(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Caritas Pirckheimer: Różnice pomiędzy wersjami – Wikipedia, wolna encyklopedia Przejdź do zawartości

Caritas Pirckheimer: Różnice pomiędzy wersjami

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przeglądaj historię interaktywnie
[wersja nieprzejrzana][wersja przejrzana]
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
infobox
(Nie pokazano 47 wersji utworzonych przez 5 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
{{Biogram infobox
{{Biogram infobox
|imię i nazwisko = Krystyna Spiegel
|imię i nazwisko = Caritas Pirckheimer
|imię i nazwisko org =
|imię i nazwisko org = Barbara Pirckheimer
|grafika =
|grafika = Nürnberg Königstraße 70 Ecke Luitpoldstraße Caritas Pirckheimer.jpg
|opis grafiki =
|opis grafiki = Wizerunek Caritas Pirckheimer na ścianie dawnego klasztoru klarysek w Norymberdze
|data urodzenia = [[11 kwietnia]][[1932]]
|alt grafiki =
|miejsce urodzenia = [[Karczmiska Pierwsze]]
|data urodzenia = [[21 marca]] [[1467]]
|data śmierci = [[28 grudnia]] [[2020]]
|miejsce urodzenia = [[Eichstätt]]
|miejsce śmierci = [[Warszawa]]
|data śmierci = [[19 sierpnia]] [[1532]]
|zawód = historyczka sztuki, kuratorka
|miejsce śmierci = [[Norymberga]]
|narodowość = {{Flaga|POL}} polska
|zawód = przeorysza klarysek, humanistka
|odznaczenia =
|odznaczenia =
|commons =
|commons =
|www =
}}
}}
'''Caritas Pirckheimer''' (ur. [[21 marca]] [[1467]] w [[Eichstätt]], zm. [[19 sierpnia]] [[1532]] w [[Norymberga|Norymberdze]]) – [[Humanizm renesansowy|humanistka]], [[Przeor|przeorysza]] klasztoru [[Klara z Asyżu|św. Klary]] w Norymberdze w okresie [[Reformacja|reformacji]], której była przeciwniczką.
'''Krystyna Spiegel z Strażyców, I. voto Zaimka'''<ref name=":0">{{Cytuj |autor = |tytuł = Warszawa. Nie żyje Krystyna Spiegel |data dostępu = 2021-03-30 |opublikowany = Teatr w Polsce - polski wortal teatralny |url = https://e-teatr.pl/warszawa-nie-zyje-krystyna-spiegel-7288 |język = pl-PL}}</ref> (ur. [[11 kwietnia]] [[1932]] w [[Karczmiska Pierwsze|Karczmiskach]], zm. [[28 grudnia]] [[2020]] w [[Warszawa|Warszawie]]) – polska [[Historia sztuki|historyczka sztuki]], [[Muzeologia|muzeolożka]]<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Aktualności / Muzeum Plakatu w Wilanowie |data dostępu = 2021-03-30 |opublikowany = www.postermuseum.pl |url = http://www.postermuseum.pl/aktualnosci/krystyna-spiegel-1932-2020,272.html}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |tytuł = Odeszła Krystyna Spiegel (1932 – 2020) |data = 2020-12-29 |data dostępu = 2021-03-30 |opublikowany = Stary Teatr |url = https://stary.pl/pl/odeszla-krystyna-spiegel-1932-2020/ |język = pl-PL}}</ref>.


