en Brussel.[69] In 2017 wees de EU op het radiospectrum band 42 aan als voorkeursband voor het opzetten van een 5G-netwerk, terwijl in 2015 Citymesh daartoe al toegang had verworven met een aanvraag bij het BIPT. 5G werd daarmee echter niet meteen operationeel omdat de antennes nog aanpassingen behoeven.[70] Gridmax werd in 2020 overgenomen door de Europese IT integrator Cegeka.[71]
Gezondheidsfactoren
Hoewel de aangekondigde introductie van 5G is aangegrepen door een groep wetenschappers om de Europese Commissie te waarschuwen voor gezondheidsrisico's,[72] lijkt er vooralsnog geen reden te zijn om de gezondheidsrisico's van 5G anders te beschouwen dan die van elektromagnetische velden die al langer gebruikt worden voor mobiele communicatie. Het Kennisplatform EMV stelt dat het nog niet duidelijk is of door 5G de blootstelling aan elektromagnetische velden toe zal nemen omdat 5G nog nergens op grote schaal geïntroduceerd is.[73] Om vast te stellen hoe maximale veldsterkteniveaus van 5G zich verhouden tot zowel de wettelijke blootstellingslimieten alsmede veldsterkteniveaus van de huidige systemen zijn veldsterktemetingen uitgevoerd nabij 5G test sites.[74][75]
Geen wetenschappelijk bewijs
Er is geen wetenschappelijk bewijs vastgesteld voor gezondheidsrisico's bij 5G. Specifiek onderzoek naar 5G ontbreekt, maar het 5G-netwerk maakt ook gebruik van frequenties die eerder in bijvoorbeeld 3G en 4G zijn gebruikt, waar al meer over bekend is. Het zijn met name de hogere frequenties van 3,5 GHz en 26 GHz waar minder over bekend is omdat deze banden voor mobiel internet nieuw zijn.[76]
5G maakt, net zoals 4G en 3G, gebruik van elektromagnetische velden, specifiek radiofrequente velden (RF-velden). Sterke RF-velden kunnen het lichaam opwarmen, wat voor organen schadelijk kan zijn. Hoogfrequente signalen zijn 'zwakker' en hebben meer moeite om tot een lichaam door te dringen. De diepte waarin 5G-velden in het lichaam kunnen doordringen zijn bij de 700MHz-band 50 mm, bij de 3,5GHz-band 20 mm, en bij de 26GHz-band 1 mm.[76]
Rechterlijke uitspraak over uitrol in Nederland
De stichting Stop5GNL heeft tegen de Nederlandse staat een kort geding aangespannen om verdere uitrol van 5G tegen te gaan. In mei 2020 wees de voorzieningenrechter de vorderingen in haar vonnis af.[77] Het is onduidelijk hoe de ontwikkeling zal zijn van 5G-systemen en de daardoor veroorzaakte veldsterktes. Het Agentschap Telecom blijft deze veldsterktes monitoren en de Staat zal ingrijpen als in de toekomst uit de metingen blijkt dat de door de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP) gestelde richtlijnen (zullen) worden overschreden. Bovendien zal de Staat ingrijpen als volgens nieuwere inzichten de blootstellingslimieten moeten worden aangepast, oftewel als er gezondheidsrisico’s blijken te zijn bij blootstelling aan elektromagnetische golven ónder de vastgestelde limieten. De uitrol is niet onomkeerbaar.[78] De stichting Stop5GNL gaat in hoger beroep.[79] In dat hoger beroep dat in 2021 diende, verklaarde het gerechtshof in Den Haag de stichting niet-ontvankelijk, aangezien deze volgens het gerechtshof in plaats van een civiele een bestuursrechtelijke procedure had moeten starten. De stichting is oneens met die uitspraak.[80]
Activisme
In 2020 werden brandstichtingen gepleegd onder telecommasten in Nederland (tientallen waaronder in Beesd[81], Liessel[82], Nuenen[83], Rijswijk (Gld.)[84] en[85], Dronten, Almere, Rotterdam, Groningen, Tilburg, Oudenbosch, Veldhoven, Roermond[86]), België (Pelt), Engeland (tientallen[87] brandstichtingen,[88] waaronder in Dagenham, Huddersfield, Birmingham, Liverpool)[89], Wales[90], Schotland[90], Ierland (Belfast, Letterkenny[88], Cork[91]), Italië (Bergamo, La Spezia[92], Maddaloni[93]), Kroatië (Bibinje[94]), Zweden[95] en op Cyprus. In Nederland is brand gesticht en is de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) ingeschakeld vanwege aanvallen op vitale infrastructuur.[83] Op sociale media worden complottheorieën over een verband tussen de coronapandemie van 2020 en 5G aangehaald.[96]
