Brontekst bekijken van Moedermelk

===‘Normale’ melk===
{| class="wikitable" style="margin: 0 0 1em 1em; float:right"
|+ Samenstelling van moedermelk vergeleken met koeienmelk<ref>{{Citeer boek
| achternaam = Lauwers| voornaam = Judith| medeauteurs = Anna Swisher| datum = 2010| titel = Counseling the Nursing Mother | uitgever = Jones & Bartlett Learning | ISBN = 9780763780524| pagina's = 190| taal = en| URL = http://books.google.nl/books?id=JDA876m87X4C| bezochtdatum = 27 november 2010}}</ref>
! Component !! Moedermelk !! Koeienmelk
|-
| Water (mL/100 mL)|| 87,1 || 87,2
|-
| Energie (cal/100 mL) || 60-75 || 66
|-
| Vaste bestanddelen (g/100 mL) || 12,9 || 12,8
|-
| Eiwit (%) <br /><small>Caseïne (% van totale hoeveelheid eiwit)<br />Wei-eiwitten (% van totale hoeveelheid eiwit) </small>|| 0,8-0,9 <br /><small>40<br />60</small> || 3,5 <br /><small>82<br />18</small>
|-
| Vet (%)|| 3-5 || 3,7
|-
| Lactose (%)|| 6,9-7,2 || 4,9
|-
|Mineralen (per liter) <small><br />Calcium (mg/L)<br />Fosfor (mg/L)<br />Natrium ([[Val (eenheid)#mEq|mEq]]/L)</small>|| <br /><small>340<br />140<br />7</small>|| <br /><small>1170<br />920<br />22</small>
|-
|Vitaminen (per liter) <small><br />Vitamine A ([[Internationale Eenheid|IE]])<br />Thiamine (µg)<br />Riboflavine (µg)<br />Niacine (µg)<br />Vitamine C (mg)</small> || <small><br />1898<br />160<br />360<br />1470<br />43</small> || <small><br />1025<br />440<br />1750<br />940<br />1,1</small>
|}

[[Bestand:Human Breastmilk - Foremilk and Hindmilk.png|400px|thumb|Twee glazen met elk 25 mL moedermelk: Links is er voormelk, uit een 'volle' borst; rechts achtermelk, uit een vrijwel 'lege' borst]]
Deze melk wordt na 3 tot 4 dagen na de geboorte pas gemaakt. Deze melk is dun (minder dun dan colostrum), waterig en zoet, door het hoge lactosegehalte. Meestal komt eerst waterige melk uit de borst. Deze melk bevat weinig vet en veel koolhydraten en wordt [[voormelk]] genoemd. Voormelk is dorstlessend. De melk wordt geleidelijk aan vetter en dikker. Deze melk heet [[achtermelk]] en is hongerstillend.

Het gehalte aan de verschillende voedingsstoffen van moedermelk varieert echter sterk per individuele moeder, en hangt af van de voedselinname van de moeder, en van het tijdstip van de dag waarop gezoogd wordt. Ook verandert de samenstelling over een periode van een aantal weken of maanden dat er borstvoeding wordt gegeven.

In vergelijking met koeienmelk zijn de verschillen in gehalte aan [[lactose]], eiwitten en mineralen opmerkelijk. Moedermelk bevat anderhalf keer zoveel lactose (melksuiker) als koemelk. Koemelk bevat twee tot drie keer zo veel eiwitten als moedermelk en heeft een hoger gehalte aan [[calcium#Calcium in biologie en geneeskunde|calcium]] en [[fosfor]].

De koolhydraten in moedermelk zijn voornamelijk lactose (melksuiker). Sommige op lactose gebaseerde [[oligosachariden]] komen ook voor. Moedermelkvet bestaat voornamelijk uit [[triglyceride]]n van [[palmitinezuur]] en [[oliezuur]] (O-P-O triglyceriden), naast een grote hoeveelheid [[lipiden]] met onderlinge bindingen. Deze vetten zijn goed voor de gezondheid.