== Życiorys ==
== Życiorys ==
Przyszła na świat jako Barbara, najstarsze z 12 dzieci dr. [[Johannes Pirckheimer|Johannesa Pirckheimera]], patrycjusza, sekretarza w służbie księcia biskupa [[Eichstätt]]<ref name=":6">{{Cytuj |tytuł = Eigentlich hieß sie ja Barbara |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = www.nordbayern.de |url = https://www.nordbayern.de/kultur/eigentlich-hiess-sie-ja-barbara-1.670087}}</ref>, i jedno z 9 dzieci, które przeżyły<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Caritas Pirckheimer |data = 2013-04-03 |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20130403181123/http://home.infionline.net/~ddisse/pirckhei.html}}</ref>. Jej młodszym bratem był [[Willibald Pirckheimer]]<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Marian B. Michalik, Maria Żmigrodzka |tytuł = Kronika kobiet |data = 1993 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 83-900331-5-1 |wydanie = 1 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawn. "Kronika" |oclc = 49931249}}</ref>. Kiedy ojciec został doradcą księcia [[Bawaria|Bawarii]] [[Albrecht IV Mądry|Albrechta IV]], rodzina przeprowadziła się do [[Monachium]]<ref name=":5">{{Cytuj |autor = Charitas Pirkheimer, Paul A. MacKenzie |tytuł = Caritas Pirckheimer: A Journal of the Reformation Years, 1524-1528 |data = 2006 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 978-1-84384-076-3 |wydawca = DS Brewer |url = https://books.google.pl/books?id=9HOaVSn1TlgC&pg=PA1&lpg=PA1&dq=Caritas+Pirckheimer&source=bl&ots=cNflO4Qzvz&sig=ACfU3U2zzrsIdi75MC5OwWmQ9UknmTMYvg&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjlycr5h-PzAhWhs4sKHb0JAII4ChDoAXoECA4QAw#v=onepage&q=Caritas%20Pirckheimer&f=false |język = en}}</ref>. W 1488 Caritas straciła matkę<ref name=":0" />, po której dostała imię<ref>{{Cytuj |tytuł = Charitas Pirckheimer |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = geni_family_tree |url = https://www.geni.com/people/Charitas-Pirckheimer/6000000141914296019 |język = pl}}</ref>. Rodzina wróciła do Norymbergi<ref name=":5" />.
Uczyła się w szkole powszechnej w Warszawie. Okres okupacji spędziła u ciotki w [[Wąchock|Wąchocku]], ponieważ matka, Krystyna Radyszkiewicz – działaczka społeczna i oświatowa – została zabrana do [[Ravensbrück (KL)|KL Ravensbrück]], gdzie przebywała do 1945. W 1945 Krystyna Spiegiel ukończyła szkołę podstawową w Wąchocku. W [[Zabrze|Zabrzu]] skończyła liceum ogólnokształcące i zdała maturę<ref name=":2" />.


Caritas otrzymała staranne wykształcenie, podobnie jak wielu jej przodków i osób z dalszej i bliższej rodziny<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Medievalists.net |tytuł = "From what is earthly to what is divine": The Story of Caritas Pirckheimer, Renaissance Woman |data = 2018-12-12 |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = Medievalists.net |url = https://www.medievalists.net/2018/12/caritas-pirckheimer-renaissance-woman/ |język = en-US}}</ref>. Uczestniczyła w lekcjach z braćmi<ref name=":1" />, brała też udział w spotkaniach nieformalnej grupy dyskusyjnej, które jej ojciec urządzał w domu dla zainteresowanych samorozwojem<ref name=":3">{{Cytuj |tytuł = Caritas Pirckheimer and Willibald Pirckheimer {{!}} Encyclopedia.com |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = www.encyclopedia.com |url = https://www.encyclopedia.com/history/news-wires-white-papers-and-books/caritas-pirckheimer-and-willibald-pirckheimer}}</ref>. Biegle władała [[Łacina|łaciną]]<ref name=":1" />.
Ziemiańskie pochodzenie rodziców uniemożliwiło jej studia na [[Wydział Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii Uniwersytetu Warszawskiego|Wydziale Dziennikarstwa]] oraz Wydziale Historii Sztuki [[Uniwersytet Warszawski|UW]]. Wraz z matką przeniosła się do [[Gdynia|Gdyni]]. Przez rok uczęszczała na zajęcia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w [[Sopot|Sopocie]] jako wolna słuchaczka. W 1950 rozpoczęła studia z historii sztuki na [[Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu|Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza]] w [[Poznań|Poznaniu]]. W 1955 uzyskała absolutorium<ref name=":2" />.


W wieku 12 lat zaczęła naukę w szkole klasztornej w klasztorze św. Klary w Norymberdze. W wieku 16 lat wstąpiła do [[Klaryski kapucynki|klarysek]], przyjmując imię [[Caritas (miłość)|Caritas]] (lub Charitas), co oznacza ''miłość Boża''. Na karierę zakonną zdecydowało się także 6 sióstr Caritas<ref name=":1" /> (inne opracowania podają liczbę 7)<ref name=":5" />. Cztery z nich oraz dwie bratanice Caritas, córki Willibalda, zostały później przeoryszami klasztorów<ref name=":3" />. Inne opracowania podają, że przeoryszą została jedynie jedna siostra Caritas, Klara, jak również Katherine, córka Willibalda<ref name=":5" />.
W latach 1956–1957 pracowała w w Salonie w PP Dzieła Sztuki i Antyki „Desa” w Gdyni jako rzeczoznawczyni. W 1957 wróciła do Warszawy. Rozpoczęła studia na kierunku reżyseria teatralna w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej. Na zajęcia chodziła rok. W 1958 pracowała w administracji WAM w Warszawie, jednocześnie pisała pracę magisterską nt. „Scenografia [[Tadeusz Kantor|Tadeusza Kantora]] w l. 1945–1963”. W 1963 uzyskała magisterium na Uniwersytecie Warszawskim<ref name=":2" />.