Veiligheid
De Nederlandse Rijksoverheid heeft een Nederlandse Cybersecurity Agenda (NCSA) opgesteld om dreigingen die uitgaan van de digitale wereld af te wenden.[97] Als bedreigingen worden bezien de dreiging van criminelen, economische en politieke spionage en digitale sabotage. De Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid stelt jaarlijks het actuele dreigingsbeeld op.[98]
Internationale betrekkingen[99]
Verenigde Staten versus China
Tussen de Verenigde Staten (en bondgenoten) en China heerst een internationale strijd om de markt voor het opzetten van 5G-netwerken. In 2015 heeft China met het strategische overheidsplan 'Made in China 2025' een ambitie neergezet om een voorname rol te spelen op het terrein van innovatie. Door het weren van grote Amerikaanse tech-bedrijven heeft het land de groei van bedrijven zoals Baidu, Alibaba en Tencent mogelijk gemaakt.[100] In 2018 verbood de Verenigde Staten op zijn beurt Amerikaanse bedrijven om gedurende zeven jaar producten te verkopen aan het Chinese telecommunicatiebedrijf ZTE, vanwege het verbreken van een afspraak en het illegaal leveren van goederen aan Iran.[101] De Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland weren routers, zendmasten, telefoons en andere producten van Huawei van hun markt vanwege een gecreëerd wantrouwen tegenover het Chinese bedrijf en verdenkingen van spionagemogelijkheden bij telecomprojecten.[102] De arrestatie van Huawei-topvrouw Meng Wanzhou door Canada op verzoek van de Verenigde Staten wordt ook in het licht van de onderlinge handelsstrijd omtrent de 5G-markt bezien. Het maakte van de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China een tech-oorlog.[100] Over en weer geven de landen negatieve reisadviezen voor elkaar.[102]
De Amerikaanse regering plaatste in 2019 Huawei en Hikvision op een zwarte lijst vanwege nationale veiligheid en leidde een internationale campagne om bondgenoten ervan te overtuigen Huawei uit te sluiten van hun 5G-netwerken.[103] In 2020 stelde de Amerikaanse regering dat het Chinese leger de techbedrijven Huawei en Hikvision (een producent van bewakingscamera's) bezit dan wel er controle over heeft, en steun verstrekt aan andere Chinese bedrijven waaronder China Mobile Communications, China Telecommunications en ook vliegtuigbouwer Aviation Industry Corp of China - sancties kunnen hierdoor worden aangescherpt waardoor Amerikaanse bedrijven nog verder beperkt zijn om zaken met hen te doen. Zo kan bijvoorbeeld Huawei geen smartphones produceren met Google-diensten (Playservices) erop of met de Android-appwinkel Play Store.[103][104][105]
In 2020 gaf Groot-Brittannië ondanks druk vanuit de Verenigde Staten, in de week van de uittreding uit de EU,[106] groen licht aan Huawei om een pakket te leveren voor het 5G-netwerk van Groot-Brittannië.[107] De keuze voor Huawei werd hoofdzakelijk ingegeven door de goedkope levering.[106] De Verenigde Staten dreigt hierop met een informatiestop met het Verenigd Koninkrijk om het te laten afzien van het gebruik van de diensten van Huawei.[108]
In 2020 heeft voor België de Nationale Veiligheidsraad beslist dat voor de kern van het netwerk leveranciers met een hoog risicogehalte moeten worden uitgesloten. Daarbij wordt uitgegaan van een lijst zoals is opgesteld door de Europese Commissie; de Chinese bedrijven Huawei en ZTE staan daar niet bij name in vermeld.[68] Hiermee is de druk op EU-lidstaten verder toegenomen om niet langer zaken te doen met Huawei, vooral door toedoen van de Verenigde Staten.[109]
Noten/bronnen/referenties
- ↑ a b Vijf vragen over 5G - is de straling wel of niet gevaarlijk?, de Volkskrant, Bard van de Weijer, 29 maart 2018 21:51. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Telecombedrijven willen frequentie Nederlands afluisterstation gebruiken voor 5g, Tweakers, Arnoud Wokke, 14 maart 2017 09:59. Geraadpleegd 17 mei 2018. Gearchiveerd op 18 mei 2018.
