Leszek Szaruga

Leszek Szaruga
Aleksander Wirpsza
	; Leszek Szaruga (2023)
Data i miejsce urodzenia	28 lutego 1946 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	15 października 2024 ; Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	poezja, proza
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach
	Strona internetowa

Leszek Szaruga, właśc. Aleksander Wirpsza (ur. 28 lutego 1946 w Krakowie, zm. 15 października 2024 w Warszawie^[2]) – polski poeta, prozaik, eseista, tłumacz niemieckiej, rosyjskiej i ukraińskiej poezji, wykładowca uniwersytecki – historyk literatury, krytyk literacki.

Życiorys

Był synem Witolda Wirpszy i Marii Kureckiej. Ukończył studia na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego^[3]. Pracę doktorską pt. Walka o godność^[4] napisał pod kierunkiem prof. Ireny Maciejewskiej. W 1968 r. był zatrzymany i aresztowany podczas wydarzeń marcowych. Wtedy też przybrał pseudonim Leszek Szaruga^[4].

W latach 70. i 80. był redaktorem pism drugiego obiegu, takich jak „Puls”, „Wezwanie”. W latach 1979–1989 współpracował z sekcją polską Radia Wolna Europa (pod pseudonimami: Jan Krajnik, Krzysztof Powoski). Od 1979 współpracował z „Kulturą”, Pod koniec istnienia pisma był w nim szefem działu poezji. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami^[5]. W latach 1987–1990 mieszkał w Berlinie Zachodnim, gdzie współpracował z sekcjami polskimi BBC oraz Deutsche Welle oraz czasopismami emigracyjnymi.

Od przyjazdu na stałe do kraju w roku 2003 wykładowca Uniwersytetu Szczecińskiego, Częstochowskiej WSP, Uniwersytetu Warszawskiego. Redaktor pism „Nowaja Polsza” oraz „Przegląd Polityczny”. Laureat Nagrody Kościelskich (1986) oraz nagrody literackiej „Kultury” (1999).

W 2000 otrzymał habilitację na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu na podstawie rozprawy Państwo – historia – literatura^[3].

2 czerwca 2009 z rąk podsekretarza stanu w MKiDN Tomasza Merty odebrał Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[6]. Członek Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego w Warszawie^[7]. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, z którego odszedł na znak protestu wobec członkostwa Marcina Wolskiego i Rafała Ziemkiewicza w tymże stowarzyszeniu^[8].

W 2019 nominowany do Orfeusza – Nagrody Poetyckiej im. K.I. Gałczyńskiego za tom W tym samym czasie^[9], a w 2022 do Nagrody Literackiej „Nike” za poemat Mucha^[10] i do Nagrody Poetyckiej im. Kazimierza Hoffmana za tom Łowca^[11].

Twórczość literacka

Poezja

Wiersze, Oficyna Literatów i Krytyków, Poznań 1980
Nie ma poezji, Krakowska Oficyna Studentów, Kraków 1981
Czas morowy, Wydawnictwo Wydma, Warszawa 1982
Przez zaciśnięte zęby, Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1983
...i inne wiersze, Wydawnictwo Głosy, Poznań 1984
Mgły, Wydawnictwo Federacji Młodzieży Walczącej, Gdańsk 1987
Nie mówcie Europa/Sagt nicht Europa, Wydawnictwo Pogląd, Berlin Zachodni 1988
Po wszystkim, Oficyna Literacka, Kraków 1992
Klucz od przepaści, Oficyna Literacka, Kraków 1994
Eiszeit. Steinzeit (tłum. Renate Schmidgall), ROSPO, Hamburg 1997
Skupienie, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 1997
Każdy jest kimś, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2000
Przed burzą, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2001
Panu Tadeuszowi, Wydawnictwo 13 muz, Szczecin 2001
Wiersze skrócone, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2004
Mówienia, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2004
Wymysły, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2005
Życiowy wybór (wiersze 1968-1998), Wydawnictwo Nowy Świat, Warszawa 2006^[12]
Garść wierszy użytkowych, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2007
Blag (języczenie), Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2008
Kanibale lubią ludzi, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2012
After All (tłum. Frank I. Vigoda), wydawnictwo internetowe^[13]: także papierowe, 2013
Pomysł zapisu informacji (nielogiczny), Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2013
Logo Reya, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2015
Fluktuacja kwantowa, Biblioteka Toposu, Sopot 2015
Trochę inne historie, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2016
Wybór z Księgi, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2016^[14]
Skrót Księgi, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 2016
Extractum, Duży format, Warszawa 2017
Zaczyna się, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2018
W tym samym czasie, Zaułek Pomyłka, Szczecin 2018
Istnienie, Zaułek Wydawniczy Pomyłka, Szczecin 2020
Łowca, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2021
Mucha, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2021
Na języki, Zaułek Wydawniczy Pomyłka, Tanowo 2022
Jeszcze trochę inne historie, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2022
List, Wydawnictwo Convivo, Warszawa 2023

Proza

Pudło, Wydawnictwo im. Uniwersytetu Pomorza Zachodniego, Szczecin 1981
Tym czasem, wydawnictwo internetowe, 2001
Wodna pieczęć, wydawnictwo internetowe, 2001
Zdjęcie, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2008
Podróż mego życia, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2008
Das foto, Gabriele Schäfer Verlag, Herne 2011
...zmowa kontrolowana, Wydawnictwo Papierowy Motyl, Warszawa 2014
Dane elementarne, Wydawnictwo Forma, Szczecin 2008

