Forma językowa

Forma językowa – jednostka pełniąca funkcję semantyczną lub syntaktyczną (morfem, wyraz, konstrukcja, zdanie). Najczęściej mówi się o formach wyrazowych (słownych), służących wyrażeniu pewnego znaczenia gramatycznego (np. forma rzeczownika w danym przypadku, danej liczbie itp.).

Leonard Bloomfield wyróżniał formy językowe wolne i związane. Do pierwszych zaliczał elementy, które mogą pełnić rolę wypowiedzenia, do drugich zaś jednostki niefunkcjonujące w ten sposób (np. sufiks -ość, prefiks wy-).

W językoznawstwie tradycyjnym formę przeciwstawiano znaczeniu. Tak rozumiana forma językowa stanowi składową elementu językowego pierwszego rozczłonkowania, odróżnianą od znaczenia. Współcześnie w tym sensie stosuje się zwykle termin „plan wyrażenia”.

Forma gramatyczna stanowi postać autosemantyczną słowa w relacji do innych słów w zdaniu. Forma gramatyczna rozkłada się na bazę (wyraz główny) o wartości leksykalnej oraz na formant (wyraz pomocniczy) pełniący funkcję gramatyczną. Formy gramatyczne wyrażają zawsze określone kategorie gramatyczne. W niektórych przypadkach pewna postać fleksyjna można zostać zaliczona do kilku form gramatycznych w zależności od tego, do jakich kategorii gramatycznych się odnosi: np. pol. nodze to forma celownika l. poj. lub miejscownika l. poj. (zob. synkretyzm).

Zobacz też

• forma słownikowa
• wariant
• konwencjonalny charakter języka

Bibliografia

• JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758  (słow.).
• KazimierzK. Polański KazimierzK. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 .