Śniatyn
48°27′N 25°34′E/48,450000 25,566667 Śniatyń, kościół M. B. Szkaplerznej | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Powierzchnia |
35,29 km² | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3476 | ||||
| Kod pocztowy |
78300–78304 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
AT | ||||
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 48°27′N 25°34′E/48,450000 25,566667
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Śniatyn[2] (ukr. Снятин, Sniatyn) – miasto na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, nad Prutem, siedziba rejonu śniatyńskiego.
Miasto królewskie lokowane w 1411 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[3]. Śniatyn uzyskał prawo składu w 1635 roku[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość była wzmiankowana w 1158 roku[5]. W 1415 roku w Śniatynie przebywał król Władysław Jagiełło, który przyjął tu hołd wojewody mołdawskiego Aleksandra. W 1448 roku Kazimierz IV Jagiellończyk obdarował Śniatyn miejskim prawem niemieckim. W 1485 roku w mieście przebywał król Kazimierz Jagiellończyk. W marcu 1576 roku w Śniatyniu przebywał Stefan Batory witany tu przez możnowładców po wyborze na króla.
W 1628 r. król Zygmunt III zezwolił Ormianom na osiedlanie się w Śniatyniu, nadając im szereg przywilejów, łącznie z prawem do postawienia własnego kościoła. Pierwszą drewnianą świątynię wznieśli oni w 1631 r[6].
W latach 1751–1788 w Śniatyniu rezydowali biskupi bakowscy.
W 1788 r. w wyniku kasaty józefińskiej zlikwidowano kościół i klasztor dominikański w Śniatyniu, ufundowany w 1643 r. przez starostę śniatyńskiego Piotra Potockiego[7].
W dobie rozbiorów Śniatyn znalazł się w zaborze austriackim. Leżał w cyrkule halickim i stał się siedzibą władz ósmego dystryktu – Śniatyn[8]. Od 1867 roku był siedzibą powiatu śniatyńskiego[9]. Do 1914 roku linia kolejowa oraz przejście graniczne Galicji i Bukowiny.
W II Rzeczypospolitej siedziba powiatu śniatyńskiego w województwie stanisławowskim. W tym czasie Śniatyn został określony „miastem winogron i orzechów”[10]. Do 1937 burmistrzem miasta był Stanisław Wierzbiański[11].
12 września 1939 r. do stacji kolejowej w Śniatynie dotarła kolumna samochodów z 75 tonami złota z Banku Polskiego w Warszawie oraz z jego filii w Brześciu, Zamościu i Siedlcach. Transport ten zorganizowali płk Ignacy Matuszewski i mjr Henryk Floyar-Rajchman. Nazajutrz skrzynie ze złotem zostały przeładowane do pociągu i skierowano poprzez Rumunię, Turcję i Syrię do Francji, gdzie przekazano je rządowi Rzeczypospolitej[12].
Do wydarzeń tych nawiązuje film Bohdana Poręby „Złoty pociąg”[13].
W nocy z 17 na 18 września do miasta wkroczyli Sowieci. W lutym 1940 NKWD zesłało na Syberię 27 polskich rodzin (ok. 100 osób), głównie rodzin oficerów, policjantów i urzędników. Kolejna deportacja miała miejsce w kwietniu 1940. Dokładna liczba osób wówczas zesłanych nie jest znana. W dniach 6–14 listopada 1942 Gestapo na podstawie donosów Ukraińskiej Policji Pomocniczej dokonało w Śniatyniu masowych aresztowań Polaków, z których większość wywieziono do KL Lublin (Majdanek), gdzie część z nich zginęła m.in. ks. proboszcz Leopold Kaściński. W 1942 gestapowcy i policjanci ukraińscy przeprowadzili likwidację getta w Śniatynie, rozstrzeliwując w okolicznych lasach ok. 5000 Żydów. W latach 1942–1944 zamordowano w mieście lub w jego pobliżu 15 Polaków. 29 marca 1944 r. do miasta wkroczyli ponownie Sowieci[14][15].
Po II wojnie światowej wysiedlono ze Śniatynia Polaków, z których wielu osiedliło się w Brzegu Dolnym[16]. .
W 1978 roku do Śniatynia włączono wsie Kułaczyn (Кулачин) i Mikulińce (Микулинці)[17].
W 1989 miasto Śniatyn liczyło 11 213 mieszkańców[18].
W 2013 liczyło 10 106 mieszkańców[19].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Klasycystyczny ratusz, zbudowany w 1861 przez burmistrza Marcelego Niemczewskiego;
- Kościół Matki Bożej Szkaplerznej, zbudowany w miejsce drewnianego kościoła w 1721 r., rozbudowany w 1935 r., czynny[20];
- Cmentarz miejski z pochówkiem błogosławionej Marty Wieckiej oraz wieloma zabytkowymi nagrobkami;
- Kościół ormiański Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, zbudowany w l. 1801–1805. Dziś nieczynny, przez pewien czas wykorzystywany jako sala gimnastyczna technikum[21].
- Drewniana cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego, 1886;
- Drewniana cerkiew z dzwonnicą z 1906;
- Drewniana cerkiew pw. Jana Ewangelisty;
- Zamek – zbudowany przez Michała Mużyło Buczackiego[22], wojewodę podolskiego, kasztelana kamienieckiego, starostę śniatyńskiego i kołomyjskiego. Aż do wybudowania ratusza funkcję wieży obserwacyjnej wypełniała nieistniejąca dziś wieża tego zamku, który znajdował się w obrębie dzisiejszej ulicy Kuzniecznej, szkoły-internatu, szwalni i dzisiejszego ratusza. Przez długi czas mieszkańców pozostałej części miasta nazywano „zabramnikami”[23].
