Gniewkowo
Gniewkowo (niem. Argenau) – miasto w Polsce położone w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie inowrocławskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Gniewkowo. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa bydgoskiego. Jest lokalnym ośrodkiem przemysłowym, a także handlowo-usługowym. Według danych GUS z 31 grudnia 2022 r. Gniewkowo liczyło 6722 mieszkańców[1].
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
_ID_739463.jpg) Ratusz w Gniewkowie | |||||
| |||||
| Dewiza: Gniewkowo - odkryj na nowo | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
X wiek | ||||
| Prawa miejskie |
1268 | ||||
| Burmistrz |
Ilona Wodniak-Kuraszkiewicz | ||||
| Powierzchnia |
9,18 km² | ||||
| Wysokość |
~100 m n.p.m. | ||||
| Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
+48 52 | ||||
| Kod pocztowy |
88-140 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
CIN | ||||
Położenie na mapie gminy Gniewkowo  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego  | |||||
 52°53′42″N 18°24′23″E/52,895000 18,406389
| |||||
| TERC (TERYT) |
0407034 | ||||
| SIMC |
0928937 | ||||
Urząd miejski ul. 17 Stycznia 1188-140 Gniewkowo | |||||
| Strona internetowa | |||||
| BIP | |||||
Położenie
edytuj
Gniewkowo leży w południowej części województwa kujawsko-pomorskiego w powiecie inowrocławskim. Obszar miasta obejmuje 918 ha, a zamieszkiwane jest przez 6722 osoby. W pobliżu Gniewkowa znajdują się duże kompleksy leśne. Rzeźba terenu jest płaska. Gniewkowo położone jest na ważnym międzynarodowym szlaku kolejowym (linia kolejowa nr 353: Poznań Wschód - Skandawa).
Historia
edytuj
Niegdyś siedziba kasztelanii i jednego z księstw kujawskich. W mieście znajdował się gród księcia kujawskiego Kazimierza III, zdobyty w 1332 roku przez Krzyżaków, następnie spalony. Na tym miejscu Krzyżacy zbudowali zamek Argenau. Później książęta kujawscy odzyskali Gniewkowo i władali nim do czasów pretendenta do polskiego tronu, księcia Władysława Białego, który sprzedał księstwo królowi Kazimierzowi Wielkiemu w roku 1365, jednakże po śmierci Kazimierza zdobył i spalił zamek w 1375 roku. Od 1379 Gniewkowo było lennem Władysława Opolczyka, a później rodziny Kościeleckich (1457–1599).
W wyniku I rozbioru Rzeczypospolitej w 1772 miasto zostało włączone do Prus. W 1879 administracja pruska zgermanizowała nazwę miasta na Argenau. Nazwa utrzymała się do 1920 roku, kiedy to miejscowość na mocy traktatu wersalskiego powróciła do Polski.
Zdobycie Gniewkowa 21 stycznia 1945 przez czewonoarmistów z 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego, pozwoliło na włączenie miejscowości w granice Polski Ludowej po rozgromieniu reżimu III Rzeszy[2].
Zabytki
edytuj_ID_601858.jpg)
- kościół św. Mikołaja i Konstancji z XIV w., przebud. w 1871, siedziba parafii pod tym samym wezwaniem;
- dawna synagoga z 1880, obecnie muzeum miejskie; przed 1950 pełniła funkcję magazynu;
- kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa (poewangelicki), neogotycki z końca XIX wieku, siedziba parafii pod tym samym wezwaniem;
- cmentarz rzymskokatolicki z 1891 roku;
- ratusz z 1908 r., ul. Dworcowa 17;
- hotel z 1897 r. (ob. dom z oficyną), ul. Dworcowa 1, 1897;
- Dom z 1767 r., Rynek 14;
- 30-metrowa wieża ciśnień, ul. Pająkowskiego 6
Sport i rekreacja
edytuj
W mieście działają następujące kluby sportowe:
- MLKS UNIA Gniewkowo, obecnie grający w klasie okręgowej
- Uczniowski Klub Sportowy „MGOKSiR” Gniewkowo
- Stowarzyszenie LZS „Gniewko”
- Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” Gniewkowo
- Klub koszykarski Harmattan Gniewkowo (1994-2011)
- KS Gniewkowo
Znajduje się tu stadion miejski i boiska „Orlik 2012” oraz hala sportowa Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury, Sportu i Rekreacji w Gniewkowie (w budynku Szkoły Podstawowej przy ulicy Toruńskiej 40).