De eiwitten in de melk bestaan uit [[caseïne]], [[α-lactalbumine]], [[lactoferrine]], [[IgA]], [[lysozym]] en [[albumine]]. In zure omgevingen, zoals de maag, [[eiwitvouwing|ontvouwt]] α-lactalbumine en bindt aan oliezuur. Ze vormen een complex genaamd HAMLET dat een dodende werking heeft op kankercellen. Er wordt van uitgegaan dat dit een beschermende werking heeft tegen kanker in baby’s.

Behalve [[voedingsstof]]fen, mineralen en vitaminen bevat moedermelk [[immunoglobuline|antilichaampjes]] en verschillende soorten [[witte bloedcel]]len, zoals [[neutrofiel]]en en [[macrofaag|macrofagen]] die zorgen voor [[afweer|bescherming]] tegen infecties. Sommige daarvan doden bacteriën die dodelijke [[infectie]]s kunnen veroorzaken in pasgeboren baby’s. In het bijzonder zijn antilichamen en macrofagen belangrijk die [[escherichia coli]]bacteriën doden. Deze bacteriën kunnen dodelijke [[diarree]] (door [[Dehydratie (geneeskunde)|dehydratatie]]) veroorzaken bij baby’s.

[[Bestand:Abgepumpte Muttermilch.jpg|250px|thumb|De totale hoeveelheid melk die na één keer beide borsten tegelijkertijd afkolven is verkregen. (Beschikbare hoeveelheid bij één voeding)]]
Kort na de bevalling kunnen vrouwen tot 600 mL per dag produceren. Later produceren vrouwen gemiddeld 800 tot 1100 mL melk per dag. Op het hoogtepunt van de lactatieperiode kan er tot 1,5 liter geproduceerd worden en bij [[tweeling (biologie)|tweelingen]] soms nog meer. Er is zelfs melkproductie tot wel 5L aangetoond. De melkproductie hangt af van hoeveel melk de baby tijdens het zogen drinkt en hoe vaak en hoe veel melk de moeder afkolft. De melkproductie kost veel energie van de moeder, ongeveer 650 tot 750 kilocalorieën per liter geproduceerde melk. De samenstelling en de calorische waarde kunnen variëren, afhankelijk van het dieet en andere factoren, zoals hoe vol de borsten zitten.

Uit onderzoek is gebleken dat moederborsten vier keer meer melk zouden kunnen produceren dan een moeder gemiddeld aanmaakt. Omdat moedermelk niet nodig is in zulke grote hoeveelheden wordt er minder geproduceerd.

Sommige voedingsstoffen komen, vanuit het moederlichaam, in relatief grote hoeveelheden in de melk terecht, bijvoorbeeld dagelijks 50 gram vet en 100 gram lactose, die in het moederlichaam uit [[glucose]] worden [[biosynthese|aangemaakt]]. Ook komt dagelijks 2 tot 3 gram [[calciumfosfaat]] vanuit de moeder in de moedermelk terecht. Tenzij de moeder grote hoeveelheden melk drinkt en genoeg [[vitamine D]] binnenkrijgt, zal de afvoer vanuit de [[borst|mammae]] van calcium en fosfaat veel groter zijn dan haar eigen inname. Om toch voldoende calcium en fosfaat voor de melk te verkrijgen gaan de [[bijschildklier]]en vergroten en worden de botten van de moeder [[ontkalking|gedecalcificeerd]]. Tijdens de zwangerschap vormt dit geen groot probleem, maar tijdens de lactatieperiode kan dit de gezondheid van de moeder nadelig gaan beïnvloeden.

====Eiwitten====
Zoals hierboven staat bevat moedermelk veel verschillende eiwitten. Deze hebben allemaal verschillende functies voor kinderen.

=====Caseïne=====
[[β-Caseïne]] is de voornaamste [[caseïne]] in moedermelk. Het kan calciumionen aan zich binden en draagt waarschijnlijk bij aan de grote hoeveelheid calcium in de melk. Daarnaast komt ook [[κ-caseïne]] voor in de moedermelk. Er is aangetoond dat κ-caseïne de bacterie ''[[Helicobacter pylori]]'' tegenwerkt. Deze bacterie komt voornamelijk voor bij jonge kinderen. Een derde vorm, α<sub>s1</sub>-caseïne, is in lage concentraties aangetoond, maar de functie ervan in moedermelk is onbekend.

