Hans Christian Andersen

Hans Christian Andersen
Data i miejsce urodzenia	2 kwietnia 1805 ; Odense
Data i miejsce śmierci	4 sierpnia 1875 ; Rolighed
Narodowość	Duńczyk
Dziedzina sztuki	baśnie
Muzeum artysty	Odense
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Teksty w Wikiźródłach
	Cytaty w Wikicytatach

^ⓘHans Christian Andersen (wym. [h a n ˀ s ˈ k ʁ æ s d j a n ˈ ɑ n ɐ s n̩]; ur. 2 kwietnia 1805^[1] w Odense^[1], zm. 4 sierpnia 1875^[1] w Rolighed k. Kopenhagi) – duński pisarz i poeta^[1], najbardziej znany ze swej twórczości baśniopisarskiej.

Życiorys

Urodził się w najbiedniejszej dzielnicy Odense jako syn szewca^[1] Hansa Andersena i niepiśmiennej praczki Anne Marie z domu Andersdatter (1774–1833). Ojciec zmarł w 1816 roku wskutek komplikacji zdrowotnych po udziale w wojnach napoleońskich, matka z powodu alkoholizmu. W dniu urodzenia ochrzczono go w domu, ze względu na śmierć wielu noworodków tuż po urodzeniu. 15 kwietnia został ponownie ochrzczony w kościele św. Jana w Odense^[2].

W świat baśni pierwsza wprowadziła go babka (ze strony ojca), z którą bywał w przytułku dla chorych, gdzie zajmowała się ogrodem i gdzie później przebywał jego chory psychicznie dziadek. Kilka motywów z opowieści babki Andersen wykorzystał później w swojej twórczości. Po śmierci ojca i powtórnym małżeństwie matki (z Nielsem Gunersenem) Andersen wyjechał we wrześniu 1819 do Kopenhagi z zamiarem zostania aktorem. W latach 1820–1821 uczęszczał do szkoły baletowej w Kopenhadze. Próbował także gry w teatrze, lecz nie został przyjęty. Karierę rozpoczął jako śpiewak z wysokim sopranem, ale utracił go po mutacji głosu. Dzięki wytrwałości i dostrzeżeniu jego talentu przez króla Fryderyka VI^[1], który odwiedził go w szkole łacińskiej w Slagelse^[1], otrzymał w roku 1822 stypendium królewskie, co umożliwiło mu dalszą naukę w szkole, a później (do roku 1828) – studia^[1]. Pomógł mu też Jonas Collins, który od początku wspierał jego talent.

Pewniejsza sytuacja materialna pozwoliła na kontynuowanie pracy twórczej i rozwijanie zainteresowań. Za wszelką cenę starał się zbliżyć do teatru, w którym zadebiutował jako autor w 1829 sztuką Kjærlighed paa Nicolaj Taarn (Miłość na Wieży Mikołaja). Odtąd pisał sporo sztuk teatralnych, które nie zawsze cieszyły się powodzeniem. Wskutek braku wykształcenia jego teksty pełne były błędów ortograficznych, interpunkcyjnych i stylistycznych, a krytycy z miejsca je odrzucali.

Zwiedził niemal całą Europę. Podróże przez Niemcy, Włochy i Francję skłoniły go do studiów impresjonistycznych^[1].

Ciekawość świata i ludzi, ale także nieustanny niepokój ducha, poczucie osamotnienia, kompleksy, skomplikowany charakter, nadmierna wrażliwość i egocentryzm uniemożliwiały mu znalezienie stałego miejsca i prowadzenie ustabilizowanego życia. Martwił się, iż oszaleje, podobnie jak jego dziadek. Miewał stany depresyjne i melancholiczne, a pod koniec życia chorował na gruźlicę.

