Niecierpek
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
niecierpek |
| Nazwa systematyczna | |
| {{{nazwa łacińska}}} L. Sp. Pl. 937. 1753 | |
Niecierpek (Impatiens L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny niecierpkowatych. Według niektórych ujęć taksonomicznych należy do niego ok. 850 gatunków występujących przede wszystkim na obszarach tropikalnych i subtropikalnych Azji i Afryki[2]. W Polsce w stanie naturalnym występuje kilka gatunków, inne są uprawiane jako rośliny ozdobne. Gatunkiem typowym jest Impatiens noli-tangere L.[3].
Charakterystyka
Niecierpki są roślinami autochorycznymi – rozsiewają się samoistnie wyrzucając nasiona z dojrzałych owoców na odległość do kilku metrów. Reakcję tę ułatwiają bodźce mechaniczne takie jak podmuch wiatru lub bezpośredni dotyk, stąd nazwa tej rośliny w wielu językach związana jest z niecierpliwością (łac., ang. impatiens, pol. niecierpek) lub nietolerancją dotyku (np. gatunek Impatiens noli-tangere od łac. noli me tangere – "nie dotykaj mnie", ang. touch-me-not).
Systematyka
Balsamina Mill., Impatientella H. Perrier, Semeiocardium Zoll., Trimorphopetalum Baker
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG III z 2009)
Należy do rodziny niecierpkowatych Balsaminaceae, rzędu wrzosowców wchodzącego w skład grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[1].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Geranianae, rząd niecierpkowce (Balsaminales Lindl., podrząd Balsaminineae Engl.), rodzina niecierpkowate (Balsaminaceae A. Rich. in Bory), rodzaj niecierpek Impatiens L.)[5].
- Gatunki flory Polski[6]
- niecierpek drobnokwiatowy (Impatiens parviflora DC.) – antropofit zadomowiony
- niecierpek gruczołowaty, n. Roylego (Impatiens glandulifera Royle syn. Impatiens roylei Walp.) – antropofit zadomowiony
- niecierpek pomarańczowy (Impatiens capensis Meerb.) – antropofit zadomowiony
- niecierpek pospolity (Impatiens noli-tangere L.)
- niecierpek balsamina (Impatiens balsamina L., syn. Balsamina hortensis Desp.)
- niecierpek Balfoura (Impatiens balfourii Hook. f.)
- niecierpek szorstki (Impatiens scabrida DC.)
- niecierpek Waleriana (Impatiens walleriana Hook. f. in Oliv., syn. Impatiens sultani)
- niecierpek nowogwinejski (Impatiens hawkeri W. Bull)
Zastosowanie
Ze względu na ozdobne kwiaty niektóre gatunki i odmiany niecierpka są często uprawiane jako * rośliny ozdobne.
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website. 2001–. [dostęp 2010-02-28]. (ang.).
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-05].
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-08-15].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Impatiens. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-05]. (ang.).
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.