Caritas Pirckheimer: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
drobne redakcyjne |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
'''Caritas Pirckheimer''' (ur. 21 marca 1467 w [[Eichstätt]], zm. 19 sierpnia 1532) – przeorysza klasztoru św. Klary w Norymberdze w okresie reformacji, której była przeciwniczką. |
|||
'''Florentyna Pojdowa z Morgałów (Murgałłów)''' (ur. [[17 czerwca]] [[1883]] w [[Siemianowice Śląskie|Siemianowicach Śląskich]], zm. [[19 czerwca]] [[1958]] w [[Katowice|Katowicach]]) – przełożona sanitariuszek w czasie [[I powstanie śląskie|I powstania śląskiego]], działaczka [[Plebiscyt na Górnym Śląsku|plebiscytowa]]<ref name=":0" />. |
|||
== Życiorys == |
== Życiorys == |
||
Przyszła na świat jako Barbara, najstarsze z 12 dzieci i dr. Johannesa Pirckheimer, będącego w służbie księcia biskupa Eichstatt, i jedno z 9 dzieci, które przeżyły<ref name=":0">{{Cytuj |tytuł = Caritas Pirckheimer |data = 2013-04-03 |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20130403181123/http://home.infionline.net/~ddisse/pirckhei.html}}</ref>. Jej bratem był [[Willibald Pirckheimer]]<ref name=":1">{{Cytuj |autor = Marian B. Michalik, Maria Żmigrodzka |tytuł = Kronika kobiet |data = 1993 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 83-900331-5-1 |wydanie = Wyd. 1 |miejsce = Warszawa |wydawca = Wydawn. "Kronika" |oclc = 49931249}}</ref>. W 1488 straciła matkę<ref name=":0" />. |
|||
W patrycjuszowskim domu rodzinnym otrzymała humanistyczne wykształcenie. Uczestniczyła w lekcjach z dwoma braćmi. Biegle władała łaciną. W wieku 12 lat wyjechała do szkoły klasztornej we franciszkańskim klasztorze św. Klary w Norymberdze. W wieku 16 lat wstąpiła do klarysek, przyjmując imię Caritas (lub Charitas), co oznacza ''miłość''. Na karierę zakonną zdecydowało się także jej 6 sióstr. Początkowo była nauczcielką i kierowniczką szkoły klasztornej. W 1503 została przeoryszą klasztoru wybraną przez zakonnice<ref name=":1" />. |
|||
Brała udział w [[I powstanie śląskie|pierwszym powstaniu śląskim]]. Używała pseudonimu „wiedeńska hrabianka”, była przełożoną sanitariuszek<ref name=":0">{{Cytuj |redaktor = Małgorzata Tkacz-Janik |tytuł = Zeszyt do herstorii dla początkujących |data = 2019 |miejsce = Katowice |url = https://instytutkorfantego.pl/wp-content/uploads/2020/01/2019_Zeszyt-do-herstorii-skompresowany.pdf}}</ref>. W 1921 była zastępczynią radcy spraw Eggelinga, zaangażowaną w plebiscyt w [[Bytom|Bytomiu]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Głosowanie! |czasopismo = Goniec Śląski |data = 1921 |wolumin = 1 |numer = 15 |s = 6 |url = https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/138233/edition/129753/content}}</ref>. W okresie międzywojennym pełniła funkcję prezeski [[Towarzystwo Czytelni Ludowych|Towarzystwa Czytelni Ludowych]] w dzielnicy [[Zawodzie (Katowice)|Zawodzie]] w Katowicach<ref>{{Cytuj |tytuł = Muzeum Historii Katowic |data dostępu = 2021-04-06 |opublikowany = webcache.googleusercontent.com |url = https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:3mNMWbMG_RoJ:https://mhk.katowice.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=317:t-bogucki&catid=48:bogucki+&cd=3&hl=pl&ct=clnk&gl=pl&client=opera}}</ref>. |
|||