Wiele^{[potrzebny przypis]} współczesnych biografii charakteryzuje Andersena jako osobę biseksualną^[3]^[4], co wynika m.in. z zachowanej korespondencji twórcy do Riborg Voigt^[5], Edvarda Collina^[6] czy Haralda Scharffa^[7]. Na przykład do Edvarda Collina Andersen pisał: „Usycham z tęsknoty do ciebie tak, jak do pięknej kalabryjskiej dziewczyny... Moje uczucia do ciebie są takie, jak uczucia kobiety. Ta moja kobieca natura musi pozostać tajemnicą”^[8]. Collin we własnym pamiętniku wspominał o tym zauroczeniu Andersena: „Nie byłem w stanie odwzajemnić tej miłości, i sprawiło to autorowi wiele cierpienia". W kontekście skrywanej seksualności pisarza analizuje się też współcześnie jego twórczość^[9]^[10]^[11].

Miał wielu wybitnych i sławnych znajomych, do których należeli: Bertel Thorvaldsen, Adam Oehlenschlager, Johanne Luise Heiberg, Jenny Lind, Bjørnstjerne Bjørnson, Charles Dickens, Søren Kierkegaard czy bracia Grimm. W 1851 w wyrazie uznania dla wiedzy i zasług Andersena przyznano mu tytuł profesora, a w 1874 tytuł radcy.

Zmarł 4 sierpnia 1875 roku^[1] na terenie posiadłości wiejskiej Rolighed koło Kopenhagi^[1] (obecnie na terenie Østerbro – północnej dzielnicy stolicy Danii).

W Odense znajduje się muzeum Hansa Christiana Andersena^[12].

Odznaczenia

Komandor I Stopnia Orderu Danebroga (1875, Dania)^[13]^[14]
Komandor Orderu Danebroga (1869, Dania)^[14]^[15]
Kawaler Orderu Danebroga (1846, Dania)^[13]^[14]
Krzyż Srebrny Orderu Danebroga (1858, Dania)^[15]^[14]
Kawaler Orderu Gwiazdy Polarnej (1848, Szwecja)^[13]^[14]^[15]
Kawaler I Klasy Orderu Sokoła Białego (1848, Weimar)^[14]^[15]
Order Orła Czerwonego III Klasy (1846, Prusy)^[13]^[14]^[15]
Order Maksymiliana za Sztukę (1859, Bawaria)^[14]^[16]^[15]
Komandor Orderu NMP z Guadalupe (1866, Meksyk)^[14]^[15]
Komandor z Gwiazdą Orderu św. Olafa (1871, Norwegia)^[14]
Komandor Orderu Sokoła Białego (1875, Weimar)^[14]

Twórczość

Debiutował w 1822 zbiorem utworów Młodzieńcze próby wydanych pod pseudonimem William Christian Walter. Wydał kilka tomów wierszy, wiele opowiadań, szkiców, powieści, sztuki teatralne. Także dziennik swojego życia.

Do najbardziej znanych powieści H.C. Andersena należą:

Improwizator (Improvisatoren, 1835, wyd. pol. 1859)
OT (1836)
Tylko grajek (Kun en Spillemand, 1837)^[1]

Wszystkie te powieści zawierają elementy autobiograficzne.

Baśnie

Ilustracja Heinricha Leflera do baśni Świniopas (1897)

Osobny artykuł: Baśnie Andersena.

Twórczości dla dzieci początkowo nie traktował poważnie, raczej jako zajęcie na marginesie pisarstwa dla dorosłych. Choć zastrzegał, iż jego baśnie to pudełka: dzieci oglądają opakowanie, a dorośli mają zajrzeć do wnętrza. Bardzo nie lubił, gdy jego baśnie od początku uznano za dzieła dla dzieci, bez głębszego sensu. Jednak właśnie baśnie przyniosły mu wielki rozgłos i sławę.