Początkowo Caritas była nauczycielką i kierowniczką szkoły klasztornej<ref name=":1" />. Opiekowała się biblioteką klasztorną<ref name=":7">{{Cytuj |autor = Deutsche Biographie |tytuł = Pirkheimer, Caritas - Deutsche Biographie |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = www.deutsche-biographie.de |url = https://www.deutsche-biographie.de/sfz96035.html |język = de}}</ref>. W 1503 została wybrana przez zakonnice na przeoryszę klasztoru<ref name=":1" />.
Pracowała w Wydziale Kultury Prezydium Rady Narodowej m. st. Warszawy oraz w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy. Następnie jako adiuntka współorganizowała Muzeum Teatralne przy [[Teatr Wielki w Warszawie|Teatrze Wielkim]]<ref name=":2" />.


Była zainteresowana [[Humanizm renesansowy|humanizmem]]. Odcięta od świata murami klasztoru, korzystała z książek, które pożyczał jej brat Willibald, który w 1495 wrócił ze studiów we [[Włochy|Włoszech]] i szybko stał się cenionym niemieckim humanistą<ref name=":0" />. Przekazywał siostrze greckie pisma, które przetłumaczył na łacinę<ref name=":1" />. Zadedykował jej edycje tekstów [[Plutarch|Plutarcha]], Fulgentiusa i [[Grzegorz z Nazjanzu|Grzegorza z Nazjanzu]]<ref name=":2" />. Przekazywał znajomym jej opinie, co w latach 90. XV w. doprowadziło do nawiązania kontaktów listownych między Caritas a współczesnymi jej humanistami<ref name=":1" />: [[Benedict Chelidonius|Benedictem Chelidoniusem]]<ref name=":7" />, [[Christoph Scheurl|Christophem Scheurlem]]<ref name=":5" />, [[Sykstus Tucher|Sykstusem Tucherem]]<ref name=":2" />, [[Erazm z Rotterdamu|Erazmem z Rotterdamu]], [[Johannes Reuchlin|Johannesem Reuchlinem]], [[Albrecht Dürer|Albrechtem Dürerem]] i [[Konrad Celtis|Konradem Celtisem]]. Ten ostatni nazwał ją ''nową [[Hrotsvitha|Hrotsvithą]]''<ref>{{Cytuj |autor = Jo Catling |tytuł = A history of women's writing in Germany, Austria, and Switzerland |data = 2000 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 0-521-44482-9 |miejsce = Cambridge |wydawca = Cambridge University Press |oclc = 42004382}}</ref>. Uważa się, że Dürer namalował jej portret<ref>{{Cytuj |tytuł = Portrait of a Woman, Said to Be Caritas Pirckheimer (1467–1532) |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = www.metmuseum.org |url = https://www.metmuseum.org/art/collection/search/438844}}</ref>. Zachowały się nieliczne listy Caritas, m.in. korespondencja z Celtisem, Dürerem oraz bratem. Pięć jej listów został opublikowanych w Norymberdze w 1515<ref name=":0" />.
W 1969, po przeprowadzce do Krakowa z drugim mężem – Jerzym Spieglem (Jerzy Got), zorganizowała Wydział Teatrologii przy [[Uniwersytet Jagielloński|Uniwersytecie Jagiellońskim]] (1969–1972)<ref name=":2" />. Pracowała jako reżyserka w Wytwórni Filmów Oświatowych w [[Łódź|Łodzi]]. W 1979 współpracowała reżysersko przy filmie dokumentalnym ''Tarnów, azoty i...'', zaś wcześniej przez 2 lata współpracowała jako realizatorka przy filmach dokumentalnych: ''O polskość śląskiej ziemi'' oraz ''Polifonia ze Starego Sącza''<ref>{{Cytuj |tytuł = FilmPolski.pl |data dostępu = 2021-03-30 |opublikowany = FilmPolski |url = https://www.filmpolski.pl/fp/index.php |język = pl}}</ref>. Łącznie 1976–1980 jako asystentka reżysera Zbigniewa Bochenka zrealizowała 12 filmów o sztuce i ochronie zabytków<ref name=":2" />.