- ↑ Afluisterpark Nederlandse veiligheidsdiensten verhuist naar buitenland, NOS, 19 december 22:03. Geraadpleegd 18 februari 2019. Gearchiveerd op 16 februari 2019.
- ↑ 5G in Nederland: dit doen onze providers, One More Thing, 18 mei 2018. Geraadpleegd 24 mei 2018. Gearchiveerd op 24 mei 2018.
- ↑ Kleine zendmasten zitten overal verstopt, AD, David Bremmer, 31 augustus 2016 08:10 (update 11:43). Geraadpleegd 28 januari 2019. Gearchiveerd op 28 januari 2019.
- ↑ Straling antennes aan banden: onduidelijkheid over gevaar volksgezondheid, AD, Peter Winterman, 27 maart 2018 03:00. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Ministerie overweegt wettelijke norm - Is straling 5G het nieuwe roken?, De Telegraaf, 27 maart 2018. Geraadpleegd 19 juni 2018. Gearchiveerd op 19 juni 2018.
- ↑ Meeting the challenge of “Universal” coverage, reach and reliability in the coming 5G era, University of Surrey, Tim Brown, Michael Fitch, David Owens, Simon Saunders, Andy Sutton, Stephen Temple, pag. 4, pnt 3.1. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Hoe de combinatie van 5G en AI furore maakt in de telecom-industrie, Smart Business, Valérie Deridder, 4 juni 2018 11:18. Geraadpleegd 5 juni 2018.
- ↑ 5G, wat moet je ermee?. Signet. Gearchiveerd op 2 juni 2021. Geraadpleegd op 1 juni 2021.
- ↑ Wat betekent de komst van 5G-antennes voor onze gezondheid?, NOS, 27 maart 2018 18:12 (update 18:20). Geraadpleegd 30 januari 2019. Gearchiveerd op 30 januari 2019.
- ↑ 'Met 5G fors meer antenne-opstelplaatsen nodig', Binnenlands Bestuur, Sjoerd Hartholt, 13 oktober 2018. Geraadpleegd 30 januari 2019. Gearchiveerd op 30 januari 2019.
- ↑ Verlenging van het Antenneconvenant tot 2021, VNG, 20 december 2019. Geraadpleegd 20 februari 2020. Gearchiveerd op 20 februari 2020.
- ↑ Antenneconvenant 2021-2025, Antennebureau. Geraadpleegd 18 augustus 2023. Gearchiveerd op 18 augustus 2023.
- ↑ Kabinet wil dat gemeenten alsnog 5G-antennes plaatsen, ondanks zorgen, One More Thing, Wesley Akkerman, 20 februari 2020 10:16. Geraadpleegd 21 februari 2020. Gearchiveerd op 21 februari 2020.
- ↑ a b 'Het Internet of Things heeft 5G niet nodig', Datanews, Georges Lieben, 11 februari 2019 14:37 (update 17:09). Geraadpleegd 17 februari 2019. Gearchiveerd op 18 februari 2019.
- ↑ a b Nieuwe antennetechniek voor 5G, De Ingenieur, 23 juli 2018. Geraadpleegd 18 februari 2019. Gearchiveerd op 19 februari 2019.
- ↑ Onderzoekers willen toename stroomgebruik door 5G voorkomen, de Volkskrant, Bard van de Weijer, 4 oktober 2016 19:30. Geraadpleegd 18 februari 2019. Gearchiveerd op 19 februari 2019.
- ↑ HPE en Deutsche Telekom rollen Network Data Layer voor 5G-architectuur uit, Executive-People, Witold Kepinski, 6 juli 2018. Geraadpleegd 9 juli 2018. Gearchiveerd op 9 juli 2018.