Była zainteresowana humanizmem. Odcięta od świata murami klasztoru, korzystała z książek, które pożyczał jej brat Willibald, który w 1495 wrócił ze studiów we Włoszech i szybko stał się cenionym niemieckim humanistą. Przekazywał siostrze greckie pisma, które przetłumaczył na łacinę. Przekazywał znajomym humanistom jej opinie, co w latach 90. XV w. doprowadziło do nawiązania kontaktów listownych między Caritas a współczesnymi jej humanistami: [[Erazm z Rotterdamu|Erazmem z Rotterdamu]], [[Johannes Reuchlin|Johannesem Reuchlinem]], [[Albrecht Dürer|Albrechtem Dürerem]] i [[Konrad Celtis|Konradem Celtisem]]. Ten ostatni nazwał ją ''nową [[Hrotsvitha|Hrotsvithą]]''<ref>{{Cytuj |autor = Jo Catling |tytuł = A history of women's writing in Germany, Austria, and Switzerland |data = 2000 |data dostępu = 2021-10-24 |isbn = 0-521-44482-9 |miejsce = Cambridge |wydawca = Cambridge University Press |oclc = 42004382}}</ref>. Zachowały się nieliczne listy Caritas, m.in. korespondencja z Konradem Celtisem, Albrechtem Dürerem oraz jej bratem Willibald. Pięć jej listów został opublikowanych w Norymberdze w 1515<ref name=":0" />. Jej polemiki z mężczyznami były bardzo cenione<ref name=":1" />. |
|||
W 1938 mieszkała z mężem przy ul. Cynkowej 23 w Katowicach<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Stanisław Łoza |tytuł = Czy wiesz kto to jest? |data dostępu = 2021-04-07 |s = 582 |opublikowany = jbc.jelenia-gora.pl |url = http://jbc.jelenia-gora.pl/dlibra/publication/19725/edition/18466/content}}</ref>. |
|||
Gdy korespondencja Caritas z humanistami zyskała sławę, franciszkańscy zwierzchnicy klasztoru w Norymberdze zakazali przeoryszy pisanie po łacinie, by uniemożliwić jej mieszanie się do polityki. Zakaz przyniósł odwrotny skutek, a skonfrontowany z Caritas kurator klszatoru musiał prosić innych kaznodziei o wsparcie, gdyż nie był w stanie podołać przeoryszy w merytorycznej dyskusji. Kiedy mogła, prowadziła dysputy przez zakratowane okno klasztorne<ref name=":1" />. |
|||
Została pochowana u boku męża na [[Cmentarz przy ul. Francuskiej w Katowicach|cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach]]. W 2011 grobem opiekowali się uczniowie i uczennice Technikum Fryzjerskiego w Katowicach<ref name=":2">{{Cytuj |tytuł = Uczniowie klas I oraz II Technikum Fryzjerskiego opiekują się grobem powstańców śląskich |data dostępu = 2021-04-06 |opublikowany = www.szkoly.katowice.zdz.pl |url = http://www.szkoly.katowice.zdz.pl/uczniowie-klas-i-oraz-ii-technikum-fryzjerskiego-opiekuja-sie-grobem-powstancow-slaskich-4658}}</ref>. |
|||
Kiedy w 1517 wystąpił Marcin Luter, jego idee były szeroko dyskutowane w Norymberdze, a Willibald Pirckheimer stał się jednym ze zwolennikiem reformatora. Caritas natomiast była przeciwniczką Lutra, co doprowadziło do czasowego konfliktu między rodzeństwem, kiedy list, w którym Caritas skrytykowała Lutra został bez jej wiedzy opublikowany w 1523 jako pamflet<ref name=":0" />. |
|||
== Odznaczenia == |
|||
Otrzymała [[Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi]]. W 1937 została odznaczona [[Krzyż i Medal Niepodległości|Krzyżem Niepodległości]]<ref>{{Cytuj |tytuł = Zarządzenie o zmianie rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 29 października 1930 r. o Krzyżu i Medalu Niepodległości |url = http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WMP19381770323/O/M19380323.pdf}}</ref><ref>{{Cytuj |autor = Paweł Parys |tytuł = Niezapomniane. Kobiety w czasie powstań i plebiscytu na Górnym Śląsku |data = 2020 |isbn = 978-83-65945-04-4 |miejsce = Katowice |s = 156, 161 |oclc = 1230505794}}</ref>. |
|||