[[Plik:Portrait of a Woman, Said to Be Caritas Pirckheimer (1467–1532) MET DP221628.jpg|mały|Portret kobiety autorstwa Albrechta Dürera, prawdopodobnie przedstawiający Caritas Pirckheimer]]
Jednocześnie od 1976 pracowała w [[Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie|Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej]] w [[Kraków|Krakowie]] na stanowisku kierowniczki literackiej<ref>{{Cytuj |autor = |tytuł = Krystyna Spiegel |data dostępu = 2021-03-30 |opublikowany = Encyklopedia teatru polskiego |url = http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/79627/krystyna- |język = pl}}</ref>. Była pierwszą kuratorką [[Muzeum Starego Teatru w Krakowie|Muzeum Starego Teatru]], które stworzyła w 1976 według pomysłu prof. Jerzego Gota. Wystawę stałą otwarto w 1985, w tym też roku Krystyna Spiegel zakończyła pracę w teatrze<ref name=":1" />. W tym czasie współtworzyła kilka publikacji<ref>{{Cytuj |autor = Krystyna Spiegel |tytuł = NUKAT |data dostępu = 2021-03-30 |opublikowany = katalog.nukat.edu.pl |url = http://katalog.nukat.edu.pl/search/query?term_1=krystyna+spiegel&theme=nukat |język = en}}</ref>. Równocześnie wykładała w Państwowej Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie w zakresie kulturoznawstwa (1972–1976) oraz w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej (1976–1983)<ref name=":2" />.
Jej polemiki z mężczyznami były bardzo cenione<ref name=":1" />. Gdy korespondencja Caritas z humanistami zyskała sławę, franciszkańscy zwierzchnicy klasztoru w Norymberdze zakazali przeoryszy pisania po łacinie, by uniemożliwić jej mieszanie się do polityki. Zakaz przyniósł odwrotny skutek, a skonfrontowany z Caritas kurator klszatoru musiał prosić innych kaznodziejów o wsparcie, gdyż nie był w stanie podołać przeoryszy w merytorycznej dyskusji. Przez jakiś czas prowadziła dysputy przez zakratowane okno klasztorne<ref name=":1" />.


W 1517 wystąpił [[Marcin Luter]], a jego idee były szeroko dyskutowane w Norymberdze. [[Willibald Pirckheimer]] stał się jednym ze zwolenników reformatora. Kiedy list, w którym Caritas skrytykowała Lutra, został bez jej wiedzy opublikowany w 1523 jako [[pamflet]], rodzeństwo popadło w czasowy konflikt<ref name=":0" />.
W 1986 wróciła do Warszawy. Była najpierw zastępczynią [[Wojewódzki konserwator zabytków|Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków]], a następnie p.o. Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków<ref name=":0" /><ref name=":2" />.