- ↑ Het 5G-netwerk: hoe snel wordt het, hoe schadelijk is het en wanneer mogen we het verwachten?, VRT, Wim De Maeseneer, 13 juni 2018 17:28. Geraadpleegd 30 januari 2019. Gearchiveerd op 30 januari 2019.
- ↑ Wat ziet KPN toch in drone-taxi's?, FD, Jeroen Koot, 20 april 2018. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 19 oktober 2021.
- ↑ Grote beloften en een lange weg; De enorme potentie van 5g, Tweakers, Arnoud Wokke, 10 februari 2014 08:00. Gearchiveerd op 20 augustus 2022.
- ↑ Het 5g-tijdperk begint nu; Lappendeken van technieken voor de toekomst, Tweakers, Arnoud Wokke, 7 maart 2017, 06:00. Geraadpleegd 15 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Visterin Fileert: België nu al voorloper in 5G, Computable, William Visterin, 19 december 2018 11:16. Geraadpleegd 17 februari 2019. Gearchiveerd op 18 februari 2019.
- ↑ a b Wanneer kun je in Nederland 5G gaan gebruiken?, Nu.nl, 3 maart 2018 14:12 (update 3 april 2018 10:05). Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Europese deal in zicht over frequenties voor 5G, FD, Jeroen Segenhout, 2 maart 2018. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 28 september 2021.
- ↑ Primeur: eerste 5G-antenne in Amsterdam geactiveerd, AD, David Bremmer, 28 september 2017 16:30 (update 16:55). Geraadpleegd 17 mei 2018. Gearchiveerd op 17 mei 2018.
- ↑ Overname van Nijmeegse chipfabrikant Ampleon ketst af, FD, Tjabel Daling, 13 mei 2018. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 6 juli 2023.
- ↑ KPN start met tests voor 5G-netwerk in vier Nederlandse steden, Nu.nl, 12 april 2018 13:30. Geraadpleegd 14 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Accenture en KPN ontwikkelen 5G enabled industriële toepassingen, Dutch IT-channel, Witold Kepinski, 11 januari 2019. Geraadpleegd 11 januari 2019. Gearchiveerd op 13 januari 2019.
- ↑ Pilot 5G Fieldlab van start in Valthermond, Nieuwe Oogst, Han Reindsen, 17 oktober 2018 11:31. Geraadpleegd 16 februari 2019. Gearchiveerd op 16 februari 2019.
- ↑ Beloften en scepsis bij 5G, De Telegraaf, Wouter van Bergen, 5 augustus 2018. Geraadpleegd 8 augustus 2018. Gearchiveerd op 21 augustus 2018.
- ↑ 5G-experiment wordt nog dit jaar uitgebreid naar Noord-Groningen, RTV Noord, 14 mei 2018 15:22. Geraadpleegd 15 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Proef supersnel mobiel internet Groningen gaat beginnen, RTV Noord, 9 juni 2016, 10:32. Gearchiveerd op 14 augustus 2020.
- ↑ Burum stoorzender: invoering 5G nog maanden onmogelijk, Leeuwarder Courant, Saskia van Westhreenen, 28 mei 2018. Geraadpleegd 29 mei 2018. Gearchiveerd op 29 mei 2018.
- ↑ Na proef in Groningen moet het hele land snel mobiel internet krijgen, RTV Noord, 16 december 2016, 07:37. Geraadpleegd 15 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ a b Noord-Groningen krijgt onvoorstelbaar snel mobiel internet, RTV Noord, 20 augustus 2015, 06:33. Geraadpleegd 15 mei 2018. Gearchiveerd op 5 juli 2018.
- ↑ Vijf vragen over 5G-internet: wat kunnen we ermee?, RTV Noord, 20 augustus 2015, 06:35. Geraadpleegd 15 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ 5G-experiment Groningen gaat ESA-satellieten gebruiken, Nu.nl, 12 juni 2018 11:59 (update 12:12). Geraadpleegd 5 juli 2018. Gearchiveerd op 5 juli 2018.
