tand

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  tand    (hulp, bestand)
• IPA: / tɑnt / (1 lettergreep)

Woordafbreking

• tand

Woordherkomst en -opbouw

• erfwoord via Middelnederlands tant van Oudnederlands tant, in de betekenis van ‘uitsteeksel in kaak om mee te bijten’ aangetroffen vanaf de 10e eeuw

	enkelvoud	meervoud
naamwoord	tand	tanden
verkleinwoord	tandje	tandjes

Zelfstandig naamwoord

de tand m

1. (anatomie) harde en wittige gecalcificeerde structuur in de mond van mensen en veel dieren, hoofdzakelijk gebruikt voor het kauwen van voedsel

   • Heb jij gaatjes in je tanden? 
   • Ik had geen tand meer in mijn mond. 

2. (techniek) een uit een reeks meestal hoekige of scherpe uitsteeksels aan bepaalde voorwerpen, zoals zagen of tandwielen

   • De tanden van een zaag. 

   ▸ Vraag het aan Gentenaar Geert Claus, uitbater van frituur Emily’s, hoe zwaar het is. Hij legt de laatste meters te voet af, met de fiets aan de hand. ‘Een paar tandjes te weinig, een paar kilootjes te veel.’

Synoniemen

• gebit (mv)

Hyponiemen

   

achtertand aftands baktand berentand botertand boventand donkere dubbeltand drietand dubbeltand eitand gelijktands gewone dubbeltand giftand gifttand haaientand haaietand haaktand hazentand hoektand hondstand identiteitstand kamtand knaagtand konijnentand kunsttand langtand leeuwentand lekkertand maaltand melktand muizentand olifantstand ondertand oogtand roodzwarte dubbeltand slagtand snijtand stifttand stoottand vampierentand voortand watertanden wijsheidstand wisseltand wolfstand wolventand zaagtand

Afgeleide begrippen

   

Tandveld achttandig bruine tandkever drietandig dubbeltandig eentandig gemarmerde tandkaak gemarmerde tandkwartel gevlekte tandkwartel gewone tandkaak gewone tandklauw glad tandpalpje glanzend tandhorentje grijze tandkwartel grote tandklauw kromtandig leruths tandpalpje negentandig noordelijke tandklauw rechttandig tandaanslag tandafdruk tandarts tandbaars tandbandspanner tandbederf tandbeen tandboomkikker tandbrasem tandcariës tanddiamant tandduif tandeg tandeloos tandemail tanden tandenborstel tandenfee tandengeknars tandenknarsen tandenpoetsen tandenrager tandenschuier tandenstoker tanderosie tandextractie tandfloss tandformule tandglazuur tandhals tandheelkunde tandheugel tandholte tandhygiëne tandimplantaat tandkaak tandkaken tandkas tandkever tandklauw tandkoppeling tandkrans tandkroon tandkwartel tandkwetsuur tandlijst tandloos tandmedeklinker tandmeester tandmerg tandmot tandpalpje tandpasta tandpiercing tandpijn tandplak tandplaque tandpoeder tandpoeier tandpraktijk tandprothese tandprotheticus tandpulpa tandrad tandriem tandsgewijs tandspiegel tandsteen tandstelsel tandtechnicus tandtechniek tandtechnisch tandtelefoon tandtrauma tandverbinding tandvlees tandvlinder tandvlinders tandvormig tandvulling tandwalvis tandwalvissen tandwiel tandwolf tandwortel tandwouw tandzaad tandzenuw tandzijde tandzorg tandzweer tientandig twaalftandig tweetandig veeltandig vergeten tandkaak vertanden viertandig vijftandig zestandig zeventandig