W 1524 [[Rada gminy|rada miejska]] Norymbergi podjęła działania przeciwko dwóm żeńskim klasztorom w mieście. Willibald nie poparł działań reformatorów i bronił siostry<ref name=":0" />. W 1525 rada miejska, której członkowie przeszli na [[protestantyzm]], wydała decyzję o zamknięciu klasztoru klarysek oraz połączonych z nim szkół klasztornych dla dziewcząt<ref name=":1" />. Rodzicom nakazano zabrać córki ze szkół<ref>{{Cytuj |tytuł = Caritas Pirckheimer, Denkwürdigkeiten (Memorabilia), Nuremberg 1524–1528 (Staatsarchiv Nürnberg, Rst. Nürnberg, St. Klarakloster Akten und Bände 5A) {{!}} bavarikon |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = www.bavarikon.de |url = https://www.bavarikon.de/object/bav:BSB-CMS-0000000000001663?locale=en&p=&lang=en}}</ref>. Zakonnice pod przewodnictwem Caritas sprzeciwiły się władzom. Sprawa zyskałą rozgłos dzięki sławie Caritas jako humanistki<ref name=":1" />. Otrzymała wsparcie m.in. [[Filip Melanchton|Filipa Melanchtona]] i brata, dzięki czemu rada miejska nie zamknęła klasztoru<ref name=":4">{{Cytuj |tytuł = Caritas Pirckheimer {{!}} bavarikon |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = www.bavarikon.de |url = https://www.bavarikon.de/object/bav:BSB-CMS-0000000000001657?lang=en}}</ref>. Rajcy jednak zakazali dziewczętom wstępować do klarysek, co miało doprowadzić do samoistnego zamknięcia placówki<ref name=":1" />. W 1591 kościół klasztorny został przekształcony w protestancki [[zbór]], a pomieszczenia klasztorne oddano pod [[zastaw]] miasta<ref name=":0" />. W 1596 zmarła ostatnia przeorysza klarysek w Norymberdze i zagromadzenie przestało istnieć<ref name=":4" />. Od 1960 w miejscu klasztoru działa Caritas-Pirckheimer-Haus (CPH), katolickie centrum edukacyjno-konferencyjne<ref>{{Cytuj |autor = Bundeszentrale für politische Bildung |tytuł = Akademie Caritas-Pirckheimer-Haus gGmbH {{!}} bpb |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = bpb.de |url = https://www.bpb.de/partner/foerderung/242744/akademie-caritas-pirckheimer-haus-ggmbh |język = de}}</ref>.
W latach 1991–1996 była kuratorką w [[Muzeum Plakatu w Wilanowie]] Oddział [[Muzeum Narodowe w Warszawie|Muzeum Narodowego w Warszawie]]. W tym czasie napisała „Muzeum ulicy” (1996), pierwszą tego typu publikację w historii instytucji, która pokazała ciągłość historii polskiego plakatu. Na publikację zilustrowaną ponad 300 kolorowymi reprodukcjami otrzymała grant finansowy z Ministerstwa Kultury i Sztuki<ref name=":2" />.
[[Plik:Caritas-Pirckheimer-Haus 0002.jpg|mały|Caritas-Pirckheimer-Haus w Norymberdze]]
Od lat 90. XV w. Caritas pracowała nad kroniką zakonu, poczynając od historii [[Franciszek z Asyżu|św. Franciszka]] i św. Klary. Zapewne zapiski prowadziły zakonnice, a Caritas redagowała całość. Kronika została pierwotnie spisana po [[Język niemiecki|niemiecku]], ale została przetłumaczona na łacinę ok. 1501<ref name=":2" />. Między późnym rokiem 1524 a początkami roku 1526, a następnie w końcu roku 1527, Caritas na bieżąco opisywała konflikt z radą miejską Norymbergi, dołączając do kroniki listy od rajców oraz transkrypcje rozmów. Prawdopodobnie po jej śmierci dodano ostatni rozdział, zawierający jej listy<ref>{{Cytuj |tytuł = Indiana University Digital Library Program {{!}} Home |data = 2012-12-31 |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20121231171258/https://scholarworks.iu.edu/dspace/bitstream/handle/2022/4149/08.06.13.html?sequence=1}}</ref>. Kronika zachowała się w kilku egzemplarzach i została opublikowana w XIX w. jako ''Denkwurdigkeiten''<ref>{{Cytuj |autor = Joanne King Grafe |tytuł = Caritas Pirckheimer: Sixteenth century chronicler |czasopismo = ETD Collection for Fordham University |data = 1998 |data dostępu = 2021-10-24 |s = 1–199 |url = https://research.library.fordham.edu/dissertations/AAI9816344}}</ref>. Nowe wydanie ukazało się w 2006<ref>{{Cytuj |autor = Paul A. MacKenzie |tytuł = Caritas Pirckheimer: A Journal of the Reformation Years, 1524-1528 |data = 2006 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 978-1-84384-076-3 |wydanie = NED - New edition |wydawca = Boydell & Brewer |doi = 10.7722/j.ctt9qdkqq}}</ref>. Kronika, jak też życie i korespondencja Caritas, są przedmiotem wielu opracowań<ref>{{Cytuj |autor = CHARLOTTE WOODFORD |tytuł = Caritas Pirckheimer’s (1467–1532) Denkwürdigkeiten In The Context Of Convent Historiography |data = 2002 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 978-0-19-925671-6 |miejsce = Oxford |wydawca = Oxford University Press |doi = 10.1093/acprof:oso/9780199256716.001.0001/acprof-9780199256716-chapter-3 |url = https://oxford.universitypressscholarship.com/10.1093/acprof:oso/9780199256716.001.0001/acprof-9780199256716-chapter-3}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = Der Glaube in den Schriften der Äbtissin Caritas Pirckheimer PDF - quamipolilidis2 |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = sites.google.com |url = https://sites.google.com/a/hv.books-now.com/en408/9783738642711-62ifdicGEvipa62}}</ref><ref>{{Cytuj |tytuł = “Everyone wants to pull us to heaven by our hair”: Caritas Pirckheimer’s Perception of Martin Luther Rachel Davis Small Th |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = webcache.googleusercontent.com |url = https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:yG4qWdrA1bQJ:https://journals.librarypublishing.arizona.edu/uahistjrnl/article/566/galley/553/download/+&cd=32&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=opera}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Lina Eckenstein |tytuł = Woman Under Monasticism: Chapters on Saint-Lore and Convent Life between A.D. 500 and A.D. 1500 |data = 1896}}</ref>. W literaturze jest czasem przedstawiana niemal jako [[Kontrreformacja|kontrreformatorka]]<ref name=":6" />.