W 1524 rada miejska Norymbergi podjęła działania przeciwko dwóm żeńskim klasztorom w mieście. Willibald nie poparł działań reformatorów i bronił siostry<ref name=":0" />. W 1525 rada miejska, której członkowie przeszli na protestantyzm, wydała decyzję o zamknięciu klasztoru klarysek oraz połączonych z nim szkół klasztornych dla dziewcząt. Zakonnice pod przewodnictwem Caritas sprzeciwiły się władzom. Sprawa zyskałą rozgłos dzięki sławie Caritas jako humanistki<ref name=":1" />. Caitas otrzymała wsparcie m.in. [[Filip Melanchton|Filipa Melanchtona]]. Nie mogąc doprowadzić do zamknięcia klasztoru, rada miejska zakazała wstępowania do niego, co w perspektywie doprowadzić miało do zakończenia działalności placówki<ref name=":1" />. |
|||
== Upamiętnienie == |
|||
Była jedną z 30 bohaterek wystawy [[Marta Frej|Marty Frej]] „60 na 100. SĄSIADKI. Głosem Kobiet o powstaniach śląskich i plebiscycie” powstałej w 2019 i opowiadającej o roli kobiet w śląskich zrywach powstańczych i akcji plebiscytowej<ref>{{Cytuj |tytuł = 60 na 100: Sąsiadki. Wystawa - Instytut Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego |data dostępu = 2021-04-06 |opublikowany = instytutkorfantego.pl |url = https://instytutkorfantego.pl/aktualnosci/60-na-100-sasiadki-wystawy/}}</ref>. |
|||
Caritas opracowała kronikę zakonu św. Klary. Między późnym rokiem 1524 a początkami roku 1526, a następnie w końcu roku 1527, na bieżąco spisywała wydarzenia, dołączając do kroniki listy od rady miejskiej oraz transkrypcje rozmów. Prawdopodobnie po jej śmierci dodano ostatni rozdział, zawierający jej listy<ref>{{Cytuj |tytuł = Indiana University Digital Library Program {{!}} Home |data = 2012-12-31 |data dostępu = 2021-10-24 |opublikowany = web.archive.org |url = https://web.archive.org/web/20121231171258/https://scholarworks.iu.edu/dspace/bitstream/handle/2022/4149/08.06.13.html?sequence=1}}</ref>. Kronika zachowała się w kilku egzemplarzach i została opublikowana jako ''Denkwurdigkeiten''<ref>{{Cytuj |autor = Joanne King Grafe |tytuł = Caritas Pirckheimer: Sixteenth century chronicler |czasopismo = ETD Collection for Fordham University |data = 1998 |data dostępu = 2021-10-24 |s = 1–199 |url = https://research.library.fordham.edu/dissertations/AAI9816344}}</ref>. |
|||
Zmarła w Norymberdze. Na jej twórczość i osiągnięcia uwagę zwróciła Lina Eckenstein w książce ''Chapters on Saint-Lore and Convent Life between A.D. 500 and A.D. 1500'' (1896)<ref>{{Cytuj |autor = Lina Eckenstein |tytuł = Woman Under Monasticism: Chapters on Saint-Lore and Convent Life between A.D. 500 and A.D. 1500 |data = 1896}}</ref>. |
|||
W 1591 klasztor został przekształcony w protestancki zbór, a pomieszczenia klasztorne oddano pod zastaw miasta<ref name=":0" />. |
|||
== Przypisy == |
== Przypisy == |
||
Wersja z 13:56, 24 paź 2021
Caritas Pirckheimer (ur. 21 marca 1467 w Eichstätt, zm. 19 sierpnia 1532) – przeorysza klasztoru św. Klary w Norymberdze w okresie reformacji, której była przeciwniczką.
Życiorys
Przyszła na świat jako Barbara, najstarsze z 12 dzieci i dr. Johannesa Pirckheimer, będącego w służbie księcia biskupa Eichstatt, i jedno z 9 dzieci, które przeżyły[1]. Jej bratem był Willibald Pirckheimer[2]. W 1488 straciła matkę[1].
W patrycjuszowskim domu rodzinnym otrzymała humanistyczne wykształcenie. Uczestniczyła w lekcjach z dwoma braćmi. Biegle władała łaciną. W wieku 12 lat wyjechała do szkoły klasztornej we franciszkańskim klasztorze św. Klary w Norymberdze. W wieku 16 lat wstąpiła do klarysek, przyjmując imię Caritas (lub Charitas), co oznacza miłość. Na karierę zakonną zdecydowało się także jej 6 sióstr. Początkowo była nauczcielką i kierowniczką szkoły klasztornej. W 1503 została przeoryszą klasztoru wybraną przez zakonnice[2].
