Wzgórza Bukowe
![]() Wzgórza Bukowe z okolic Wełtynia | |
![]() | |
Prowincja | |
---|---|
Podprowincja | |
Makroregion | |
Mezoregion |
Wzgórza Bukowe |
Zajmowane jednostki administracyjne |
Wzgórza Bukowe (313.27) – mezoregion fizycznogeograficzny Pobrzeża Szczecińskiego, położony na południowy wschód od Szczecina, na prawym, wschodnim brzegu rzeki Odry - częściowo w granicach administracyjnych miasta (Szczecin-Prawobrzeże), a także przyległych gmin: Gryfino i Stare Czarnowo.
Charakterystyka
Wzgórza Bukowe to jedno z najwyższych pasm wzniesień morenowych na zachodnim skraju Pomorza. Doskonale widoczne z odległości wielu kilometrów, tworzą zdecydowaną dominantę w krajobrazie obszarów graniczących od południa ze Szczecinem. Stanowią wysoki wał morenowy z najwyższym punktem, górą Bukowiec o wysokości 149 m n.p.m., różnicami terenu dochodzącymi do 100 m i z licznymi jarami, parowami i dolinami potoków. Ciągnie się od Regalicy aż po obniżenie jeziora Miedwie. Wzgórza oddzielone są od Wału Stobniańskiego i Wzgórz Warszewskich na zachodzie szeroką na kilka kilometrów Doliną Dolnej Odry. Porośnięte głównie drzewostanem bukowym, dębowym, sosnowym i mieszanym, zwanym Puszczą Bukową, chronioną jako Szczeciński Park Krajobrazowy; fragmenty najcenniejsze pod względem przyrodniczym chronione są także w 7 rezerwatach. W Puszczy wytyczono wiele turystycznych szlaków pieszych, rowerowych i konnych. Popularne miejsce wypoczynku szczecinian z doskonałymi panoramami miasta i punktami widokowymi na dolinę Odry. Od północy u podnóża Wzgórz przebiega autostrada A6, a od zachodu droga ekspresowa S3.
Geomorfologia
Wzgórza są pasem starszych moren (czyli pasm wzgórz utworzonych przez lądolody wcześniejszych zlodowaceń), przekształconych powierzchniowo kilkanaście tysięcy lat temu przez ostatnie zlodowacenie. W budowie wzgórz dominują struktury glacitektoniczne, (związane z działalnością tektoniczną lądolodu) w postaci fałdów, łusek i porwaków, złożone z materiałów wodno-lodowcowych, iłów oligoceńskich i margli kredowych. Często warstwy są pomieszane ze sobą i zalegają niechronologicznie. Z łuskowatym układem warstw geologicznych związane jest bardzo ciekawe zjawisko zanikania potoków. Na terasie kemowej u północnego krańca Wzgórz dominują piaski z domieszką żwirów, wykazujące często ślady warstwowania. Ciągła pokrywa gliniasta rozpoczyna się na obszarze wododziałowym (okolice Kołowa) i rozciąga dalej na południe. W północnej części wyłaniają się na powierzchnię margle i wapienie kredowe, które wciśnięte są jako porwaki w młodsze utwory skalne. Po ustąpieniu lodowca rzeźba Wzgórz była kształtowana przez długotrwałe procesy erozji i denudacji.
Ze względu na na dominujące formy rzeźby oraz ich genezę teren Wzgórz można podzielić na:
- obszar północny - ze stokami o nachyleniu często powyżej 20° porozcinanymi licznymi głębokimi V-kształtnymi lub trapezowatymi dolinami, z ciekami lub bez. Od zachodu opada wyraźną krawędzią ku dolinie Odry;
- obszar środkowy - wysoczyzna morenowa płaska i falista zlokalizowana na głównym dziale wodnym Wzgórz. Stanowi rodzaj wierzchowiny, dość stromo opadającej ku północy i łagodnie ku południowi. Pozostałość powierzchni wysoczyzny pierwotnie budującej to pasmo. Liczne bezodpływowe zagłębienia z oczkami wodnymi i małymi torfowiskami;
- obszar południowy - płaska i falista wysoczyzna morenowa oraz sandr z licznymi zagłębianiami bezodpływowymi zajętymi przez jeziora, oczka wodne i torfowiska. Kilka piaszczysto-żwirowych pagórków ozowych.
Klimat
Na warunki klimatyczne Wzgórz mają wpływ przede wszystkim: znaczne wysokości względem otaczających obszarów, bliskość dużych zbiorników wodnych, duże kompleksy leśne, bliskość dużego miasta. W porównaniu do terenów otaczających obszar Wzgórz charakteryzuje się: niższymi temperaturami powietrza, krótszym okresem bezprzymrozkowym, wyższymi sumami opadów, dłuższym zaleganiem pokrywy śnieżnej, znacznym przestrzennym zróżnicowaniem warunków mikroklimatycznych. Często wydziela się oddzielną subkrainę klimatyczną - VIA "Puszcza Bukowa".
