Tekst źródłowy strony Kał

{{Grafika rozwinięta
 | grafika1         = Elephant feces in the wildlife.jpg
 | szerokość1       = 192
 | alt1            = Elephant feces
 | grafika2         = Human Feces.jpg
 | szerokość2       = 160
 | alt2            = Human feces
 | opis             = Porównanie odchodów [[Słoniowate|słonia]] (z lewej) i [[Człowiek rozumny|człowieka]] (po prawej)
}}
'''Kał''' (inaczej '''stolec''', '''ekskrementy''', '''odchody''') – odpadowe produkty procesu [[trawienie|trawienia]].

Kał powstaje w [[jelito grube|jelicie grubym]]. Resztki pokarmowe przemieszczane z [[jelito cienkie|jelita cienkiego]] do jelita grubego mają konsystencję stosunkowo płynną. Dopiero w jelicie grubym dochodzi do końcowej fazy [[resorpcja|resorpcji]] wody i zagęszczenia kału. W skład kału wchodzą resztki pokarmowe, [[śluz zwierzęcy|śluz]], [[bakterie]], resztki [[Tkanka nabłonkowa|nabłonka]], [[woda]] itp. Kał przesuwa się w jelicie wskutek [[Perystaltyka|ruchów perystaltycznych]]. Ostateczne jego formowanie zachodzi w [[odbytnica|odbytnicy]]. Wydalany jest podczas [[defekacja (medycyna)|defekacji]] przez [[odbyt]] dzięki skurczom ścian odbytnicy.

Kał człowieka i innych [[ssaki|ssaków]] charakteryzuje się dość znaczną gęstością, natomiast w przypadku [[kręgowce|kręgowców]] innych niż [[ssaki]] (z wyłączeniem [[stekowce|stekowców]]), może być znacznie rozcieńczony. Wiąże się to z faktem, że w końcowej części jelita grubego ([[Kloaka (biologia)|kloaka]]) znajduje się u nich ujście [[moczowód|moczowodów]]. To właśnie z tej przyczyny kał [[ptaki|ptaków]] ([[guano]]) charakteryzuje się znaczną płynnością.

== Skład kału ==
Kał człowieka zawiera (w przybliżeniu):
* niestrawione resztki pokarmu takie jak [[celuloza|błonnik]] oraz obumarłe komórki wyściełające ścianki [[jelito|jelit]] – 10%
* woda – 75%
* bakterie – 15%, w większości niegroźne dla ludzi bakterie [[symbioza|symbiotyczne]], lecz w kale rozwijają się też groźne dla zdrowia drobnoustroje, w tym śmiertelnie groźne i bardzo zaraźliwe bakterie [[cholera|cholery]] i [[dur brzuszny|duru brzusznego]].

[[Bilirubina]] i [[biliwerdyna]], będące produktami rozpadu [[hemoglobina|hemoglobiny]], nadają kałowi brązowy kolor.

Bakteryjne produkty rozkładu (głównie gazowe), substancji zawartych w kale, są przyczyną jego przykrego zapachu.

Kał zawiera też znaczne ilości związków [[azot]]u i [[fosfor]]u, dlatego nieoczyszczone [[ścieki]] miejskie zawierające kał, trafiając do zbiorników wodnych, nie tylko zatruwają je pod względem [[bakteriologia|bakteriologicznym]], lecz także sprzyjają [[Zakwit|zakwitowi wody]], a w efekcie powodują [[Anoksja (biologia)|deficyt tlenowy]].

Szacuje się, że z powodu spożywania zanieczyszczonej (między innymi kałem) wody pitnej, co roku na świecie umiera od 2 do 5 [[milion]]ów osób<ref>[https://www.sfgate.com/health/article/Dirty-water-puts-millions-at-risk-for-fatal-2810233.php Dirty water puts millions at risk for fatal illnesses], [[San Francisco Chronicle]], [[16 sierpnia]] [[2002]].</ref>.

== Regularność wypróżnień ==
Prawidłowe wydalanie stolca ma bardzo ważne znaczenie dla zdrowia. Odbywać się ono powinno 1–2 razy na dobę, a spoistość stolca powinna być prawidłowa: ani za twarda, ani za wodnista. Wydalanie stolca odbywa się najczęściej w godzinach rannych.

U większości ludzi z kręgu „cywilizacji zachodniej” występuje skłonność do zaparcia, co jest już objawem chorobowym, związanym bezpośrednio z mało aktywnym ruchowo stylem życia i niewłaściwym odżywianiem – opartym na spożywaniu nadmiernej ilości wysoko przetworzonych produktów, pozbawionych naturalnego błonnika.

Niekiedy [[zaparcie]] występuje w następstwie zmiany warunków otoczenia lub diety, np. w czasie podróży, w pierwszych dniach pobytu w nowym miejscu, w okresie dłuższego leżenia. Wtedy może ono minąć samoistnie lub po zastosowaniu słabych środków przeczyszczających.

Zaparcie może łączyć się z pewnymi chorobami, jak np. [[choroba wrzodowa]], zapalenie lub kamica [[pęcherzyk żółciowy|pęcherzyka żółciowego]]. W każdym przypadku zatrzymania gazów i stolca, z jednoczesnymi bólami w jamie brzusznej, należy natychmiast skorzystać z pomocy lekarskiej. Taki zespół objawów występować może bowiem w bardzo poważnych chorobach, które wymagają natychmiastowej interwencji. W żadnym razie nie wolno wówczas podawać środków przeczyszczających.

== Badanie laboratoryjne kału ==
* [[Pasożytnictwo|pasożyty]] i ich jaja
* niestrawione resztki pokarmowe ([[Białka|białko]], [[Tłuszcze|tłuszcz]])
* drobnoustroje chorobotwórcze (badanie [[mikroskop]]owe lub [[immunologia|immunologiczne]])
* badanie kału w celu wykrycia [[krew|krwi]] utajonej

== Odchody zwierząt ==
* [[kał krowi]]
* [[kał koński]]
* [[kał psi]]
* [[guano]]

== Zobacz też ==
{{ISG|Kał (nazwa)|Kał}}
{{commons|Feces}}
{{wikisłownik|kał}}
* [[fekalia]]
* [[kamienie kałowe]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Kał| ]]
[[Kategoria:Nawozy naturalne]]