⚫
== Przypisy ==
Wstąpiła do wielu stowarzyszeń, np. [[Stowarzyszenie Historyków Sztuki|Stowarzyszenia Historyków Sztuki]] (1969) i Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków (1989)<ref name=":2" />. Pełniła obowiązki dyrektorki [[Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości|Towarzystwa Opieki nad Zabytkami]] oddział w Warszawie<ref name=":0" />.
{{Przypisy}}


{{Kontrola autorytatywna}}
Dostała Złotą [[Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”|Odznaką Honorową „Za zasługi dla Warszawy”]] (1987), [[Krzyż Zasługi|Srebrny Krzyż Zasługi]] (1988), [[Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”|Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”]] (1989) i [[Odznaka „Za opiekę nad zabytkami”|Złotą odznaką „Za opiekę nad zabytkami”]] (1990)<ref name=":2" />.
{{SORTUJ:Pirckheimer, Caritas}}

[[Kategoria:Urodzeni w 1467]]
⚫
== Przypisy ==
[[Kategoria:Zmarli w 1532]]
<references />
[[Kategoria:Niemieckie zakonnice]]
[[Kategoria:Klaryski kapucynki (biografie)]]
[[Kategoria:Ludzie urodzeni w Eichstätt]]

Wersja z 11:01, 5 gru 2023

Caritas Pirckheimer
Barbara Pirckheimer
Ilustracja
Wizerunek Caritas Pirckheimer na ścianie dawnego klasztoru klarysek w Norymberdze
Data i miejsce urodzenia

21 marca 1467
Eichstätt

Data i miejsce śmierci

19 sierpnia 1532
Norymberga

Zawód, zajęcie

przeorysza klarysek, humanistka

Multimedia w Wikimedia Commons

Caritas Pirckheimer (ur. 21 marca 1467 w Eichstätt, zm. 19 sierpnia 1532 w Norymberdze) – humanistka, przeorysza klasztoru św. Klary w Norymberdze w okresie reformacji, której była przeciwniczką.

Życiorys

Przyszła na świat jako Barbara, najstarsze z 12 dzieci dr. Johannesa Pirckheimera, patrycjusza, sekretarza w służbie księcia biskupa Eichstätt[1], i jedno z 9 dzieci, które przeżyły[2]. Jej młodszym bratem był Willibald Pirckheimer[3]. Kiedy ojciec został doradcą księcia Bawarii Albrechta IV, rodzina przeprowadziła się do Monachium[4]. W 1488 Caritas straciła matkę[2], po której dostała imię[5]. Rodzina wróciła do Norymbergi[4].

Caritas otrzymała staranne wykształcenie, podobnie jak wielu jej przodków i osób z dalszej i bliższej rodziny[6]. Uczestniczyła w lekcjach z braćmi[3], brała też udział w spotkaniach nieformalnej grupy dyskusyjnej, które jej ojciec urządzał w domu dla zainteresowanych samorozwojem[7]. Biegle władała łaciną[3].

W wieku 12 lat zaczęła naukę w szkole klasztornej w klasztorze św. Klary w Norymberdze. W wieku 16 lat wstąpiła do klarysek, przyjmując imię Caritas (lub Charitas), co oznacza miłość Boża. Na karierę zakonną zdecydowało się także 6 sióstr Caritas[3] (inne opracowania podają liczbę 7)[4]. Cztery z nich oraz dwie bratanice Caritas, córki Willibalda, zostały później przeoryszami klasztorów[7]. Inne opracowania podają, że przeoryszą została jedynie jedna siostra Caritas, Klara, jak również Katherine, córka Willibalda[4].

Początkowo Caritas była nauczycielką i kierowniczką szkoły klasztornej[3]. Opiekowała się biblioteką klasztorną[8]. W 1503 została wybrana przez zakonnice na przeoryszę klasztoru[3].

