1983

1983
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Ans : 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 Decennis : 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Sègles : Sègle XIX Sègle XX Sègle XXI Millennis : Millenni I Millenni II Millenni III Cronologia mesadièra : Gen - Feb - Mar - Abr - Mai - Junh Julh - Ago - Set - Oct - Nov - Dec Cronologias tematicas : Aeronautica • Arquitectura • Automobila • Benda dessenhada • Camins de fèrre • Cinèma • Drech • Economia • Fotbòl • Jòc • Jòc vidèo • Literatura • Musica • Santat e medecina • Sciéncia • Sociologia • Espòrt • Teatre • TV Autres calendièrs : Roman • Chinés • Gregorian • Ebrieu • Indó • Musulman • Persan • Republican

Aquesta pagina concernís l'an 1983 del calendièr gregorian.

Eveniments

Occitània

França

Euròpa

Crisi deis euròmissils en 1983.

9 de junh - Mário Soares deven lo primièr ministre de Portugal.

Organizacion d'eleccions dins lo país que se debanèron d'un biais marrit, especialament dins lo sud. D'efèct, dins leis ancianeis províncias rebèlas, la manca d'organizacion entraïnèt de trèbols que foguèron agravats per la decision dau govèrn de desplaçar la màger part deis unitats militaras de la region vèrs lo nòrd. S'estimant tornarmai menaçats per lo nòrd, un nombre important de soudats meridionaus refusèron d'obeïr e se formèt una guerilha fòrça organizada, dicha Armada Populara de Liberacion de Sodan, dirigida per lo coronèu John Garang. Aquò entraïnèt la Segonda Guèrra Civila Sodanesa qu'opausèt fins a 2005 lo govèrn centrau a una insureccion demandant una autonòmia fòrça larga per lo sud (e qu'obtenguèt finalament l'independéncia en 2011).

America

Grenada

Tropas aeroportadas estatsunidencas au començament de l'invasion de Grenada.

Après plusors annadas de tension, Maurice Bishop assaièt de melhorar sei relacions ambé Washington. Pasmens, se turtèt a una oposicion intèrna e foguèt assassinat lo 23 d'octòbre. Sa mòrt foguèt utilizada coma pretèxte per leis Estats Units d'America per l'illa ont un contingent de soudats cubans èra a construrre un aeropòrt. En despiech d'una resisténcia acarnada dei tropas de l'Armada revolucionària dau pòble, leis Estatsunidencs prenguèron aisament lo contraròtle dau país entre lo 25 d'octòbre e lo 2 de novembre. Aquò marquèt la fin de l'expériéncia comunista dins l'illa e un govèrn provisòri proestatsunidenc, dirigit per Nicholas Brathwaite, foguèt format.

Arts

Sciéncias e tecnicas

Armament

Fotografia d'un tir de M270.

Intrada en servici dau lançaroquetas multiple M270 MLRS. Marquèt una revolucion en matèria d'artilhariá en causa de sa capacitat de destruccion — pòu neutralizar 700 ectaras en mens d'una minuta — quasi similara a aquela d'una arma nucleara tactica.

Astronomia

Capitada de la mesa en orbita dei sondas espacialas Venera 15 e 16 a l'entorn de la planeta Vènus. Permetèron de realizar lei premierei cartografias detalhadas de la planeta e d'i descubrir d'estructuras geologicas novèlas coma lei volcans de tipe corona.

Energia

Intrada en servici dau tokamak Joint European Torus (JET) que permetèt de realizar de progrès importants regardant la recèrca sus lei plasmas e la fusion termonucleara.

Medecina

Fotografia dau virus dau SIDA realizada amb un microscòpi electronic (1985).

Descubèrta dau virus a l'origina dau sindròm de l'immunodeficiéncia aquerida (SIDA) per la còla francés de Luc Montagnier. Una partida dei descobreires (Luc Montagnier e Françoise Barré-Sinoussi) foguèron guierdonat dau Prèmi Nobel de Fisiologia ò Medecina en 2008.