Verwante begrippen

• bijten
  • gebit
  • kies

Uitdrukkingen en gezegden

   

oog om oog, tand om tand De tand des tijds De achteruitgang en verwoesting waar alles en iedereen op den duur onder lijdt De tanden laten zien Zich heel erg fel verdedigen Een tandje bijsteken Extra je best doen Het aanpakken van zwart geld bij buitenlandse banken is voor staatssecretaris FransWeekers (Financiën) al jaren een speerpunt. Maar door de berichten over geheime rekeningen in belastingparadijzen gaat hij er nog „een tandje bijsteken”. Al in de aanbevelingen van de onderzoekscommissie 22/3 rond terrorisme stond dat de gevangenissen een tandje moesten bijsteken en meer deradicaliseringsprogramma’s en opleidingen voor extremistische gedetineerden moesten aanbieden. ‘Ook de religieuze en spirituele ondersteuning kan beter.’ Haar op de tanden hebben Erg moedig zijn in het geven van een mening/ Bazig zijn Het mes tussen de tanden hebben Zich keihard voor iets inzetten omdat er heel veel op het spel staat (vaak in de vorm met het mes tussen de tanden) Iemand aan de tand voelen Op een strenge manier ondervragen (oorspronkelijk: de leeftijd en gezondheid van paarden onderzoeken, middels inspectie van het gebit) Met de mond vol tanden staan Niet weten wat je moet zeggen/ergens versteld van staan, vaak in een situatie die dit gênant maakt Met lange tanden eten Met tegenzin eten, kieskauwen Op de tanden bijten Zich bedwingen om zijn gevoelens niet te tonen. Tot de tanden bewapend/gewapend zijn Van allerlei soorten wapens voorzien zijn Van de hand in de tand leven Zo gauw iets verdiend is het meteen weer uitgeven Zich met hand en tand verzetten Zich heftig tegen iets dat ophanden is verzetten en er alles aan doen om het niet te laten doorgaan Zijn tanden in iets zetten Zich intensief met iets bezig (gaan) houden Zijn tanden op iets stukbijten Ondanks alle inspanning iets niet bereiken Spreekwoorden Die de minste tanden hebben, kauwen het meest Mensen die het minste van iets weten, hebben vaak wel het meest te vertellen Liggen de handen, dan liggen de tanden Als je niet werkt, heb je ook niets te eten

Vertalingen

    1. hard en wittige gecalcificeerde structuur in de mond   

Bretons: dant (br) m Duits: Zahn (de) m Engels: tooth (en) Erzja: пей Estisch: hammas (et) Evenks: иктэ Fins: hammas (fi) Frans: dent (fr) m Guarani: ãi Hebreeuws: שן (he) v Hindi: दांत़ (hi) Daant m Ido: dento (io) Indonesisch: gigi (id) Interlingua: dente (ia) Italiaans: dente (it) m Japans: 歯は (ja) (は, ha)

Koreaans: 이 (ko) (i), 이빨 (ko) (ippal) Moksja: пей Nengone: yege Occitaans: dent (oc) v Pools: ząb (pl) m Portugees: dente (pt) m Roemeens: dinte (ro) m Russisch: зуб (ru) Slowaaks: zub (sk) m Spaans: diente (es) m Taroko: rúpun Tsjechisch: zub (cs) m Tok Pisin: tis (tpi) Tupinambá: ãîa Turks: diş (tr) Zweeds: tand (sv) g

    2. scherp uitsteeksel   

Duits: Zahn (de) m, Sägezahn (de) Engels: tooth (en) Fins: hammas (fi) Frans: dent (fr) m Hindi: दांत़ (hi) Daant m Pools: ząb (pl) m

Roemeens: dinte (ro) m Slowaaks: zub (sk) m Tsjechisch: zub (cs) m Turks: diş (tr) Zweeds: tand (sv) g

Werkwoord

vervoeging van
tanden

tand

1. eerste persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van tanden
   

   • Ik tand. 

2. gebiedende wijs van tanden
   

   • Tand! 

3. (bij inversie) tweede persoon enkelvoud tegenwoordige tijd van tanden
   

   • Tand je? 

Gangbaarheid

• Het woord tand staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "tand" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
100 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.
• Tand (mens) op Wikipedia

Zweeds

Uitspraak

• Geluid:  tand    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• tand

Zelfstandig naamwoord

tand g

1. tand

Verbuiging

	enkelvoud		meervoud
	onbepaald	bepaald	onbepaald	bepaald
nominatief	tand	tanden	tänder	tänderna
genitief	tand	tanden	tänder	tänderna