Była zainteresowana humanizmem. Odcięta od świata murami klasztoru, korzystała z książek, które pożyczał jej brat Willibald, który w 1495 wrócił ze studiów we Włoszech i szybko stał się cenionym niemieckim humanistą[2]. Przekazywał siostrze greckie pisma, które przetłumaczył na łacinę[3]. Zadedykował jej edycje tekstów Plutarcha, Fulgentiusa i Grzegorza z Nazjanzu[6]. Przekazywał znajomym jej opinie, co w latach 90. XV w. doprowadziło do nawiązania kontaktów listownych między Caritas a współczesnymi jej humanistami[3]: Benedictem Chelidoniusem[8], Christophem Scheurlem[4], Sykstusem Tucherem[6], Erazmem z Rotterdamu, Johannesem Reuchlinem, Albrechtem Dürerem i Konradem Celtisem. Ten ostatni nazwał ją nową Hrotsvithą[9]. Uważa się, że Dürer namalował jej portret[10]. Zachowały się nieliczne listy Caritas, m.in. korespondencja z Celtisem, Dürerem oraz bratem. Pięć jej listów został opublikowanych w Norymberdze w 1515[2].

Portret kobiety autorstwa Albrechta Dürera, prawdopodobnie przedstawiający Caritas Pirckheimer

Jej polemiki z mężczyznami były bardzo cenione[3]. Gdy korespondencja Caritas z humanistami zyskała sławę, franciszkańscy zwierzchnicy klasztoru w Norymberdze zakazali przeoryszy pisania po łacinie, by uniemożliwić jej mieszanie się do polityki. Zakaz przyniósł odwrotny skutek, a skonfrontowany z Caritas kurator klszatoru musiał prosić innych kaznodziejów o wsparcie, gdyż nie był w stanie podołać przeoryszy w merytorycznej dyskusji. Przez jakiś czas prowadziła dysputy przez zakratowane okno klasztorne[3].

W 1517 wystąpił Marcin Luter, a jego idee były szeroko dyskutowane w Norymberdze. Willibald Pirckheimer stał się jednym ze zwolenników reformatora. Kiedy list, w którym Caritas skrytykowała Lutra, został bez jej wiedzy opublikowany w 1523 jako pamflet, rodzeństwo popadło w czasowy konflikt[2].

W 1524 rada miejska Norymbergi podjęła działania przeciwko dwóm żeńskim klasztorom w mieście. Willibald nie poparł działań reformatorów i bronił siostry[2]. W 1525 rada miejska, której członkowie przeszli na protestantyzm, wydała decyzję o zamknięciu klasztoru klarysek oraz połączonych z nim szkół klasztornych dla dziewcząt[3]. Rodzicom nakazano zabrać córki ze szkół[11]. Zakonnice pod przewodnictwem Caritas sprzeciwiły się władzom. Sprawa zyskałą rozgłos dzięki sławie Caritas jako humanistki[3]. Otrzymała wsparcie m.in. Filipa Melanchtona i brata, dzięki czemu rada miejska nie zamknęła klasztoru[12]. Rajcy jednak zakazali dziewczętom wstępować do klarysek, co miało doprowadzić do samoistnego zamknięcia placówki[3]. W 1591 kościół klasztorny został przekształcony w protestancki zbór, a pomieszczenia klasztorne oddano pod zastaw miasta[2]. W 1596 zmarła ostatnia przeorysza klarysek w Norymberdze i zagromadzenie przestało istnieć[12]. Od 1960 w miejscu klasztoru działa Caritas-Pirckheimer-Haus (CPH), katolickie centrum edukacyjno-konferencyjne[13].

Caritas-Pirckheimer-Haus w Norymberdze

Od lat 90. XV w. Caritas pracowała nad kroniką zakonu, poczynając od historii św. Franciszka i św. Klary. Zapewne zapiski prowadziły zakonnice, a Caritas redagowała całość. Kronika została pierwotnie spisana po niemiecku, ale została przetłumaczona na łacinę ok. 1501[6]. Między późnym rokiem 1524 a początkami roku 1526, a następnie w końcu roku 1527, Caritas na bieżąco opisywała konflikt z radą miejską Norymbergi, dołączając do kroniki listy od rajców oraz transkrypcje rozmów. Prawdopodobnie po jej śmierci dodano ostatni rozdział, zawierający jej listy[14]. Kronika zachowała się w kilku egzemplarzach i została opublikowana w XIX w. jako Denkwurdigkeiten[15]. Nowe wydanie ukazało się w 2006[16]. Kronika, jak też życie i korespondencja Caritas, są przedmiotem wielu opracowań[17][18][19][20]. W literaturze jest czasem przedstawiana niemal jako kontrreformatorka[1].