Edukacja
edytuj- Przedszkola
- Przedszkole „Bajkowa Kraina”
- Niepubliczne przedszkole „Parowozik”
- Szkoły Podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Wojska Polskiego
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Jana Dreckiego
- Szkoły Ponadgimnazjalne
- Branżowa Szkoła I stopnia w Gniewkowie
- Liceum Ogólnokształcące dla dorosłych w Gniewkowie
- Samorządowy Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Gniewkowie
Kościoły
edytuj
Miasto jest siedzibą dekanatu gniewkowskiego.
Kultura
edytujInstytucje, które mają na celu rozwój kultury to m.in.:
- ROD „Siła” i „Gniewko” Gniewkowo
- Towarzystwo Miłośników Gniewkowa
- Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Gniewkowie
W mieście działa zespół Gniewkowianie.
Turystyka
edytujW pobliżu Gniewkowa rozciągają się duże obszary leśne wchodzące w skład Puszczy Bydgoskiej, a w pobliskiej Suchatówce znajduje się jezioro „Nowe”. Bazę noclegową oferują gospodarstwa agroturystyczne, funkcjonujące w okolicach jeziora oraz motel "Harasówka" w Gniewkowie.
Komunikacja
edytujPrzez Gniewkowo przebiega linia kolejowa nr 353. Na dworcu zatrzymują się wszystkie pociągi Regio.
Przez miasto przebiega droga krajowa i wojewódzka:
- droga krajowa nr 15 (Trzebnica – Ostróda), w przebiegu której zbudowano obwodnicę centrum miasta,
- Droga wojewódzka nr 246 (Dąbrowa Biskupia – Paterek).
Demografia
edytujWykres liczby ludności miasta Gniewkowo na przestrzeni ostatnich 30 lat[3].
Struktura demograficzna mieszkańców Gniewkowa wg danych z 31 grudnia 2022[1]
| Opis | Ogółem | Mężczyźni | Kobiety | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 6722 | 100 | 3230 | 48,05 | 3492 | 51,95 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
732,2 | 351,9 | 380,3 | |||
- Piramida wieku mieszkańców Gniewkowa w 2014 roku[4].
Ludzie związani z Gniewkowem
edytujGospodarka
edytujW mieście znajdują się duże zakłady przemysłowe, m.in. Fabryka Świec KCB Interlight oraz zakłady przetwórstwa warzyw Bonduelle. W mieście rozwijają się także handel i usługi. Znajduje się tutaj centrum handlowe "Galeria Gniewkowo"
Urzędy i instytucje
edytujUrzędy i instytucje:
- Urząd Miejski
- Urząd Stanu Cywilnego
- Nadleśnictwo Gniewkowo
Najdłuższa sztafeta w Polsce
edytuj17 maja 2016 roku, Gniewkowo uczciło 1050 rocznicę Chrztu Polski. Z tej okazji, podczas Dni Miasta, na Rynku Miejskim odbyła się najdłuższa sztafeta w Polsce. Każdy z uczestników miał do pokonania jedno z 3168 okrążeń gniewkowskiego rynku. Niektórzy wystartowali kilkakrotnie. Po przebiegnięciu 305 metrów, zawodnik przekazywał pałeczkę kolejnej osobie z listy startowej. Sztafeta trwała 4 dni i 4 noce. W sztafetę zaangażowali się mieszkańcy całego województwa - przebiegło ponad 3200 osób. Zanim pierwszy zawodnik stanął na linii startu, ówczesny burmistrz Gniewkowa Adam Roszak wciągnął na maszt flagę 966 i rozległ się Hymn Polski. Patronat honorowy przyjęli: Prymas Polski Wojciech Polak i wojewoda Mikołaj Bogdanowicz, którzy również przebiegli jedno z 3168 okrążeń. Na zakończenie sztafety odbył się koncert polskiej wokalistki Urszuli[5].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c GUS, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 grudnia 2022 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-05-14] (pol.).
- ↑ Dolata 1971 ↓, s. 383.
- ↑ GUS - Bank Danych Lokalnych [online], bdl.stat.gov.pl [dostęp 2023-05-14].
- ↑ Gniewkowo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Najdłuższa sztafeta biegowa - Rekord Polski ⋆ BiuroRekordow.pl [online], biurorekordow.pl [dostęp 2019-02-23] (pol.).
Bibliografia
edytuj- Bolesław Dolata: Wyzwolenie Polski 1944-1945. Warszawa: 1971.
Linki zewnętrzne
edytuj
- Gniewkowo, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 627.
- strona Gniewkowa
- Historia Żydów w Gniewkowie na portalu Wirtualny Sztetl