Eseistyka

Własnymi słowami, Biblioteka Głosu, Warszawa 1979
Szkoła polska, Wydawnictwo Przedświt, Warszawa 1984
Walka o godność. Poezja polska w latach 1939–1988. Zarys głównych problemów, Korner Verlag, Berlin Zachodni 1988
W Polsce, czyli Nigdzie, Wydawnictwo Pogląd, Berlin Zachodni 1988
Wobec cenzury: kostium kościelny w prozie polskiej. Wobec totalitaryzmu., Ottonianum, Szczecin 1994
Zapis Zarys monograficzny. Biblioteka Zawartości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1996
Dochodzenie do siebie, Wydawnictwo Fundacji Pogranicza, Sejny 1997
Powrót poetów, Wydawnictwo Miniatura, Kraków 1997
Milczenie i krzyk. Pięć esejów z powodu Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe UMCS, Lublin 1997
Historia – państwo – literatura, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 1999
Co czytamy? Prasa literacka 1945-1995, Wydawnictwo Naukowe UMCS, Lublin 1999
Kazimierz Brakoniecki, Zespół Literacki „polska 2000”, Kraków 2000
Erwin Kruk, Zespół Literacki „polska 2000”, Kraków 2000

Przypisy

↑ Ze Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego
↑ W wieku 78 lat zmarł Leszek Szaruga (właśc. Aleksander Wirpsza), „PolskieRadio.pl” [dostęp 2024-10-15] (pol.).
↑ ^a ^b Leszek Szaruga. culture.pl. [dostęp 2019-01-31].
↑ ^a ^b Jubileusz czterdziestolecia pracy twórczej Leszka Szarugi. tekstualia.pl. [dostęp 2019-01-31].
↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).
↑ Medale Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl, 1 czerwca 2009. [dostęp 2013-01-01].
↑ Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego – O Stowarzyszeniu. wolnaeuropa.pl. [dostęp 2023-12-14].
↑ Autorzy opuszczają Stowarzyszenie Pisarzy Polskich. [w:] lubimyczytać.pl [on-line]. 2020-08-17. [dostęp 2020-08-21].
↑ Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego – Nominowani [online], www.orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2019-05-02] .
↑ Nagroda Literacka Nike 2022. Oto lista nominowanych [online], Onet Kultura, 15 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-15] (pol.).
↑ Nominowani do Nagrody poetyckiej im. Kazimierza Hoffmana „KOS” 2022 (za najlepszy tom poetycki wydany w 2021 roku) [online], KPCK, 29 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-01] (pol.).
↑ We wszystkim jest wszystko (o Leszku Szarudze), [w:] JanuszJ. Drzewucki JanuszJ., Charakter pisma. Szkice o polskiej poezji współczesnej, Kraków-Warszawa: Instytut Książki – „Twórczość”, 2015, ISBN 978-83-61005-24-7 .
↑ Leszek Szaruga: After All | Books Music Theatre [online] [dostęp 2023-11-12] (ang.).
↑ Leszka Szarugi czas zaprzyszły niedokonany, [w:] JanuszJ. Drzewucki JanuszJ., Środek ciężkości. Szkice o współczesnej liryce polskiej, Mikołów: Instytut Mikołowski, 2016, ISBN 978-83-85250-20-9 .

Linki zewnętrzne

[1] Ze Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego

[2] W wieku 78 lat zmarł Leszek Szaruga (właśc. Aleksander Wirpsza), „PolskieRadio.pl” [dostęp 2024-10-15] (pol.).

[cult-3] Leszek Szaruga. culture.pl. [dostęp 2019-01-31].

[txt-4] Jubileusz czterdziestolecia pracy twórczej Leszka Szarugi. tekstualia.pl. [dostęp 2019-01-31].

[5] Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s.]).

[Gloria_Artis-6] Medale Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl, 1 czerwca 2009. [dostęp 2013-01-01].

[7] Stowarzyszenie Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa Imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego – O Stowarzyszeniu. wolnaeuropa.pl. [dostęp 2023-12-14].

[8] Autorzy opuszczają Stowarzyszenie Pisarzy Polskich. [w:] lubimyczytać.pl [on-line]. 2020-08-17. [dostęp 2020-08-21].

[9] Orfeusz – Nagroda Poetycka im. K. I. Gałczyńskiego – Nominowani [online], www.orfeusz-nagroda.pl [dostęp 2019-05-02] .

[10] Nagroda Literacka Nike 2022. Oto lista nominowanych [online], Onet Kultura, 15 czerwca 2022 [dostęp 2022-06-15] (pol.).

[11] Nominowani do Nagrody poetyckiej im. Kazimierza Hoffmana „KOS” 2022 (za najlepszy tom poetycki wydany w 2021 roku) [online], KPCK, 29 kwietnia 2022 [dostęp 2022-05-01] (pol.).

[12] We wszystkim jest wszystko (o Leszku Szarudze), [w:] JanuszJ. Drzewucki JanuszJ., Charakter pisma. Szkice o polskiej poezji współczesnej, Kraków-Warszawa: Instytut Książki – „Twórczość”, 2015, ISBN 978-83-61005-24-7 .

[13] Leszek Szaruga: After All | Books Music Theatre [online] [dostęp 2023-11-12] (ang.).

[14] Leszka Szarugi czas zaprzyszły niedokonany, [w:] JanuszJ. Drzewucki JanuszJ., Środek ciężkości. Szkice o współczesnej liryce polskiej, Mikołów: Instytut Mikołowski, 2016, ISBN 978-83-85250-20-9 .

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]