ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸੰਗੀਤ
| ਉੱਤੇ ਲੜ੍ਹੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ |
| ਪੰਜਾਬੀਆਂ |
|---|
 |
 |
ਪੰਜਾਬ ਦੱਖਣ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਖੇਤਰ ਹੈ, ਇਹ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਛੱਮੀ ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) I ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ I ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸੂਫ਼ੀ ਸੰਗੀਤ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰੀ, ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਘਰਾਣੇ ਦਾ ਖਾਸ ਮਹੱਤਵ ਹੈ I
ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ, ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤ ਹੈ ਜੋਕਿ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤਮਈ ਔਜ਼ਾਰਾਂ ਨਾਲ, ਜਿਵੇਂ – ਤੁੰਬੀ, ਅਲਗੋਜ਼ੇ, ਢੱਡ, ਸਰੰਗੀ, ਚਿਮਟਾ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਔਜ਼ਾਰਾਂ, ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ I ਇੱਥੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਮੌਤ ਤੱਕ, ਵਿਆਹ- ਸ਼ਾਦੀ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਲਈ ਕਈ ਪ
ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਫ਼ਿਰਕੂ ਲੇਖਕਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਡੰਗਾਂ ਪ੍ਭਾਵ ਹੈ I ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਇਸ ਪਹਿਲੂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਹੈ, ਪਰ ਪੁਰਾਣੇ ਵਰਗ ਦੇ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਢਾਡੀ ਗਾਇਕੀ ਨਾਲ ਹੋਇ ਹੈ, ਜੋਕਿ ਫ਼ਿਰਕੂ ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ I ਢਾਡੀ ਗਾਇਕੀ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਪਿਆਰ ਦੀ ਕਈ ਕਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਹੀਰ – ਰਾਂਝਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬਾ – ਮਿਰਜ਼ਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ I ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ, ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਦੇ ਕਈ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ I “ਤਕਰੀਬਨ ਹਰ ਵਿਆਹ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪਾਰਿਵਾਰਿਕ ਮੈਂਬਰ, ਦੋਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤਾਂ ਤੇ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਸਮਾਰੋਹ ਦੇ ਥੀਮ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸੀ ਭਰਿਆ ਅਤੀਤ, ਖੁਸ਼ੀ, ਡੱਰ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਆਸ਼ਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ “I[1]
ਰਸਮੀ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਗੀਤ
[ਸੋਧੋ]ਰਵਾਇਤੀ ਜਾਂ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਪੰਜਾਬ ਸਮਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੇ ਹੋਏ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ-ਚੱਕਰ ਦੇ ਗੀਤ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾਤਰ "ਰਸਮੀ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪੜਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹ ਕਰਦੇ ਹਨ" ਅਤੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਆਹ ਤੱਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਜੀਅ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਵਿਆਹ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਹਰ ਕਦਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਰਵਾਇਤੀ ਰਸਮਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੋ. ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ 'ਸੁਹਾਗ' ਜਾਂ 'ਘੋਰਿਅਨ', ਜੋ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਲਾੜੀ ਅਤੇ ਲਾੜੀ ਲਈ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਉਸਤਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤੋਂ ਅਸੀਸਾਂ ਮੰਗਦੇ ਹਨ। ਮਹਿਲਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਹ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਗੰਢਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗਾਇਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਆਦਰਸ਼ ਲਾੜੇ ਅਤੇ ਲਾੜੀ' ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਗੀਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ' ਘੋਰਿਅਨ ਨੇ "ਸ਼ੁੱਧ ਅਨੰਦ ਅਤੇ ਇੱਛਾ" ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਹਾਗ "ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ" ਹੈ[2]