Podstawowe dane meteo (średnie) na podstawie badań ze Stacji Szczecin-Dąbie (1 m n.p.m.) z maksymalnego okresu 1951-2009:
- Promieniowanie całkowite roczne: 3700 MJ/m² (V-VII: 610 MJ/m², XII: 50 MJ/m²)
- Usłonecznienie: 1535-1540 h/rok ; 7,8 h/dzień (V), 7,1 h/dzień (VII), 7,0 h/dzień (VIII), 0,9 h/dzień (XII)
- Kierunek wiatru: X-III: SW - 34,7%, W - 15,8% ; IV-X: SW - 23,5%, S - 16,4% ; cisza - 4,0-5,3%
- Prędkość wiatru: 4,4 m/s (XII), 2,9 m/s (VIII)
- Temperatura powietrza: 8,6°C (roczna), -0,5°C (I), 18,0°C (VII) [w wyższych partiach temperatury niższe o 0,3-0,8°C]
- Długość okresów: t<0°C - 46 dni ; t>3°C - 270 dni ; t>5°C - 225 dni ; t>10°C - 165 dni
- Dni z odczuciem komfortu termicznego (18,1-23,0°C) w półroczu ciepłym: 13,5 (VI), 12,71 (VIII), 12,4 (VII)
- Średnie daty przymrozków: Wiosna: 28IV [wyżej - 2V], Jesień: 17X [wyżej - 14X]
- Wilgotność powietrza: 89% (XII), <75% (IV-VI)
- Sumy opadów: 534 mm/rok [wyżej - 600 mm/rok], 67 mm/miesiąc (VII), 30 mm/miesiąc (II)
- Liczba dni z opadem ≥ 1 mm: 103 [wyżej - 105-110]
- Liczba dni z pokrywą śnieżną > 5 cm: 20 [wyżej - 23-30]
Atrakcje turystyczne
- Puszcza Bukowa
- Jezioro Szmaragdowe, sztuczna grota i stara kopalnia kredy w Szczecinie Zdrojach
- Arboretum w Glinnej
- Niemiecki Cmentarz Wojenny w Glinnej
- Opactwo cystersów w Kołbaczu
- Szwedzki Młyn
- Uroczysko Mosty
- punkty widokowe: Widok, Wzgórze Akademickie, Wzgórze Bombardierów, Śnieżna Górka, Piaseczna Góra
- głazy narzutowe (880): Głaz Grońskiego, Głaz Krajoznawców, Kołyska, Szwedzki Kamień, Serce, Leśny Głaz, Miedwiański Kamień, Słupi Głaz, Ukryty Głaz, Zbójnicki Głaz, Słupieniec, Anna i Andrzej, Antoni, Błażej, Semafor, Morowce
- Jezioro Binowskie, Glinna Wielka, Piasecznik Duży (ośrodki wypoczynkowe, pola namiotowe, plaże)
- pole golfowe w Binowie
- ośrodki jazdy konnej w Kołówku i Binowie
- spływy kajakowe: Płonia
- kościoły ceglane i kamienne, cmentarze przykościelne w okolicznych wsiach
- jary: Dolina Wężówki, Dolina Suchego Potoku
- "zanikające potoki": Ponikwa i Utrata
- Berlinka, Estakada autostradowa w Klęskowie
- obiekty militarne: bunkry, dawna prochownia, dawne poligony
- grodziska: Chojna, Glinna, Zgniły Grzyb
- pomniki przyrody: Dęby Bolesława Krzywoustego w Klęskowie, Dąb Frater, Dęby Książęce w Zdrojach, Dęby Wartownicy w Podjuchach, Dąb Myśliwych, Dąb pod Gryfami w Żelisławcu, Żywotniki Mazurkiewicza, Buk Lipniackiego, Lipa Ottona w Płoni, Lipa Pokoju w Kołowskim Rogu, Cis Braterstwa Broni w Chlebowie.
Baza noclegowa znajduje się głównie w południowych dzielnicach Szczecina oraz nad jeziorami Binowskim i Glinna Wielka, w mniejszych miejscowościach gospodarstwa agroturystyczne.
Miejscowości
- Szczecin
- Binowo
- Chlebowo
- Dębina
- Dobropole Gryfińskie
- Glinna
- Kołbacz
- Kołowo
- Radziszewo
- Stare Czarnowo
- Wysoka Gryfińska
- Żelisławiec
Galeria
-
Panorama ze Wzgórz Warszewskich (Odolany)
-
Park Leśny Zdroje - Panorama Szczecina
Zobacz też
Bibliografia
- Księga Puszczy Bukowej t.1: Środowisko Przyrodnicze Praca zbiorowa pod redakcją G.Domian i K.Ziarnka, RDOŚ Szczecin, 2010
- Mapa Szczeciński Park Krajobrazowy "Puszcza Bukowa", 1:30000, DTP System/Gmina Stare Czarnowo, 2011
- Mapa Super Mapa - Okolice Szczecina, 1:75000, ExpressMap, 2009