Valaquia

Fichièr:Imper-Barbar.jpg

* Violet: Volcae, Volcs: denominacions d'ont ven « Walh » ("nongerman"), a l'origina de Wales (Galas), Wallon, Welsh, Walha (Galó) e Valaquia. * Roge: las Valaquias mencionadas dins las fonts anterioras al sègle XI o atestadas per la toponimia. * Walha, Valaquia morava, Valaquia interiora, Bogdano-Valaquia, Ongro-Valaquia: denominacions medievalea de las populacions o d'estats romans mai tardius.

Lo mot Valaquia es una denominacion polisemica, que pòt èsser un nom pròpri o un nom comun.

Origina

Lo mot Walach tira son origina de l'ancian germanic Walh que significa « locutor d'una lenga celtica o latina » e que el meteis vendriá del nom d'un pòble celt: los Vòlcs. Walach designava tanben los Cèltas: los Welsh dels Anglosaxons, los Walhs dels Francs. Lo « W » germanic dona un G : Welsh" donèt « Galas » e Walh: « Gàlia », que los letrats roman aprochèron de la Gàlia romana.

Especificitat

Istoricament, cal pas confondre las valaquias (nom commun) amb las regions istoricas de Romania (noms pròpres). Per qu’un país tradicional o una « region etnografica » siá una valaquia, cal que siá governada de biais autonòma segon lo jus valachicum (« drech valac »)^[1]. Per exemple:

pasmens se son nom a una etimologia romanesa e qu'istoricament una partida dels sieus abitants son de soca romanesa, lo País de la Barsa (romanés: Țara Bârsei) es pas una valaquia que foguèt d'en primièr un fèu de l'òrdre Teutonic de 1211 a 1225 ;
del meteis pel país de Călata qu'es una region etnografica ongresa quitament se compta una importanta populacion romanesa;
al Maramureș, se lo voïvodat de Marmacia es plan una valaquia (èra governat segon lo jus valachicum fins al sègle XIV), son successor lo comtat del Maramureș o es pas, que s'agís d'una division administrativa ongresa;
d'entre los tres grands voïvodats poblat de lenga romanica: la Transilviana, la Moldàvia e la Valaquia (nom pròpri), lo primièr essent governat segon de leis ongresas e alemandas, e pòt pas èsser qualificat de valaquia, alara que las doas autras pòdon l'èsser.

Definicion

Uèi lo nom pòt designar doas realitats, l'una geografica actuala (la Valaquia, nom pròpre), l'autre istorica (valaquia, nom comun).

La region geografica de Valaquia de la Romania actuala (en romanés: Țara Românească), compausada de l'Oltenia e de la Muntenia;

Çò que los istorians nomenan une « romania populara » es a dire una comunautat de lenga romanica demorada sens cobertura politica romana après la retirada de las regions fàcia als Germans: n'i aguèt en Mar del Nòrd (illa de Walcheren als Païses Basses) e la Mar Negra (país « valacs », es a dira de lenga romanica) passant per las Ardenas (« Wallons »), las Vòges d'Alsàcia (« Welche ») e lo Jura soïs (« Welsches »), los Alps bavarencas (« Walchenthal », « Walchengau », « Walchensee »), los Carpats (« Valachie morave en Moràvia chèca, « Vlachfölds » en Ongria), los monts Dinarics («Romanija Planina », « Vlašina », « Vlašic » en Bosnia ; Stari Vlah en Serbia) e dins los monts Balcans (« Vlahina », « Vlashina », « Vlachoklissoura »). Los abitants d'aquelas valacquias entre eles se nomenavan Romans, Romancs, Ladini, Armani, Aromani, Cipani, Cinçari, Grãmuşteni, Fãrșeroți, Rãmãni, Rumâni. Aromani e Rumani donèron los mots modèrnes « Aromans » e « Romanés », que remplacèson lo tèrme de Valacs vengut arcaïc. Entre las valaquias del bacin del bas Danubi se son, als sègles VII e IX, intercaladas de las sklavinies eslavas^[2].

Estats modèrnes

Uèi, se poiriá considerar coma de valaquias la Roumania, que la Constitucion e las leis son promulgadas per de representants eissits en granda majoritat del pòble romanés, e dins una mendre mesura la Moldàvia, Estat que la Constitucion e las leis son lo resultat d'una longa seriá de compromeses politics entre la majoritat de lenga romanica (dos tèrces de la populacion) e los colons de lenga eslava sostenguts per la Russia (un tèrç de la populacion). Lo romanés es lenga oficiala dins los dos païses. Las autras valaquias son pas mai que de noms geografics o pasmens se de regions etnograficas ont contunhan unas minoritats de lengas romanicas e a vegada sonque unes mots d'origina romanica dins la lenga eslava locala.

