Genèsi
- «Al començament, Dieu creèt lo cèl e la tèrra. La tèrra èra infòrma e desèrta e las tenèbras cobrissián las prigondors, e l'Esperit de Dieu planava sus las aigas.»
- (Dos primièrs versèts del libre de la Genèsi)
1b: Dieu creant lo firmament enemic de las aigas (Gn 1:6)
1c: Dieu separant las aigas de la tèrra (Gn 1:9)
2a: Dieu creant lo Solelh e la Luna (Gn 1:16)
2b: Dieu creant los aucèls e los peissons (Gn 1:21)
2c: Dieu creant los animals e Adam a la seuna imatge (Gn 1:25-26)
3a: Dieu creant Èva d'una costèla que prenguèt a Adam (Gn 2:22)
3b: Dieu proïbissent Adam e Èva de manjar lo fruch de l'arbre de la coneissença (Gn 2:17)
3c: Adam e Èva manjant lo fruch enganats per la sèrp (Gn 3:6)
4a: Expulsion d'Adam e Eva del Paradís (Gn 3:23-24)
4b: Adam cavant la tèrra e Èva amb los seus filhs (Gn 3:16-17)
4c: Dieu refusant l'ofrenda de Caïm e acceptant aquela d'Abèl (Gn 4:3-5)
Lo libre de la Gènesi es lo primièr libre de la Torah (Pentateuc), e tanben lo primièr libre de la Tanakh, la Bíblia ebraïca, e de l'Ancian Testament crestian.
Lo nom del libre en ebrieu es בראשׁית Bərêšîth, qu'es lo primièr mot que foguèt escrich e que significa al començament de. Los cinc libres de la Torah foguèron nomenats en ebrieu amb lo primièr mot del tèxte. En grèc se nomenava Γένεσις Genesis, que significa "naissença", "creacion", "causa", "principi", "font" o "origina".
Contenguts
[modificar | Modificar lo còdi]Dins lo contèxte teologic, la Genèsi es lo libre dels començaments: de la tèrra, del pecat, de la promesa de restabliment e de l'eleccion del pòble d'Israèl. Los mots principals son:
- La Creacion: la presentacion d'un Dieu unic que creèt tot çò qu'existís.
- La Casuda: la desobediéncia d'Adam e Èva qu'introduguèt la mòrt, fisica e esperitala, dins lo monde.
- Lo Deluvi universal: la corrupcion e degradacion posteriora de l'umanitat que provoquèt lo deluvi, del qual solament Noé e sa familha foguèron salvats.
- Babel: La tèrra que se tornèt poblar aprèp la confusion de las lengas a Babel.
- Abraam: l'eleccion d'Abraam, causit per Dieu per èsser paire de son pòble.
- Egipte: la secada que faguèt que el patriarca Jacòb, filh d'Isaac, e los seus dotze filhs migrèron cap a Egipte.
Totes poden se resumir dins un cicle dona divina - traïson de l'òme - aliança que se trapa dins tot l'Ancian Testament.
Atal doncas, la Genèsi explica l'istòria dels aujòls dels patriarcas del pòble d'Israèl, dempuèi la Creacion fins a l'installacion en Egipte de la familha del patriarca Jacòb. Qualques capítols de la Genèsi son de mai coneguts de tota la Bíblia: Adam e Èva, Caín e Abèl, l'Arca de Noé, la Torre de Babel o los patriarcas Abraam, Isaac e Jacòb .
Autor
[modificar | Modificar lo còdi]Segon la tradicion josieva e crestiana, lo libre auria estat escrich per Moïses, coma lo rèsta del Pentateuc, dirèctament inspirat per Dieu o adaptant recits orals ja existissent. Atal, a vegadas se nomena lo Primièr Libre de Moïses.
L'ipotèsi documentària, qu'estúdia lo libre filologicament, afirma qu'es una mescla de minimum tres tèxtes, que se poden reconeisser per lo biais diferent de nomenar Dieu. Lo genre literari es la cronica o lo libre istoric, pasmens vòl pas dire que lo contengut cal èsser pres litaralament, se fa referéncia solament al tipe narratiu. De fach, la majoritat de las personas, cresents o non, afirman que la Bíblia se cal legir metafòricament.
Datacion
[modificar | Modificar lo còdi]Las teorias mai comunament acceptadas actualament (malgrat qu'existís fòrça polemicas al subjècte) afirmen que la Genèsi seriá estada escricha aproximativament al sègle V, quand de levitas fusionèron tres libres dels sègles IX a VII que reculhiguèron de la tradicion orala del pòble d'Israèl.
La Genèsi en ebrieu
[modificar | Modificar lo còdi]Los fragments de la Genèsi pus vièlhs conservat actuals son del sègle I aC e son eissits del nomenats Manuscrits de la mar Mòrta. Son de documents escriches en ebrieu antic e sens vocalas. A Jerusalèm, i a escriches del sègle X que tornèron aparéisser a la mitat del sègle XX coneguts coma lo Codex Alèp.
La Genèsi en grèc
[modificar | Modificar lo còdi]Segon la tradicion, la Bíblia foguèt tradusida al grèc antic al sègle III aC. Se consèrvan de fragments grècs de la Genèsi del sègle I aC.
Al Vatican i a una còpia quasi completa d'una Genèsi datant del sègle IV (lo Codex Vaticanus) e una autra del sègle V (Lo Codex Alexandrinus). Son los libres de la Genèsi mai vièlhs conservats.