Rosa Parks
| Rosa Parks | |
.jpg) | |
| Statsborgarskap | USA |
| Fødd | 4. februar 1913 Tuskegee |
| Død |
24. oktober 2005 (92 år) |
| Yrke | sjølvbiograf, menneskerettsaktivist, borgarrettsaktivist, offentleg person, politisk aktivist |
| Språk | engelsk |
| Medlem av | Alpha Kappa Alpha |
| Religion | United Methodist Church |
| Ektefelle | Raymond Parks |
| Rosa Parks på Commons | |
Rosa Louise Parks (4. februar 1913–24. oktober 2005), fødd Rosa Louise McCauley, var ei afroamerikansk sydame som er gjeven ein stor del av æra for starten på masserørsla for afroamerikanarar sine rettar i USA på 1950- og 1960-talet.
Aksjonen
[endre | endre wikiteksten]1. desember 1955, i Montgomery i Alabama, nekta Parks å gje frå seg setet i den «farga» delen av ein buss til ein kvit mann som kravde det, fordi den «kvite» delen var full.[1] Motivet var at ho var lei av å verta behandla som ein annanrangs borgar. Ho vart arrestert, dømd og fengsla. Ho og fleire andre fekk nåde 18. april 2006 for brot mot raseskiljelovane.
Kvelden etter samla 50 leiarar i det farga miljøet seg, leia av den då ganske ukjende Martin Luther King jr., for å diskutera høvelege tiltak etter hendinga. Resultatet vart at heile det farga miljøet gjennomførte ein 381 dagar lang boikott av bussane i Montgomery, noko som førte til at eit stort tal bussar vart ståande parkerte i månadsvis; heilt til lovene som tillet segregering på offentlege kommunikasjonsmiddel vart oppheva. Denne hendinga var med på å setja i gang fleire protestar mot segregeringa.
I 1956 kom høgsteretten i USA fram til at segregering av svarte og kvite på bussar var grunnlovsstridig.[1]
Bakgrunn og æresvisingar
[endre | endre wikiteksten]Parks hadde vore medlem av National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) og aktiv i borgarrettsrørsla sidan tidleg på 1950-talet, og vart etter dette eit føredøme i rørsla. Ho vart kalla Borgarrettsrørsla si mor. Rosa Parks fekk fleire æresprisar for engasjementet sitt, mellom anna Kongressen sin gullmedalje i 1999 og Presidential Medal of Freedom i 1996, begge er rekna mellom dei høgaste sivile utmerkingane i USA. I 1994 var ho æresgjest ved fredsfestivalen One Day of Peace Festival i Stockholm, der ho vart beden om å peika ut ein prisvinnar til ein fredspris til minne om henne for året etter, 40 år etter bussboikotten.[2][3]
I 2001 fekk ho oppkalla etter seg ein park og eit museum i Montgomery. Ho døydde 24. oktober 2005 på ein pleieheim i Michigan, og vart som den første kvinna og den andre farga personen i USA si historie lagt på paradeseng i Kongressen fram til gravferda.
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ 1,0 1,1 «Today in History - December 1», Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA, henta 23. oktober 2023
- ↑ «One Day of Peace Festival | A Life of Global Impact | Explore | Rosa Parks: In Her Own Words | Exhibitions at the Library of Congress | Library of Congress», Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA, henta 23. oktober 2023
- ↑ «NAMES FACES». Washington Post (på engelsk). ISSN 0190-8286.