- ↑ Huawei en Proximus halen 70Gbit/s in 5G-test, Techzine, Coen van Eenbergen, 14 november 2016 17:52. Geraadpleegd 8 augustus 2018. Gearchiveerd op 6 september 2018.
- ↑ Providers en 5g in de Benelux, Een digitale snelweg met veel obstakels - Ontwikkelingen in België, Tweakers, Arnoud Wokke, 14 mei 2018 06:00. Geraadpleegd 8 augustus 2018. Gearchiveerd op 8 augustus 2018.
- ↑ Eerste 5G-netwerk in België geactiveerd in Hasselt, Nieuwsblad (Belga), 17 januari 2018 13:24. Geraadpleegd 17 februari 2019. Gearchiveerd op 17 februari 2019.
- ↑ AE (Corda) gaat 5G tastbaar maken voor bedrijven, Made in Limburg, Kurt Meers, 17 januari 2018. Geraadpleegd 17 februari 2019. Gearchiveerd op 2 juli 2019.
- ↑ Het 5g-tijdperk begint nu; Lappendeken van technieken voor de toekomst, Tweakers, Arnoud Wokke, 7 maart 2017, 06:00. Geraadpleegd 15 mei 2018. Gearchiveerd op 15 mei 2018.
- ↑ Eerste network data layer voor 5G geïmplementeerd - HPE en Deutsche Telekom slaan de handen ineen, Computable, Zamire Willems, 10 juli 2018 10:28. Geraadpleegd 12 juli 2018. Gearchiveerd op 12 juli 2018.
- ↑ (en) Serbia, Bulgaria, Greece agree on 5G cross-border corridor to test driverless vehicles Serbia, Bulgaria, Greece agree on 5G cross-border corridor to test driverless vehicles SeeNews, Maja Garaca, 26 juni 2018 17:25 CEST. Geraadpleegd 7 juli 2018. Gearchiveerd op 7 juli 2018.
- ↑ Communicatie van ‘voertuig-naar-alles’ getest door Ford, BMW en Groupe PSA; Communicatie tussen voertuigen, motorfietsen en infrastructuur commercieel inzetbaar vanaf 2020, AutoRAI, Bart Oostvogels, 12 juli 2018 9:11. Geraadpleegd 21 augustus 2018. Gearchiveerd op 21 augustus 2018.
- ↑ 3G op z’n retour, 5G in aantocht, 5G interessant voor toekomst van mobiliteit, AutoRAI, Bart Oostvogels, 27 juli 2018 14:01. Geraadpleegd 21 augustus 2018. Gearchiveerd op 21 augustus 2018.
- ↑ Huawei’s smartphonedivisie voor het eerst groter dan netwerktak, Techzine België, Dries Cludts, 24 Januari 2019 08:35. Geraadpleegd 29 januari 2019.
- ↑ Canada arresteert op verzoek VS financiële topvrouw Huawei, NRC, Garrie van Pinxteren, 6 december 2018 05:28. Geraadpleegd 6 december 2018. Gearchiveerd op 6 december 2018.
- ↑ Huawei agrees to UK security steps to avoid 5G ban: report, South China Morning Post, 7 december 2018 7:50pm (update 7 december 2018 8:46pm). Geraadpleegd 26 januari 2019. Gearchiveerd op 26 januari 2019.
- ↑ Wat doet Nederland met van spionage verdacht Huawei?, NOS, Nando Kasteleijn, 25 januari 2019 10:03. Geraadpleegd 26 januari 2019. Gearchiveerd op 26 januari 2019.
- ↑ 'Niet naïef zijn over gevaren Huawei en 5G', NOS, 25 januari 2019 15:52 (update 18:15). Geraadpleegd 26 januari 2019. Gearchiveerd op 26 januari 2019.
- ↑ Mogelijk vertraging voor veiling 5G frequenties, Emerce, 5 juni 2018 14:05. Geraadpleegd 5 juni 2018. Gearchiveerd op 2 juli 2019.
- ↑ a b Overname Tele2 door T-Mobile zet frequentieveiling in 2019 op losse schroeven, Tweakers, Arnoud Wokke, 15 februari 2018 12:08. Geraadpleegd 5 juni 2018. Gearchiveerd op 17 juni 2018.