Bibliografia

Cartografica:

Atlas istorico-geografic de l'Académie roumaine, Bucarest 1995, ISBN: 973-27-0500-0,
Alexandru Filipașcu, Istoria Maramureșului, Bucarest 1940, 270 p.,
Dinu Giurescu, Istoria ilustrată a Românilor, éd. Sport-Turism, Bucarest 1981, p. 72-121,
G. I. Brătianu, Recherches sur Vicina et Cetatea Albă, Univ. de Iași, 1935,

Florin Constantiniu et al., Istoria lumii în date, éd. Enciclopedică, Bucarest 1971,

Nicolae Iorga, Istoria românilor, Part II, Vol. 2, Oameni ai pământului (avant l'an 1000), Bucarest, 1936, 352 p. and Vol. 3, Ctitorii, Bucarest, 1937, 358 p.,
Thede Kahl, Rumänien: Raum und Bevölkerung, Geschichte und Gesichtsbilder, Kultur, Gesellschaft und Politik heute, Wirtschaft, Recht und Verfassung, Historische Regionen
Constantin-Mircea Ștefănescu, Nouvelles contributions à l’étude de la formation et de l’évolution du delta du Danube, Paris, Bibliothèque nationale, 1981,
Gheorghe Postică, Civilizația veche românească din Moldova, éd. Știința, Chișinău 1995,
George Vâlsan: Opere Alese (dir.: Tiberiu Morariu), éd. științifică, Bucarest 1971.

Nòtas

↑ En Transilvània, per exemple, los jopans « romaneses », ortodòxes, govèrnan las comunautats segon lo jus valachicum garantit per la carta dels privilègis de 1383 (vejats János Mihályi de l'universitat de Budapèst : Máramarosi diplomák a XIV és XV századbol (Cartas de Marmacia dels sègles XIV e XV), Sighet, 1900, p. 619 et suiv., et Alexandru Filipașcu de l’université de Cluj: L’ancienneté des Roumains de Marmatie (en francés), ed. del Centre d’estudis e de recercas transilvània de l'Universitat "Ferrand I" de Sibiu, Bibliotheca rerum Transsilvaniae, 1945, p. 8 à 33) mas après la revòlta de Bobâlna (la carta es reveocada e los jopans devon causir entre d’un costat la pèrda de lors privilègis e la casuda en servatge, o d’un autre costat lor integracion, per passatge al catolicisme, dins la noblesa ongresa, amb lo títol d’ispán comte).
↑ Jordanès, dans son òbra Getica] nòta par exemple : „… Sclavini a civitate nova et sclavino rumunense et lacu qui appellantur Mursianus…” in : De rebus Geticis citant lo manuscrit de Viena; quitament se et sclavino rumunense es une interpolacion del sègle XI coma foguèt supausat, es pasmens significativa.

[1] En Transilvània, per exemple, los jopans « romaneses », ortodòxes, govèrnan las comunautats segon lo jus valachicum garantit per la carta dels privilègis de 1383 (vejats János Mihályi de l'universitat de Budapèst : Máramarosi diplomák a XIV és XV századbol (Cartas de Marmacia dels sègles XIV e XV), Sighet, 1900, p. 619 et suiv., et Alexandru Filipașcu de l’université de Cluj: L’ancienneté des Roumains de Marmatie (en francés), ed. del Centre d’estudis e de recercas transilvània de l'Universitat "Ferrand I" de Sibiu, Bibliotheca rerum Transsilvaniae, 1945, p. 8 à 33) mas après la revòlta de Bobâlna (la carta es reveocada e los jopans devon causir entre d’un costat la pèrda de lors privilègis e la casuda en servatge, o d’un autre costat lor integracion, per passatge al catolicisme, dins la noblesa ongresa, amb lo títol d’ispán comte).

[2] Jordanès, dans son òbra Getica] nòta par exemple : „… Sclavini a civitate nova et sclavino rumunense et lacu qui appellantur Mursianus…” in : De rebus Geticis citant lo manuscrit de Viena; quitament se et sclavino rumunense es une interpolacion del sègle XI coma foguèt supausat, es pasmens significativa.

[1]

[2]