Pierwszy ich zbiór (Eventyr fortalte for Børn – Baśnie opowiedziane dla dzieci), został wydany w Kopenhadze w roku 1835, a kolejne tomy ukazały się w latach 1836 i 1837. Zachęcony powodzeniem pierwszej serii, pisarz wydawał kolejne aż do roku 1872.

Upamiętnienie w Polsce

Od 1973 na terenie obecnej dzielnicy Bielany w Warszawie znajduje się ulica imienia Hansa Christiana Andersena^[17]. Ulice Andersena są też w Częstochowie, Bydgoszczy, Poznaniu, Szczecinie, Tczewie, Łodzi, Ząbkach^[18] i Tarnowskich Górach^[19]

W Lublinie jest teatr im. Hansa Christiana Andersena.

Szkoły

W Krakowie szkoła podstawowa nr 101 nosi imię Hansa Christiana Andersena, w Łodzi szkoła podstawowa nr 64 nosi jego imię. 3 kwietnia 2004 r. Szkole Podstawowej w Bolechowie-Osiedlu nadano imię Hansa Christiana Andersena uchwałą rady gminy Czerwonak. W Warszawie jest Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi nr 318 im. Jana Christiana Andersena, w Lublinie Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. H.C. Andersena. W Karsku oraz w Petrykozach istnieją szkoły podstawowe im. Hansa Christiana Andersena. W Olsztynie Szkoła Podstawowa nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi nosi imię Andersena. Szkoła Podstawowa w Bolechowie osiedlu też nosi imię Hansa Christiana Andersena.

Przedszkola

W Katowicach Miejskie Przedszkole nr 1 Hansa Christiana Andersena. W Żorach Przedszkole Nr 13 im. H.Ch.Andersena.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Autoren in Wort... ↓.
↑ Jackie Wullschläger: Andersen. Życie baśniopisarza. Warszawa: WAB, 2005, s. 21. ISBN 83-7414-072-0.
↑ Eigil Nyborg Den indre linje i H.C. Andersens eventyr, wyd. Gyldendal, 1962.
↑ Dag Heede Andersen, Hans Christian (1805-1875) notatka biograficzna w internetowej encyklopedii LGBTQ.com, dostęp 2009-09-01.
↑ Hans Christian Andersen’s correspondence, red. Frederick Crawford6, Londyn 1891.
↑ Johan de Mylius The Life of Hans Christian Andersen. Day By Day, serwis Hans Christian Andersen Center, 2006-07-22, dostęp 2009-08-21.
↑ ClaudiaC. Pritchard ClaudiaC., His dark materials [online], The Independent, 27 marca 2005 [dostęp 2009-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-03-14] .
↑ MichaelM. Booth MichaelM., Just As Well I’m Leaving: To the Orient With Hans Christian Andersen, wyd. Vintage, London 2006, ISBN 978-1-44648-579-8 .
↑ Heinrich Detering Ich wünschte, ich hätte Ihr ganzes Ich, w: Otmar Werner (red.) Arbeiten zur Skandinavistik, Frankfurt n. Menem 1989.
↑ Heinrich Detering Intellectual amphibia Odense 1991.
↑ Heinrich Detering Das offene Geheimnis Göttingen 1995.
↑ New museum revitalizes HCA [online], HCA House [dostęp 2023-02-18] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Carol Greene: Hans Christian Andersen. Teller of tales. Chicago: Childrens Press, 1985, s. 88, 91, 96, 114, 124. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Johan De Mylius: H.C. Andersens liv. Dag for dag. Egmont: Lindhardt og Ringhof, 2017. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender. Kopenhaga, 1871, s. 28.
↑ Hans Körner: Der Bayerische Maximiliansorden für Wissenschaft und Kunst und seine Mitglieder [W:] „Zeitschrift für Bayerische Landesgeschichte”, Nr 47/1984.
↑ Uchwała nr 105 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 15 maja 1973 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 15 czerwca 1973 r., nr 6, poz. 39, s. 2.
↑ DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi [online], Łódzki Ośrodek Geodezji [dostęp 2023-03-27] .
↑ Uchwała NR XXXVI/395/2017 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 27 kwietnia 2017 r.