- ↑ a b Ruimte in de ether voor 5G gaat onder de hamer, NOS, Joost Schellevis, 20 september 2017 06:02 (update 07:18). Geraadpleegd 8 augustus 2018. Gearchiveerd op 8 augustus 2018.
- ↑ a b Voor alle Nederlanders in 2023 snel vast internet, Rijksoverheid, 03 juli 2018 7:00. Geraadpleegd 5 juli 2018.
- ↑ a b c EU-telecomakkoord: goed voor Nederlandse consument en concurrentie, Rijksoverheid, 6 juni 2018 08:40. Geraadpleegd 3 oktober 2018.
- ↑ a b Ondanks nieuw EU-akkoord wordt internet duurder, NRC, Marc Hijink, 6 juni 2018. Geraadpleegd 3 oktober 2018. Gearchiveerd op 6 juni 2018.
- ↑ ACM: naast KPN ook vast netwerk VodafoneZiggo openstellen voor concurrentie, Autoriteit Consument & Markt, 28 september 2018. Geraadpleegd 3 oktober 2018. Gearchiveerd op 3 oktober 2018.
- ↑ Veiling Nederlandse 5G-frequenties start op 29 juni, RTL Nieuws, 26 mei 2020 17:47 (update 26 mei 2020 17:56). Geraadpleegd 25 juni 2020. Gearchiveerd op 27 juni 2020.
- ↑ Telecombedrijven gaan miljoenen uitgeven: zo werkt de 5G-veiling, RTL Nieuws, 29 juni 2020 09:20. Geraadpleegd 25 juli 2020. Gearchiveerd op 25 juli 2020.
- ↑ Veiling mobiele frequenties levert kabinet €1,23 mrd op, FD, 21 juli 2020. Geraadpleegd 25 juli 2020. Gearchiveerd op 25 juli 2020.
- ↑ 5G-veiling leverde overheid 1,23 miljard op: dit moet je weten, AndroidWorld, Sebastien Marien, 22 juli 2020. Geraadpleegd 25 juli 2020. Gearchiveerd op 25 juli 2020.
- ↑ Belgische overheid wil vierde operator in 5G-veiling, Telecompaper, 13 juni 2018 10:23 MET. Geraadpleegd 16 juni 2018.
- ↑ a b c Belgische veiling supersnel internet op de lange baan, De Tijd, Sebastien Rousseau, Pieter Haeck, 6 februari 2019 11:14. Geraadpleegd 7 februari 2019. Gearchiveerd op 9 februari 2019.
- ↑ Rood licht voor supersnel internet, De Standaard (dS Avond), Johan Rasking, 6 februari 2019. Geraadpleegd 15 februari 2019.
- ↑ a b Ons land houdt China grotendeels buiten 5G-netwerk, De Tijd, Sebastien Rousseau, 24 juni 2020 15:58. Geraadpleegd 25 juni 2020. Gearchiveerd op 26 juni 2020.
- ↑ Brugs bedrijfje kan al 5G aanbieden, De Standaard, kls, 10 februari 2019 09:02. Geraadpleegd 15 februari 2019.
- ↑ Brugse Citymesh kan per ongeluk al 5G uitrollen, Techzine, Michaël Aussems, 11 februari 2019 08:53. Geraadpleegd 16 februari 2019.
- ↑ Hasseltse IT-groep Cegeka koopt zich weg naar 5G. De Tijd (11 mei 2020). Gearchiveerd op 4 augustus 2020. Geraadpleegd op 5 augustus 2020.
- ↑ 5G: hoe gevaarlijk is die straling nou precies?. Trouw. Gearchiveerd op 27 maart 2019. Geraadpleegd op 22 februari 2019.
- ↑ Neemt de elektromagnetische straling toe door 5G?. www.kennisplatform.nl. Gearchiveerd op 22 februari 2019. Geraadpleegd op 22 februari 2019.
- ↑ 5G veldsterktemetingen op High Tech Campus Eindhoven, Technische Universiteit Eindhoven, Peter Smulders, 31 januari 2020, Geraadpleegd 27 juli 2021. Gearchiveerd op 27 juli 2021.