Była zainteresowana humanizmem. Odcięta od świata murami klasztoru, korzystała z książek, które pożyczał jej brat Willibald, który w 1495 wrócił ze studiów we Włoszech i szybko stał się cenionym niemieckim humanistą. Przekazywał siostrze greckie pisma, które przetłumaczył na łacinę. Przekazywał znajomym humanistom jej opinie, co w latach 90. XV w. doprowadziło do nawiązania kontaktów listownych między Caritas a współczesnymi jej humanistami: Erazmem z Rotterdamu, Johannesem Reuchlinem, Albrechtem Dürerem i Konradem Celtisem. Ten ostatni nazwał ją nową Hrotsvithą[3]. Zachowały się nieliczne listy Caritas, m.in. korespondencja z Konradem Celtisem, Albrechtem Dürerem oraz jej bratem Willibald. Pięć jej listów został opublikowanych w Norymberdze w 1515[1]. Jej polemiki z mężczyznami były bardzo cenione[2].
Gdy korespondencja Caritas z humanistami zyskała sławę, franciszkańscy zwierzchnicy klasztoru w Norymberdze zakazali przeoryszy pisanie po łacinie, by uniemożliwić jej mieszanie się do polityki. Zakaz przyniósł odwrotny skutek, a skonfrontowany z Caritas kurator klszatoru musiał prosić innych kaznodziei o wsparcie, gdyż nie był w stanie podołać przeoryszy w merytorycznej dyskusji. Kiedy mogła, prowadziła dysputy przez zakratowane okno klasztorne[2].
Kiedy w 1517 wystąpił Marcin Luter, jego idee były szeroko dyskutowane w Norymberdze, a Willibald Pirckheimer stał się jednym ze zwolennikiem reformatora. Caritas natomiast była przeciwniczką Lutra, co doprowadziło do czasowego konfliktu między rodzeństwem, kiedy list, w którym Caritas skrytykowała Lutra został bez jej wiedzy opublikowany w 1523 jako pamflet[1].
W 1524 rada miejska Norymbergi podjęła działania przeciwko dwóm żeńskim klasztorom w mieście. Willibald nie poparł działań reformatorów i bronił siostry[1]. W 1525 rada miejska, której członkowie przeszli na protestantyzm, wydała decyzję o zamknięciu klasztoru klarysek oraz połączonych z nim szkół klasztornych dla dziewcząt. Zakonnice pod przewodnictwem Caritas sprzeciwiły się władzom. Sprawa zyskałą rozgłos dzięki sławie Caritas jako humanistki[2]. Caitas otrzymała wsparcie m.in. Filipa Melanchtona. Nie mogąc doprowadzić do zamknięcia klasztoru, rada miejska zakazała wstępowania do niego, co w perspektywie doprowadzić miało do zakończenia działalności placówki[2].
Caritas opracowała kronikę zakonu św. Klary. Między późnym rokiem 1524 a początkami roku 1526, a następnie w końcu roku 1527, na bieżąco spisywała wydarzenia, dołączając do kroniki listy od rady miejskiej oraz transkrypcje rozmów. Prawdopodobnie po jej śmierci dodano ostatni rozdział, zawierający jej listy[4]. Kronika zachowała się w kilku egzemplarzach i została opublikowana jako Denkwurdigkeiten[5].
Zmarła w Norymberdze. Na jej twórczość i osiągnięcia uwagę zwróciła Lina Eckenstein w książce Chapters on Saint-Lore and Convent Life between A.D. 500 and A.D. 1500 (1896)[6].
W 1591 klasztor został przekształcony w protestancki zbór, a pomieszczenia klasztorne oddano pod zastaw miasta[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f Caritas Pirckheimer [online], web.archive.org, 3 kwietnia 2013 [dostęp 2021-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2013-04-03].
- ↑ a b c d e f Marian B. Michalik, Maria Żmigrodzka, Kronika kobiet, Wyd. 1, Warszawa: Wydawn. "Kronika", 1993, ISBN 83-900331-5-1, OCLC 49931249 [dostęp 2021-10-24].
- ↑ Jo Catling, A history of women's writing in Germany, Austria, and Switzerland, Cambridge: Cambridge University Press, 2000, ISBN 0-521-44482-9, OCLC 42004382 [dostęp 2021-10-24].
- ↑ Indiana University Digital Library Program | Home [online], web.archive.org, 31 grudnia 2012 [dostęp 2021-10-24] [zarchiwizowane z adresu 2012-12-31].
- ↑ Joanne King Grafe, Caritas Pirckheimer: Sixteenth century chronicler, „ETD Collection for Fordham University”, 1998, s. 1–199 [dostęp 2021-10-24].
- ↑ Lina Eckenstein, Woman Under Monasticism: Chapters on Saint-Lore and Convent Life between A.D. 500 and A.D. 1500, 1896.