Bibliografia

Jackie Wullschläger: Andersen. Życie baśniopisarza. Warszawa: WAB, 2005, s. 21. ISBN 83-7414-072-0.
Hans Christian Andersen: Dzienniki. Przeł. Bogusława Sochańska. Warszawa: Media Rodzina, 2014, s. 900.
Elke Schwarck: Autoren in Wort und Bild. Gütersloh: Bartelsmann, Reinhardt Mohn. (niem.).

Linki zewnętrzne

Utwory Hansa Christiana Andersena w serwisie Wolne Lektury
H.C. Andersen Information Odense | Eventyr – Fairy Tales
Artykuł z portalu innastrona.pl
Konstanty I. Gałczyński Śmierć Andersena. kigalczynski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-11-10)].
Dzieła Hansa Christiana Andersena w bibliotece Polona

[CITEREFAutoren_in_Wort...-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Autoren in Wort... ↓.

[2] Jackie Wullschläger: Andersen. Życie baśniopisarza. Warszawa: WAB, 2005, s. 21. ISBN 83-7414-072-0.

[3] Eigil Nyborg Den indre linje i H.C. Andersens eventyr, wyd. Gyldendal, 1962.

[4] Dag Heede Andersen, Hans Christian (1805-1875) notatka biograficzna w internetowej encyklopedii LGBTQ.com, dostęp 2009-09-01.

[5] Hans Christian Andersen’s correspondence, red. Frederick Crawford6, Londyn 1891.

[6] Johan de Mylius The Life of Hans Christian Andersen. Day By Day, serwis Hans Christian Andersen Center, 2006-07-22, dostęp 2009-08-21.

[7] ClaudiaC. Pritchard ClaudiaC., His dark materials [online], The Independent, 27 marca 2005 [dostęp 2009-08-21] [zarchiwizowane z adresu 2007-03-14] .

[8] MichaelM. Booth MichaelM., Just As Well I’m Leaving: To the Orient With Hans Christian Andersen, wyd. Vintage, London 2006, ISBN 978-1-44648-579-8 .

[9] Heinrich Detering Ich wünschte, ich hätte Ihr ganzes Ich, w: Otmar Werner (red.) Arbeiten zur Skandinavistik, Frankfurt n. Menem 1989.

[10] Heinrich Detering Intellectual amphibia Odense 1991.

[11] Heinrich Detering Das offene Geheimnis Göttingen 1995.

[12] New museum revitalizes HCA [online], HCA House [dostęp 2023-02-18] (ang.).

[tot-13] Carol Greene: Hans Christian Andersen. Teller of tales. Chicago: Childrens Press, 1985, s. 88, 91, 96, 114, 124. (ang.).

[dfd-14] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Johan De Mylius: H.C. Andersens liv. Dag for dag. Egmont: Lindhardt og Ringhof, 2017. (ang.).

[hsc-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Kongelig Dansk Hof- og Stats- Calender. Kopenhaga, 1871, s. 28.

[16] Hans Körner: Der Bayerische Maximiliansorden für Wissenschaft und Kunst und seine Mitglieder [W:] „Zeitschrift für Bayerische Landesgeschichte”, Nr 47/1984.

[17] Uchwała nr 105 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 15 maja 1973 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”, Warszawa, dnia 15 czerwca 1973 r., nr 6, poz. 39, s. 2.

[18] DanutaD. Bieńkowska DanutaD., ElżbietaE. Umińska-Tytoń ElżbietaE., Słownik nazewnictwa miejskiego Łodzi [online], Łódzki Ośrodek Geodezji [dostęp 2023-03-27] .

[19] Uchwała NR XXXVI/395/2017 Rady Miejskiej w Tarnowskich Górach z dnia 27 kwietnia 2017 r.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]