=====α-Lactalbumine=====
[[α-Lactalbumine]] bindt calcium- en zinkionen aan zich. Deze hoeveelheid is echter klein, maar het heeft mogelijk een positieve invloed op de opname van mineralen. Dit effect is aangetoond met α-lactalbumine van koeienmelk, maar nog niet in het melk van mensen.

Daarnaast kan het ook een antimicrobiële (anti-[[pathogeen|pathogene]]) functie hebben. Drie [[polypeptide]]ketens van α-lactalbumine hebben antimicrobiële activiteit vertoond tegen de bacteriën ''[[Escherichia coli]]'', ''[[Klebsiella pneumoniae]]'', ''[[Staphylococcus aureus]]'', ''[[Staphylococcus epidermidis|S. epidermidis]]'', ''[[Streptococci]]'' en ''[[Candida albicans]]''.

=====Immunoglobulinen=====
De meest voorkomende [[immunoglobuline]] in moedermelk is [[IgA]] (>90% van de totale immunoglobulinen in de melk). De concentratie hiervan is vrij hoog, namelijk 1 tot 2 g/L in het vroege stadium van de lactatie en tot wel twee jaar later 0,5 tot 1 g/L. IgA antilichamen tegen ''E. coli'', ''[[V. cholerae]]'', ''[[H. influenzae]]'', ''[[S. pneumoniae]]'', ''[[C. difficile]]'' en ''[[Salmonella]]'' zijn aangetoond in moedermelk.

=====Lactoferrine=====
Een ander belangrijk eiwit is [[lactoferrine]]. Het kan twee ijzerionen aan zich binden en is medeverantwoordelijk voor de hoeveelheid ijzer in moedermelk. Het stimuleert ook de opname van ijzer in de darmen van de zuigeling. Dit komt door receptoren voor menselijk lactoferrine.

Lactoferrine heeft ook antimicrobiële werking. Het werkt bacteriostatisch (niet dodend, maar remmend) tegen ijzerafhankelijke bacteriën. Er is ook een bacteriocide (dodende) functie aangetoond tegen sommige bacteriën (niet ijzerafhankelijk).

Mogelijk is de binding van lactoferrine aan de receptoren in de darmen de oorzaak van het vrijkomen van [[cytokine]]n. Van lactoferrine is bekend dat het de aanmaak van cytokinen als [[TNF-α]], [[IL-1β]], [[IL-8]] en [[stikstofmonoxide]].

=====Lysozym=====
[[Lysozym]] komt in relatief hoge concentraties voor in moedermelk. Dit enzym kan [[grampositief|grampositieve]] bacteriën doden door de buitenste wand ervan af te breken. In vitro (in reageerbuizen) is ook aangetoond dat lysozym in combinatie met lactoferrine [[gramnegatief|gramnegatieve]] bacteriën kan doden.

=====Haptocorrine=====
In melk van mensen is [[haptocorrine]] vrijwel de enige stof waar [[Cobalamine|vitamine B<sub>12</sub>]] aan is gebonden. Daarnaast heeft het vermoedelijk een remmende werking op de groei van bacteriën.

=====Groeifactoren=====
Verschillende soorten groeifactoren, waaronder verschillende vormen van IGF (insulineachtige groeifactoren) en [[epidermale groeifactor]] (EGF), zijn aangetoond in moedermelk. Deze groeifactoren zorgen voor groei van bepaalde celsoorten, met name in het verteringssysteem.

=====Prebiotische componenten=====
De microbiële flora bij kinderen die borstvoeding krijgen is anders dan kinderen die [[flesvoeding]] krijgen. Verschillende ziekteverwekkende bacteriën, zoals ''E. coli'', ''[[Bacteroides]]'', ''[[Campylobacter]]'' en ''Streptococci'', komen in mindere mate voor, maar meer lichaamseigen bacteriën, bijvoorbeeld [[Lactobacillus|Lactobacilli]] en [[Bifidobacterium|Bifidobacteria]]. Deze bacteriën remmen de groei van ziekteverwekkende bacteriën door de [[pH]] in de darmen te verlagen (zuurder te maken). In moedermelk komt een stof voor die hiervoor zorgt. De precieze samenstelling van deze stof is nog niet bekend.