- ↑ 5G veldsterktemetingen in de Effenaar Eindhoven, Technische Universiteit Eindhoven, Peter Smulders, 26 augustus 2020, Geraadpleegd 27 juli 2021. Gearchiveerd op 27 juli 2021.
- ↑ a b Snelcursus 5G: zes vragen en antwoorden over het nieuwe telecomnetwerk, Nu.nl, 18 april 2020 17:53 (update 18 april 2020 17:53). Geraadpleegd 25 juni 2020. Gearchiveerd op 27 juni 2020.
- ↑ Uitspraak: Staat mag verder met uitrollen van 5G-netwerk, Het Parool, David van der Heeden, 25 mei 2020 11:43. Geraadpleegd 26 mei 2020. Gearchiveerd op 3 juni 2020.
- ↑ Rechtbank Den Haag, 25 mei 2020, Stichting Stop5GNL/De Staat der Nederlanden, zaak- / rolnummer: C/09/588960 / KG ZA 20/180, ECLI:NL:RBDHA:2020:4461.
- ↑ Tegenstanders 5G gaan in hoger beroep tegen de staat, RTL Nieuws, 23 juni 2020 11:29 (update 23 juni 2020 12:11). Geraadpleegd 25 juni 2020. Gearchiveerd op 25 juni 2020.
- ↑ Hofmans, Tijs, Gerechtshof verwijst stichting Stop5GNL naar bestuursrechter voor 5G-rechtszaak. Tweakers (15 juni 2021, 15:11 uur). Gearchiveerd op 24 augustus 2021. Geraadpleegd op 25 augustus 2021.
- ↑ Serie 5G-branden begon bij zendmast in Beesd, De Gelderlander, Eric Wijnacker, 15 april 2020 10:37 (update 11:10). Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 21 april 2020.
- ↑ 5G-protest: Brabantse telefoonmast in vlammen op, De Telegraaf, Wouter van Bergen, 6 april 2020. Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 13 augustus 2020.
- ↑ a b Minister: Brandstichting zendmasten aanval op hulpdiensten, forse gevangenisstraf voor daders, De Gelderlander, Mark Wijdeven, 11 april 2020 06:05 (update 19:27). Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 18 april 2020.
- ↑ En dat is vijftien: zendmast in brand gezet in Rijswijk, De Gelderlander, Eric Wijnacker 16 april 2020 15:57 (update: 17:12). Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 23 april 2020.
- ↑ Metershoge vlammen verwoesten zendmast in Rijswijk, Omroep Gelderland, 22 juni 2020 06:15. Geraadpleegd 22 juni 2020. Gearchiveerd op 22 juni 2020.
- ↑ En dat is nummer 28: zendmast in Roermond in brand, RTL Nieuws, 25 mei 2020 07:16 (update: 10:31). Geraadpleegd 8 november 2020. Gearchiveerd op 18 november 2020.
- ↑ 5G mast arson, coronavirus conspiracy theories force social media to walk a fine censorship line: "There have been at least 61 suspected arson attacks against telephone masts in the United Kingdom alone in recent weeks ...", ZD Net, Charlie Osborne, 30 april 2020 12:32 GMT. Geraadpleegd 3 mei 2020. Gearchiveerd op 15 juni 2020.
- ↑ a b (en) Coronavirus Ireland: 5G arsonists target mobile masts as conspiracy theories start to take their toll, Independent, Adrian Weckler, 13 april 2020 13:38. Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 20 april 2020.
- ↑ (en) Mast fire probe amid 5G coronavirus claims, BBC, 4 April 2020. Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 19 april 2020.
- ↑ a b (en) Coronavirus: 20 suspected phone mast attacks over Easter, BBC, Leo Kelion, 14 april 2020. Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 18 april 2020.
- ↑ (en) UPDATE: Arson attack on Cork mast linked to false 5G conspiracy theory, Echo Live, Ann Murphy, 23 april 2020. Geraadpleegd 30 april 2020. Gearchiveerd op 28 april 2020.
- ↑ (it) A fuoco i ripetitori, ma il 5G non c'entra nulla, Città Della Spezia, C. Alf, 7 april 2020 17:40. Geraadpleegd 25 april 2020.
