LOFAR

Ten artykuł wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.

Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

LOFAR (ang. Low-Frequency Array for radio astronomy – co oznacza sieć radiową na niskie częstotliwości) – wieloantenowy radioteleskop wykorzystujący zjawisko interferencji fal radiowych.

Urządzenie jest demonstracją technologii, które mają zostać użyte przy budowie radioteleskopu interferometrycznego Square Kilometre Array. Radioteleskop został uroczyście otworzony 12 czerwca 2010 w ceremonii z udziałem królowej Holandii Beatrix.

Zadania

LOFAR bada bardzo dalekie zakątki Wszechświata, m.in. obiekty, które powstały tuż po Wielkim Wybuchu, dokonywać przeglądu galaktyk, a także badać nieco bliższe zjawiska jak pogodę kosmiczną^[1]. Olbrzymi interferometr pozwala z dużą rozdzielczością obserwować niebo na falach radiowych niskiej częstości (30-240 MHz), w zakresie dotychczas słabo poznanym^[2].

Organizacja

Radioteleskop został zaprojektowany i skonstruowany przez holenderską agencję jednoczącą instytuty radioastronomiczne ASTRON (Netherlands Institute for Radio Astronomy)^[3]. Urządzenie zostało sfinansowane ze środków Unii Europejskiej, instytutu ASTRON, holenderskiej Organizacji Badań Naukowych i organizacji Północnych Prowincji Niderlandów (SNN). Całym projektem kieruje instytut ASTRON^[2]. Całkowity koszt projektu szacuje się na około 100 milionów euro^[4].

Udział Polski

W celu budowy polskiej części LOFAR-a powołano konsorcjum pod nazwą POLFAR w skład którego wchodzą: Uniwersytet Jagielloński (koordynator), Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Centrum Badań Kosmicznych PAN, Uniwersytet Zielonogórski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN, Uniwersytet Szczeciński, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe^[3].

Pierwszą z trzech polskich stacji systemu LOFAR uruchomiono 21 sierpnia 2015 roku w Bałdach koło Olsztyna^[1].

Budowa

LOFAR składa się z około 25000 anten tworzących grupy, zwane polami lub stacjami. Każda stacja to dwa zestawy po 96 anten. Lokalizacja radioteleskopów została podzielona na 50 skupisk położonych w różnych miejscach Europy^[5]. Centralne skupisko anten położone jest we wschodnim Drenthe, w Holandii (okolice miejscowości Exloo, 38 stacji) oraz w holenderskich prowincjach Groningen i Friesland). Anteny interferometru znajdują się również na terytorium Niemiec (6 stacji), Szwecji (1 stacja), Francji (1 stacja), Wielkiej Brytanii (1 stacja) i Polski (3 stacje zlokalizowane w Bałdach, Borówcu i Łazach) (stan na 19.01.2016)^[5].

Każda ze stacji to wiele elementów odbiorczych^[2]. Gromadzeniem i przetwarzaniem danych zajmuje się superkomputer Blue Gene/L na uniwersytecie w Groningen. Do projektu dołączy Irlandia, gdzie w 2016 roku została wybudowana jedna stacja^[6]. Została zlokalizowana w okolicy zamku w miejscowości Birr. Dzięki tej budowie wzrosły możliwości całej sieci, bowiem zwiększyła się maksymalna odległość pomiędzy antenami do około 2000 km^[2].

Poszczególne stacje są połączone światłowodami. Sieć światłowodowa przesyłająca dane ze skupisk anten do komputera w Groningen posłużyła również do doprowadzenia szybkiego internetu do 60 szkół w regionie^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

Przypisy

↑ ^a ^b Marek Muciek. kronika. Sierpień 2015. „Urania – Postępy Astronomii”. 6/2015 (780), s. 6, 2015-listopad-grudzień. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d Krzysztof Czart: Radioteleskop LOFAR będzie jeszcze większy. Urania -Postępy Astronomii, 2016-01-19. [dostęp 2016-01-20]. (pol.).
↑ ^a ^b LOFAR w Polsce. Zakład Radioastronomii i Fizyki Kosmicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
↑ The LOFAR Telescope. ASTRON (Netherlands Institute for Radio Astronomy). [dostęp 2019-12-28].
↑ ^a ^b W Bałdach otwarto stację radioastronomiczną. PAP, 22 sierpnia 2015.
↑ Building I-LOFAR [online], I-LOFAR, 3 kwietnia 2017 [dostęp 2023-04-25] (ang.).

Bibliografia

Queen Opens New LOFAR Telescope. Space Daily. (ang.).
Karolina Olszewska: POLFAR – nowe okno na Wszechświat. PAP – Nauka w Polsce, 2013-10-03.

Linki zewnętrzne

LOFAR. (ang.).
LOFAR w Polsce. Zakład Radioastronomii i Fizyki Kosmicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
POLFAR – nowe okno na Wszechświat. Nauka w Polsce.
Rusza budowa trzech stacji systemu LOFAR w Polsce. Centrum Badań Kosmicznych PAN.

[Urania-1] Marek Muciek. kronika. Sierpień 2015. „Urania – Postępy Astronomii”. 6/2015 (780), s. 6, 2015-listopad-grudzień. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.).

[urania-2] Krzysztof Czart: Radioteleskop LOFAR będzie jeszcze większy. Urania -Postępy Astronomii, 2016-01-19. [dostęp 2016-01-20]. (pol.).

[ou-3] LOFAR w Polsce. Zakład Radioastronomii i Fizyki Kosmicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

[astron-4] The LOFAR Telescope. ASTRON (Netherlands Institute for Radio Astronomy). [dostęp 2019-12-28].

[PAP20150822-5] W Bałdach otwarto stację radioastronomiczną. PAP, 22 sierpnia 2015.

[6] Building I-LOFAR [online], I-LOFAR, 3 kwietnia 2017 [dostęp 2023-04-25] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]