Economia

Naissenças

8 de genièr - Kin Jong-un, líder norcorean
28 de genièr - Kimmo Yliriesto, saltaire amb esquís finlandés
28 de genièr - Sandy, cantaira brasilièra
3 de genièr - Melissa Black, actritz pornografica chèca
2 de febrièr - Carolina Klüft, atlèta suedesa
10 de febrièr - Daiane dos Santos, gimnasta brasilièra
8 de març - Poliana Okimoto, nataira brasilièra
10 de març - Ellen Saint, actritz pornografica chèca
22 de març - Dyego Rocha Coelho, fotbolaire brasilièr
7 d'abril - Franck Ribéry, fotbolaire francés
9 d'abril - Lukáš Dlouhý, jogaire de tennis chèc
12 d'abril - Jelena Dokić, jogaira de tennis serbia-australiana
20 d'abril - Miranda Kerr, modèla australiana
11 de mai - Frédéric Xhonneux, atleta bèlga
13 de mai - Yaya Touré, fotbolaire ivorian
6 de junh - Gemma Bissix, actritz anglesa
8 de junh - Kim Clijsters, jogaira de tennis bèlga
15 de junh - Julia Fischer, violonista classica alemanda
22 de junh - Ágatha Bednarczuk, jogaira de voleibòl brasilièra
1 de julhet - Sheilla Castro, jogaira de voleibòl brasilièra
5 de julhet - Zheng Jie, jogaira de tennis chinesa
5 de julhet - Marcela Kloosterboer, actritz argentina
22 de julhet - Arsenie Todiraş, cantaire moldau (O-Zone)
4 d'agost - Mariusz Wlazły, jogaire de voleibòl polonés
6 d'agost - Robin van Persie, fotbolaire neerlandés
14 d'agost - Mila Kunis, actritz de cinèma e cantaira americana-ucraïniana
14 d'agost - Lu Yen-hsun, jogaire de tennis formosan
20 d'agost - Andrew Garfield, actor american
23 d'agost - Marianne Steinbrecher, jogaira de voleibòl brasilièra
11 de setembre - Vivian Jepkemoi Cheruiyot, atlèta kenyana
14 de setembre - Amy Winehouse, cantaira britanica (m. 2011)
16 de setembre - Kirsty Coventry, nataira de Zimbabwe
21 de setembre - Anna Favella, actritz italiana
23 de setembre - Emma Johansson, ciclista suedesa
25 de setembre - Naomi, actritz pornografica americana
8 de novembre - Blanka Vlašić, atlèta croata
10 de novembre - Miranda Lambert, cantautora de musica country americana
11 de novembre - Philipp Lahm, fotbolaire alemand
15 de novembre - Veli-Matti Lindström, saltaire amb esquís finlandés
20 de decembre - Lara Stone, modèla neerlandesa
22 de decembre - Jennifer Hawkins, modèla australiana

Decèsses

12 de genièr - Nikolai Podgorny, politician sovietic (n. 1903)
18 de genièr - Arturo Umberto Illia, president d'Argentina (n. 1900)
20 de genièr - Garrincha, pseudonim de Manuel Francisco dos Santos, fotbolaire brasilièr (n. 1933)
24 de genièr - George Cukor, director american de cinèma (n. 1899)
26 de genièr - Georges Bidault, primièr ministre de França (n. 1899)
27 de genièr - Louis de Funès, actor francés (n. 1899)
28 de genièr - Frank Forde, primièr ministre d'Austràlia (n. 1890)
4 de febrièr - Karen Carpenter, cantaira e musiciana americana (The Carpenters) (n. 1950)
25 de febrièr - Tennessee Williams, escrivan de teatre american (n. 1911)
1 de març - Arthur Koestler, escrivan austriac (n. 1905)
3 de març - Hergé, dessenhaire bèlga (n. 1907)
3 de març - Arthur Koestler, escrivan austriac (n. 1905)
9 de març - Ulf von Euler, fisiologista suedés, Prèmi Nobel (n. 1905)
17 de març - Haldan Keffer Hartline, fisiologista american, Prèmi Nobel (n. 1903)
18 de març - Umberto II, èx-rei d'Itàlia (n. 1904)
4 d'abril - Gloria Swanson, actritz americana (n. 1899)
11 d'abril - Dolores del Río, actritz mexicana (n. 1905)
11 d'abril - Ahmed Rushdi, cantaire paquistanés (n. 1934)
13 d'abril - Mercè Rodoreda, escrivan catalana (n. 1908)
14 d'abril - Pete Farndon, musician anglés (The Pretenders) (n. 1952)
30 d'abril - Muddy Waters, musician american (n. 1915)
2 de mai - Pridi Banomyong, primièr ministre di Tailàndia (n. 1900)
5 de mai - Anton Buttigieg, president de Malta (n. 1912)
8 de mai - John Fante, escrivan american (n. 1908)
14 de mai - Miguel Alemán Valdés, president de Mexic (n. 1900)
19 de mai - Jean Rey, president de la Comission Europèa (n. 1902)
22 de mai - Albert Claude, biològ bèlga, Prèmi Nobel (n. 1899)
23 de junh - Osvaldo Dorticós Torrado, president de Cuba (n. 1919)
25 de junh - Alberto Ginastera, compositor argentin (n. 1916)
4 de julhet - Antonio Guzmán Fernández, president de la Republica Dominicana (n. 1911)
11 de julhet - Ross Macdonald, escrivan american (n. 1915)
29 de julhet - Luis Buñuel, realizator espanhòl (n. 1900)
29 de julhet - David Niven, actor britanic (n. 1910)
17 d'agost - Ira Gershwin, compositor american (n. 1896)
10 de setembre - Felix Bloch, fisician soís, Prèmi Nobel (n. 1905)
10 de setembre - Balthazar Johannes Vorster, president e primièr ministre d'Africa del Sud (n. 1915)
25 de setembre - Rei Leopòld III de Belgica (n. 1901)
16 de novembre - Janete Clair, escrivana brasilièra de novèlas per television (n. 1925)
8 de decembre - Keith Holyoake, primièr ministre de Nòva Zelanda (n. 1904)
25 de decembre - Joan Miró, pintor catalan (n. 1893)
28 de decembre - Dennis Wilson, musician american (Beach Boys) (n. 1944)

Prèmi Nobel

Wikimedia Commons prepausa de documents multimèdia liures sus 1983.