- Pomnik Stefana Batorego, odsłonięty 3 lipca 1904 w parku koło budynku TG „Sokół”, o formie kamiennej piramidy zwieńczonej przedstawieniem orła. Na tablicy czarny napis: „1576 – Królowi Stefanowi Batoremu – Ziemia śniatyńska – 1904”. Na poszczególnych kamieniach piramidy wyryte miejsca bitew Batorego: Tczewo, Połock, Psków, Wielkie Łuki, Uświat, Wieliż[24].
- Budynek byłego Państwowego Liceum i Gimnazjum im. Franciszka Karpińskiego
-
Kościół ormiańskokatolicki Zaśnięcia NMP -
Ratusz -
Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego -
Ul. Szewczenki
(dawniej ul. Główna, Droga Cesarska) -
Dom, ul. Kosnjatina 31 (d. ul. Ormiańska) -
Kamieniczka, ul. Szewczenki 141
.JPG)
.JPG)
Sport
[edytuj | edytuj kod]W czasach II RP siedzibę miał tu klub piłkarski Sokół Śniatyn.
Związani ze Śniatyniem
[edytuj | edytuj kod]- Wasyl Andrusiak (1912–1946) – ukraiński wojskowy, urodzony w Śniatynie;
- Kajetan Amirowicz (1881–1965) – ormiańskokatolicki proboszcz w Śniatynie[25];
- Stepan Borhun (ur. 1985) – ukraiński piłkarz, urodzony w Śniatynie;
- Michał i Weronika Halkiewowie - polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata, którzy ukrywali ośmioro Żydów[26]
- Semen Horuk (1873–1920) – ukraiński dziennikarz, oficer Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych i Ukraińskiej Armii Halickiej, urodzony w Śniatynie;
- Natalija Kobrynska (1855–1920) – ukraińska pisarka epoki impresjonizmu, zamieszkiwała Śniatyn;
- Tadeusz Łączyński (1913-1988) – polski duchowny rzymskokatolicki, urodzony w Śniatynie;
- Roman Palester (1907–1989) – polski kompozytor, urodzony w Śniatynie;
- Tadeusz Kazimierz Sas-Zubrzycki (1876–1928) – kapitan rezerwy Wojska Polskiego, literat, urodzony w Śniatynie;
- Wasyl Stefanyk (1871–1936) – ukraiński poeta i polityk, kształcił się w Śniatynie;
- Roman Stepankow (ur. 1989) - ukraiński piłkarz, urodzony w Śniatynie
- Roman Turyn (1900–1979) – ukraiński malarz i kolekcjoner, urodzony w Śniatynie;
- Marta Wiecka (1874–1904) – polska szarytka, błogosławiona rzymskokatolicka, zmarła i pochowana w Śniatynie.
- Wita Szulc (1941–2021) – prekursorka polskiej arteterapii, autorka publikacji poświęconych arteterapii, a także Kresom, urodzona w Śniatynie.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.37.
- ↑ Polski egzonim przyjęty przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych na XL posiedzeniu w miejsce wcześniej zalecanej formy Śniatyń.
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 171.
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 139.
- ↑ СНЯТЫН. Энциклопедический словарь. [dostęp 2013-11-15]. (ros.).
- ↑ Elżbieta Łysakowska, Kościoły Archidiecezji Lwowskiej – Śniatyn [online], ordynariat.ormianie.pl [dostęp 2022-11-01] (pol.).
- ↑ Janina Piotrowska, Dzieje kościoła parafialnego w Śniatynie, w: Dzierżoniowskie Archiwum, 2005.
- ↑ [Eugeniusz Barwiński (1935) Pierwsze podziały administracyjne Galicji].
- ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X - wynik wyszukiwania - DIR [online], icm.edu.pl [dostęp 2024-04-26] (pol.).
- ↑ Śniatyn – miasto winogron i orzechów walczy o lepszą egzystencję na pograniczu polsko-rumuńskiem. „Wschód”, s. 8, nr 8 z 10 kwietnia 1936.
- ↑ Rezygnacja burmistrza Wierzbiańskiego w Śniatynie. „Wschód”. Nr 41, s. 3, 10 marca 1937.
- ↑ Jak uratowano skarb narodu [online], www.polska-zbrojna.pl [dostęp 2022-10-23].
- ↑ Złoty pociąg | Film | 1986. [dostęp 2022-10-23].
- ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939-1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 641–645, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661.
- ↑ Leopold Kaściński – Martyrologium [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-07].
- ↑ Janina Piotrowska, dz. cyt.
- ↑ СНЯТИН.Iсторiя [online], net/snyatyn_850_4.html [dostęp 2024-04-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Śniatyn [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2022-11-01].
- ↑ Skarbnica wiedzy o polskich Ormianach [online], skarbnica.ormianie.pl [dostęp 2022-11-01].
- ↑ Czerwonogród. www.ruinyizamki.pl. [dostęp 2013-08-09].
- ↑ Zamki Ukrainy.
- ↑ Batoremu – ziemia śniatyńska, „Kurier Lwowski”, R. 22, nr 184, 4 lipca 1904, s. 1.
- ↑ Tadeusz Zaleski, Słownik biograficzny duchownych ormiańskich w Polsce, 2001, s. 34, ISBN 83-903157-4-2.
- ↑ Halkiew Weronika ; Husband: Michał. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-06]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Śniatyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 929., s. 929–933.
- Archiwalne widoki miasta w bibliotece Polona
