Górzanie
Górzanie (t. Górorze, Gorzanie, Górzony) – grupa etnograficzna[1] ludności polskiej zamieszkująca obszar Górnego Śląska, dokładniej Górnośląski Okręg Przemysłowy[2], na Wyżynie Śląskiej[3], okolice miast: Bytom, Gliwice, Ruda Śląska, Siemianowice Śląskie, Tarnowskie Góry, Piekary Śląskie[4].
| Miejsce zamieszkania | |
|---|---|
| Język | |
| Grupa |
Górzanie pierwotnie stanowili rolniczą grupę etnograficzną. Wyróżniono kilka mniejszych skupisk ludności z cechami właściwym kulturze rolników, jednakże z nawarstwieniem cech powstałych pod wpływem odmiennych warunków życia i pracy[5].
Pierwszą grupę stanowi ludność zamieszkująca wielkie osiedla przemysłowo-miejskie, ciągnące się ustawicznie od Wzgórz Mikołowskich po Tarnowskie Góry, od Gliwic po Przemszę i po Mysłowice. Ludowa kultura materialna Zagłębia Górnośląskiego została prawie zupełnie zniwelowana poprzez wpływy miejskie. Charakterystyczne przejawy tej kultury są zauważalne jeszcze u Górzan trudniących się rolnictwem. Zamieszkują oni tereny poza właściwym Zagłębiem, przede wszystkim w powiecie gliwickim i tarnogórskim. Niewielka część tej ludności dojeżdża do pracy w Zagłębiu, będąc pewnym ogniwem łączącym wsie rodzinne i obszary przemysłowe[5].
Górzanie nosili strój rozbarski zwany też strojem rozbarsko-bytomskim[6].
Górzanie to głównie mieszkańcy obszarów kopalnianych, które w dawnej mowie śląskiej zwykło określać się górami[6]. Etnografowie wywodzą właśnie nazwę grupy od kopalń zwanych dawniej górami[5].
Dorota Simonides przedstawiła, że nazwa górnicy wywodzi się od Górzan zamieszkujących obszary przy kopalniach[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Grzegorz Odoj, Andrzej Peć: Dziedzictwo kulturowe – edukacja regionalna. Dzierżoniów: Wyd. Alex, 2000, s. 74. ISBN 83-85589-35-X.
- ↑ Mieczysław Gładysz: Zagadnienia śląskiej kultury ludowej. Wrocław: 1948, s. 474, seria: Oblicze Ziem Odzyskanych. Dolny Śląsk.
- ↑ Zygmunt Kłodnicki: Grupy etnograficzne i etnonimiczne Śląska. W: Tożsamość etniczna i kulturowa Śląska w procesie przemian. Wrocław-Cieszyn: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2009, s. 65. ISBN 978-83-87266-87-5.
- ↑ Zróżnicowanie etnograficzne obecnego województwa śląskiego. Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego w Katowicach. [dostęp 2014-10-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-09)].
- ↑ a b c Maria Bytnar-Suboczowa. Główne elementy kultury ludowej na Śląsku. „Prace i Materiały Etnograficzne”. XXIII, s. 11, 1963. Wrocław.
- ↑ a b Wiesława Konopelska: Wzdłuż Brynicy : o zagłębiowskim stroju ludowym – Czeladź. W: Magdalena Mrozowska: Na rozstajach dróg. Czeladź: Urząd Miasta Czeladź, 2005, s. 19. ISBN 83-921848-1-5.
- ↑ Dorota Simonides: Najpiękniejsze zwyczaje i obrzędy górnośląskie. Katowice: WBP, 1995, s. 7. ISBN 83-902893-7-7.