Przypisy

  1. ↑ a b Eigentlich hieß sie ja Barbara [online], www.nordbayern.de [dostęp 2021-10-24].
  2. ↑ a b c d e f g Caritas Pirckheimer [online], web.archive.org, 3 kwietnia 2013 [dostęp 2021-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-03].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Marian B. Michalik, Maria Żmigrodzka, Kronika kobiet, wyd. 1, Warszawa: Wydawn. "Kronika", 1993, ISBN 83-900331-5-1, OCLC 49931249 [dostęp 2021-10-24].
  4. ↑ a b c d e Charitas Pirkheimer, Paul A. MacKenzie, Caritas Pirckheimer: A Journal of the Reformation Years, 1524-1528, DS Brewer, 2006, ISBN 978-1-84384-076-3 [dostęp 2021-10-24] (ang.).
  5. ↑ Charitas Pirckheimer [online], geni_family_tree [dostęp 2021-10-24] (pol.).
  6. ↑ a b c d Medievalists.net, "From what is earthly to what is divine": The Story of Caritas Pirckheimer, Renaissance Woman [online], Medievalists.net, 12 grudnia 2018 [dostęp 2021-10-24] (ang.).
  7. ↑ a b Caritas Pirckheimer and Willibald Pirckheimer | Encyclopedia.com [online], www.encyclopedia.com [dostęp 2021-10-24].
  8. ↑ a b Deutsche Biographie, Pirkheimer, Caritas - Deutsche Biographie [online], www.deutsche-biographie.de [dostęp 2021-10-24] (niem.).
  9. ↑ Jo Catling, A history of women's writing in Germany, Austria, and Switzerland, Cambridge: Cambridge University Press, 2000, ISBN 0-521-44482-9, OCLC 42004382 [dostęp 2021-10-24].
  10. ↑ Portrait of a Woman, Said to Be Caritas Pirckheimer (1467–1532) [online], www.metmuseum.org [dostęp 2021-10-24].
  11. ↑ Caritas Pirckheimer, Denkwürdigkeiten (Memorabilia), Nuremberg 1524–1528 (Staatsarchiv Nürnberg, Rst. Nürnberg, St. Klarakloster Akten und Bände 5A) | bavarikon [online], www.bavarikon.de [dostęp 2021-10-24].
  12. ↑ a b Caritas Pirckheimer | bavarikon [online], www.bavarikon.de [dostęp 2021-10-24].
  13. ↑ Bundeszentrale für politische Bildung, Akademie Caritas-Pirckheimer-Haus gGmbH | bpb [online], bpb.de [dostęp 2021-10-24] (niem.).
  14. ↑ Indiana University Digital Library Program | Home [online], web.archive.org, 31 grudnia 2012 [dostęp 2021-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-31].
  15. ↑ Joanne King Grafe, Caritas Pirckheimer: Sixteenth century chronicler, „ETD Collection for Fordham University”, 1998, s. 1–199 [dostęp 2021-10-24].
  16. ↑ Paul A. MacKenzie, Caritas Pirckheimer: A Journal of the Reformation Years, 1524-1528, NED - New edition, Boydell & Brewer, 2006, DOI: 10.7722/j.ctt9qdkqq, ISBN 978-1-84384-076-3 [dostęp 2021-10-24].
  17. ↑ CHARLOTTE WOODFORD, Caritas Pirckheimer’s (1467–1532) Denkwürdigkeiten In The Context Of Convent Historiography, Oxford: Oxford University Press, 2002, DOI: 10.1093/acprof:oso/9780199256716.001.0001/acprof-9780199256716-chapter-3, ISBN 978-0-19-925671-6 [dostęp 2021-10-24].
  18. ↑ Der Glaube in den Schriften der Äbtissin Caritas Pirckheimer PDF - quamipolilidis2 [online], sites.google.com [dostęp 2021-10-24].
  19. ↑ “Everyone wants to pull us to heaven by our hair”: Caritas Pirckheimer’s Perception of Martin Luther Rachel Davis Small Th [online], webcache.googleusercontent.com [dostęp 2021-10-24].
  20. ↑ Lina Eckenstein, Woman Under Monasticism: Chapters on Saint-Lore and Convent Life between A.D. 500 and A.D. 1500, 1896.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Caritas_Pirckheimer&oldid=72013314”