diep

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  diep    (hulp, bestand)
• IPA: / dip / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• diep

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord via Middelnederlands diep van Oudnederlands diep, in de betekenis van ‘ver naar beneden’ voor het eerst aangetroffen in 701

	stellend	vergrotend	overtreffend
onverbogen	diep	dieper	diepst
verbogen	diepe	diepere	diepste
partitief	dieps	diepers	-

Bijvoeglijk naamwoord

diep

1. waar de bodem ver naar beneden is, diepliggend

   • Toen hij tien was geworden mocht hij het diepe water van het zwembad in. 

   ▸ Omdat daar veel water stroomt ontstaat er een soort geul en is het er op die plek dus ook dieper.

2. vanaf het referentiepunt ver naar achteren uitstrekkend, diep doorlopend

   • Zoek eens goed in die diepe kast! het kan ook helemaal achterin liggen. 

3. (figuurlijk) intens

   ▸ Maar het kan ook voelen alsof de moderne tijd ons steeds dieper in hebzucht, wanhoop en opwinding dompelt.

   • Met diepe gevoelens van spijt en schuld sturen we je dit schrijven 

   ▸ Alles was nieuw voor dat kleine Pietje en hij zou zich zeker diep ongelukkig gevoeld hebben, als de Sint en zijn Pieten niet zo aardig voor hem waren geweest.

   ▸ Wanneer de boomstammen arriveerden waren ze zo diep bevroren dat er niet mee te werken viel.

4. (figuurlijk) het meest eigene deel van iemands gevoel

   ▸ De warme gloed die zojuist in het diepst van haar ziel was ontsprongen, versprokkelde tot minuscule deeltjes die moeiteloos door de aanstormende leegte werden opgeslokt. Ze was weer terug bij af.

   ▸ Doordringend in het diepste van haar wezen om daar het eventuele restant aan zelfrespect en hoop te vernietigen.

5. (fotografie) verzadigd

   • de lucht was die dag diepblauw 

6. de basis of oorzaak van iets zijn

   ▸ Het voelde bijna alsof er een diepere betekenis achter zat.

   ▸ Duidelijk blijkt dat de diepere betekenis voor ons nog even waardevol is. Voor de viering zullen wij, terugdenkend aan vroeger, zeker veel mogelijkheden vinden.

Antoniemen

• ondiep

Hyponiemen

• [1], [3] (intensivering) afgronddiep
• metersdiep, overdiep

Afgeleide begrippen

   

diep hemelsblauw diepbedroefd diepblauw diepboring diepdruk diepduiker diepe diepen dieperik diepgaan diepgaande diepgang diepgelovig diepgeworteld diepgezonken diepgravend dieplader diepliggend dieplink dieplinken dieplood dieporanje dieprood dieproze diepsneeuw diepspoeler diepstraler dieptank diepte dieptreurig dieptriest diepvries diepvriezen diepwand diepzee diepzinnig ondiepe verdiepen

Vertalingen

    1. waar de bodem ver naar beneden is   

Duits: tief (de) Engels: deep (en), profound (en) Frans: profond (fr) Papiaments: hondo » hundu

Pools: głęboki (pl) Spaans: profundo (es), hondo (es) Vietnamees: sâu (vi), sâu lắng (vi)

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	diep	diepen
verkleinwoord	diepje	diepjes

Zelfstandig naamwoord

het diep o

1. (verouderd) diepte

   • ... dat, gelijk de parel uit het diep van de zee moet worden opgedoken, ... 

2. (verouderd), (figuurlijk) binnenste

   • De Maan lachte uit het diep zich-zelve tegen 

3. (aardrijkskunde), (verouderd), (figuurlijk) zee

   • Hoe't grondeloose diep meer zants en waters spoogh 

4. (aardrijkskunde) diep water, vooral gebruikt voor een vaargeul tussen ondiepten

   • Het Ganzendiep is een afgedamde rivierarm van de IJssel. Het zelfbedieningspontje vaart over dit diep. 

5. (aardrijkskunde) kanaal (vooral in Noordelijk Nederland), ook gebruikt voor gekanaliseerde riviertjes

   • Het voormalige rechtgetrokken diep is opnieuw aangelegd en kronkelt nu weer door het landschap. 

Afgeleide begrippen

• [4] Dokkumerdiep, Ganzendiep, Gelderse Diep, Hollandsch Diep, Marsdiep, Nieuwe Diep
• [5] Achterdiep, Aduarderdiep, Amerdiep, Andersche Diep, Anlooër Diepje, Anreeperdiep, Benedendiep, Besheersdiep, Bomsterzijldiep, Boterdiep, Bovendiep, Damsterdiep, Deurzerdiep, Diepenring, Diepswal, Dokkumergrootdiep, Drentsch Diep, Eelderdiep, Eenerdiepje, Eerste Dwarsdiep, Gastersche Diep, Groote Diep, Havendiep, Hoendiep, Hoerediep, Hoofddiep, Hoornsediep, Kattendiep, Kieldiep, Kleine Diep, Kolhorner Diep, Kommerzijlsterdiep, Koningsdiep, Langsdiep, Leekster Hoofddiep, Lettelberterdiep, Lieversche Diep, Lister Diep, Looner Diep, Lopende Diep, Nieuwe Diep, Oostervoortsche Diep, Oude Diep, Oudemolensche Diep, Peizerdiep, Pekelderdiep, Poeldiep, Reitdiep, Rolderdiep, Schipborgsche Diep, Schoonebeker Diep, Skanskerdiep, Schuitendiep, Taarlosche Diep, Tenboersterdiep, Termunterzijldiep, Trekdiep, Tweede Dwarsdiep, Visvlieterdiep, Voorste Diep, Westerdiep, Winschoterdiep, Winsumerdiep, Wolddiep, Zijldiep, Zuiderdiep

Uitdrukkingen en gezegden

• Als het diep verloopt, verzet men de bakens.

[4]: Als de omstandigheden veranderen, zijn andere maatregelen nodig.

Werkwoord

vervoeging van
diepen

diep

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van diepen
   

   • Ik diep. 

2. gebiedende wijs van diepen
   

   • Diep! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van diepen
   

   • Diep je? 

Gangbaarheid

• Het woord diep staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "diep" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.