- ↑ (it) Maddaloni, antenne bruciate per la paura del 5G: cittadini senza linea, Napoli, 22 april 2020. Geraadpleegd 24 april 2020. Gearchiveerd op 27 november 2022.
- ↑ (hr) Bibinje: Nepoznati glupani oštetili odašiljač za kojeg su mislili da je 5G, SEEBIZ, 15 april 2020 18:28. Geraadpleegd 21 april 2020. Gearchiveerd op 26 april 2020.
- ↑ 5G arsonists turn up in continental Europe, Politico, Laurens Cerulus, 26 april 2020 22:53 (EDT). Geraadpleegd 30 april 2020. Gearchiveerd op 2 mei 2020.
- ↑ Zit complottheorie over 5G en coronavirus achter brandstichting aan tientallen gsm-masten?, Het Laatste Nieuws (Belga/ANP), HR, 15 april 2020 20:43. Geraadpleegd 18 april 2020. Gearchiveerd op 11 mei 2020.
- ↑ De Nationale Cybersecurity Agenda (NCSA), Rijksoverheid, 'Nederland Digitaal 01'. Geraadpleegd 5 juli 2018. Gearchiveerd op 5 juli 2018.
- ↑ Kamerbrief over Nederlandse Cybersecurity Agenda (NCSA) (pdf), Rijksoverheid, Kamerbrief 21 april 2018. Geraadpleegd 5 juli 2018.
- ↑ Interview veiligheidconferentie Marietje Schaake - ‘De aanleg van 5G is geopolitiek en de EU wordt uit elkaar gespeeld’, Trouw, Gijs Moes, 16 februari 2020 12:17. Geraadpleegd 25 juni 2020. Gearchiveerd op 15 maart 2020.
- ↑ a b Waarom de tech-oorlog tussen China en de VS op ontploffen staat, VRT, Loutfi Belghmidi, 11 december 2018 09:59. Geraadpleegd 19 februari 2019. Gearchiveerd op 20 februari 2019.
- ↑ Meer problemen voor Qualcomm door verbod op leveringen aan ZTE, Techzine, Jim Pedd, 17 april 2018 14:16. Geraadpleegd 19 februari 2019. Gearchiveerd op 20 februari 2019.
- ↑ a b Huawei-baas geeft zeldzaam interview om bedrijf te redden van rivaliteit Amerika en China, de Volkskrant, Marije Vlaskamp, 16 januari 2019, 17:05. Geraadpleegd 17 februari 2019. Gearchiveerd op 18 februari 2019.
- ↑ a b (en) Exclusive: Trump administration says Huawei, Hikvision backed by Chinese military, Reuters, 24 juni 2020 21:13. Geraadpleegd 27 juni 2020. Gearchiveerd op 27 juni 2020.
- ↑ 'Chinese leger heeft controle over Huawei en Hikvision', RTL Nieuws, 25 juni 2020 10:13. Geraadpleegd 27 juni 2020. Gearchiveerd op 27 juni 2020.
- ↑ Huawei: 'Eén security-incident en het is het over en uit met ons', RTL Nieuws, 11 juni 2020 06:12 (update 11 juni 2020 16:08). Geraadpleegd 27 juni 2020. Gearchiveerd op 27 juni 2020.
- ↑ a b (en) Huawei: the indispensable telecoms company, Financial Times, James Kynge en Nic Fildes, 31 januari 2020. Geraadpleegd 20 februari 2020. Gearchiveerd op 20 februari 2020.
- ↑ (en) Huawei decision jolts UK-US ‘special relationship’ at sensitive time, Financial Times, George Parker, Helen Warrell, Kiran Stacey, 28 januari 2020. Geraadpleegd 20 februari 2020. Gearchiveerd op 1 maart 2020.
- ↑ Hoekstra: keuze voor 5G-net Huawei is geen rem op inlichtingen, AD, 22 juni 2020 01:55 (update: 06:36). Geraadpleegd 25 juni 2020. Gearchiveerd op 25 juni 2020.
- ↑ Brussel: telecomnetwerken te afhankelijk van Huawei, RTL Nieuws, 24 juli 2020 20:34 (update: 20:40). Geraadpleegd 25 juli 2020. Gearchiveerd op 25 juli 2020.