Elusa
Elusa, także: Haluza[1][2] (hebr. חלוצה, Chaluca; arab. الخلصة, Al-Chalasa) – starożytne miasto nabatejskie położone na pustyni Negew w Izraelu, ok. 20 km na południowy zachód od współczesnej Beer Szewy[3].
| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
III, V |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2005 |
Położenie na mapie Izraela  | |
 31°05′49″N 34°39′07″E/31,096944 34,651944
| |
Ruiny miasta zostały odkryte w 1838 roku przez Edwarda Robinsona, ponownie zwiedził je na przełomie XIX i XX wieku Alois Musil. Prace wykopaliskowe rozpoczęła w 1938 roku anglo-amerykańska misja archeologiczna pod kierownictwem H.D. Colta. W latach 70. i 80. XX stulecia wykopaliska w Elusie prowadził Awraham Negew[3].
Elusa rozwinęła się ze stacji handlowej położonej na szlaku z Petry do Gazy, dane archeologiczne świadczą, że istniała już w III wieku p.n.e.[3] Jej teren ograniczony był przez dwie wadi, Nachal Besor i Nachal Atadim, z których systemem kanałów doprowadzano do miasta wodę. Rozkwit Elusy przypada na czasy nabatejskie i okres rządów rzymskich. W trakcie prac archeologicznych odsłonięto ruiny teatru i ufortyfikowanego pałacu. Obronę miastu zapewniała biegnąca frontem do dolin linia wież strażniczych[3]. W okresie tym Elusa stanowiła ośrodek kultu bogini Wenus, który utrzymał się jeszcze w jakiś czas po wprowadzeniu chrześcijaństwa[3][4].
W V wieku w mieście istniała już silna gmina chrześcijańska[3]. Tutejsi biskupi uczestniczyli w soborach w Efezie (431) i Chalcedonie (451)[4]. W czasach bizantyjskich Eleusa stanowiła centrum handlowo-administracyjne, wymieniane w źródłach jako stolica dystryktu[3]. Została umieszczona na Tabula Peutingeriana i Mapie z Madaby[5]. Z okresu tego pochodzą pozostałości wzniesionego ok. 350 roku na fundamentach dawnej nabatejskiej świątyni kościoła z otoczonym kolumnadą atrium[3].
Miasto funkcjonowało jeszcze jakiś czas po podboju arabskim, ostatecznie zostało opuszczone ok. 800 roku[4].
W 2005 izraelski fragment Szlaku kadzidlanego, wraz z położonymi na nim nabatejskimi miastami: Elusa, Sobota, Oboda i Mampsis, został wpisany przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Polski Komitet ds. UNESCO: Szlak kadzidlany i miasta na pustyni Negew. [w:] Izrael [on-line]. UNESCO. [dostęp 2015-10-14]. (pol.).
- ↑ Jerome Murphy-O’Connor: Przewodnik po Ziemi Świętej (tłum. Marek Burdajewicz). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Vocatio, 2001, s. 408. ISBN 978-83-7492-107-7.
- ↑ a b c d e f g h Wojciech Machowski: Petra. Wrocław: Ossolineum, 2007, s. 142-143. ISBN 978-83-04-04822-5.
- ↑ a b c Richard Stillwell: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Princeton: Princeton University Press, 1976. ISBN 0-691-03542-3.
- ↑ Jodi Magness: The Archaeology of the Early Islamic Settlement in Palestine. Winona Lake: Eisenbrauns, 2003, s. 191. ISBN 1-57506070-1.