Aneks:Język łaciński - deklinacja II

Spis treści aneksu | Język łaciński | hasła w języku łacińskim

Deklinacja II (nazywana również deklinacją -o) zawiera rzeczowniki rodzaju męskiego i nijakiego. W tej odmianie Dat. i Abl. posiada długą końcówkę -o (-ō), która dawniej występowała również w Nom. (por. np. servus z uprzedniego servos).

Rzeczowniki rodzaju męskiego mogą mieć dwa zakończenia w Nom. sg. – jest to końcówka -us bądź -er. Rzeczowniki rodzaju nijakiego mają tylko jedno zakończenie -um. Gen. sg. rzeczowników męskich i nijakich to -i. Rzeczowniki zakończone na -er w swojej odmianie odrzucają -e- w pozostałych przypadkach (występuje ono tylko w Nom. sg. dla ułatwienia wymowy). Wyrzucenie nie następuje w słowach: gener, socer, puer i vesper.

Tabela deklinacji z przykładem odmiany rzeczownika rodzaju męskiego dominus, -i:

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-us dominus	-i domini
dopełniacz genitivus	-i domini	-ōrum dominōrum
celownik dativus	-o domino	-is dominis
biernik accusativus	-um dominum	-os dominos
(narzędnik) ablativus	-o domino	-is dominis
wołacz vocativus	-e domine	-i domini

Należy zapamiętać, że w II deklinacji rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -us mają w Voc. sg. końcówkę -e. Prócz tego wyjątku wszystkie deklinacje mają wołacz równy mianownikowi w każdej liczbie (Nom. = Voc.). Rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -ius mają w Voc. sg. końcówkę -i (np. por. Nom. sg. Servius, Voc. sg. Servi albo Nom. sg. filius, Voc. sg. filii).

Tabela deklinacji z przykładem odmiany rzeczownika rodzaju nijakiego verbum, -i:

	liczba pojedyncza singularis	liczba mnoga pluralis
mianownik nominativus	-um verbum	-a verba
dopełniacz genitivus	-i verbi	-orum verborum
celownik dativus	-o verbo	-is verbis
biernik accusativus	-um verbum	-a verba
(narzędnik) ablativus	-o verbo	-is verbis
wołacz vocativus	-um verbum	-a verba

Rzeczowniki rodzaju nijakiego we wszystkich deklinacjach mają taką samą postać mianownika, biernika i wołacza (Nom. = Acc. = Voc.), ponadto w liczbie mnogiej wszystkie te przypadki kończą się na -a – stąd forma verba zamiast niepoprawnej verbi dla Nom. pl. i Voc. pl. oraz verbos w Acc. pl. Rzeczowniki greckiego pochodzenia zakończone na -eus również podlegają tej deklinacji z tą różnicą, że końcówka Voc. pl. przyjmuje postać -u (np. Orpheus - Orpheu).

Przymiotniki rodzaju męskiego i nijakiego odmieniają się tak samo jak rzeczowniki II deklinacji, a wraz z przymiotnikami rodzaju żeńskiego tworzą grupę przymiotników I klasy, których formy podstawowe to -us, -a, -um albo -er, -a, -um. Poniżej przykładowa odmiana przymiotnika bonus, -a, um:

	liczba pojedyncza singularis			liczba mnoga pluralis
	m	f	n	m	f	n
mianownik nominativus	-us bonus	-a bona	-um bonum	-i boni	-ae bonae	-a bona
dopełniacz genitivus	-i boni	-ae bonae	-i boni	-orum bonorum	-arum bonarum	-orum bonorum
celownik dativus	-o bono	-ae bonae	-o bono	-is bonis
biernik accusativus	-um bonum	-am bonam	-um bonum	-os bonos	-as bonas	-a bona
(narzędnik) ablativus	-o bono	-a bona	-o bono	-is bonis
wołacz vocativus	-e bone	-a bona	-um bonum	-i boni	-ae bonae	-a bona