Accipiter

	Accipiter
	Brisson, 1760
	; Krogulec zwyczajny (A. nisus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Accipitrini
Rodzaj	Accipiter
	Typ nomenklatoryczny
	Falco nisus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Nisus Lacépède, 1799; Ierax Leach, 1816; Aesalon Morris, 1837;
	Nisus Lacépède, 1799; Ierax Leach, 1816; Aesalon Morris, 1837;
Gatunki
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	5 gatunków – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Accipiter – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Afryce (włącznie z Madagaskarem) i Ameryce^[6].

Morfologia

Długość ciała 23–42 cm, rozpiętość skrzydeł 42–78 cm; masa ciała samic 144–350 g, samców 82–196 g^[6].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1760 roku francuski zoolog Mathurin Jacques Brisson w publikacji własnego autorstwa poświęconej naukom ornitologicznym^[2]. Gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) krogulec zwyczajny (A. nisus).

Etymologia

Accipiter: łac. accipiter, accipitris ‘jastrząb’, od accipere ‘chwytać’ (pierwotne znaczenie brzmiało ‘zrozumieć’, a nie ‘chwytać’)^[7].
Nisus: epitet gatunkowy Falco nisus Linnaeus, 1758; średniowiecznołac. nisus ‘krogulec’, w mitologii greckiej Nissos (łac. Nisus) był synem Pandiona i królem Megary, który został przemieniony w jastrzębia po tym, kiedy wskutek zdrady jego córki Skylli miasto zostało opanowane przez Minosa, króla Krety. Skylla została zmieniona w skowronka, skazana by przez całą wieczność latać w strachu przed ojcem. W niektórych wersjach mitów Nissos został przekształcony w rybołowa lub bielika, a jego zdradziecka córka w rybę^[8]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Falco nisus Linnaeus, 1758.
Ierax: gr. ἱεραξ hierax, ἱερακος hierakos ‘jastrząb’^[9]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Falco nisus Linnaeus, 1758.
Aesalon: łac. aesalon, aesalonis ‘jastrząb, mały jastrząb’, od gr. αισαλων aisalōn, αισαλωνος aisalōnos ‘jastrząb, mniejszy orzeł’ (różnie identyfikowany, np. drzemlik, błotniak stawowy czy orzeł południowy)^[10].

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[11]:

Accipiter ovampensis J.H. Gurney, 1875 – krogulec szary
Accipiter madagascariensis J. Verreaux, 1833 – krogulec prążkowany
Accipiter striatus Vieillot, 1808 – krogulec zmienny
Accipiter nisus (Linnaeus, 1758) – krogulec
Accipiter rufiventris A. Smith, 1830 – krogulec rudobrzuchy

Uwagi

↑ Nowa nazwa dla Accipiter Brisson, 1760.

Przypisy

↑ Accipiter, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 310. (fr. • łac.).
↑ B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 4. (fr.).
↑ W.E. Leach: Systematic Catalogue of the Specimens of the Indigenous Mammals and Birds in the British Museum. London: Printed by Richard and Arthue Taylor, 1816, s. 10. (ang.).
↑ F.O. Morris. A new system of nomenclature, illustrated by a list of British birds. „The Naturalist”. 2 (9), s. 123, 1837. (ang.).
↑ ^a ^b D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-23] (ang.), Accipiter.
↑ The Key to Scientific Names ↓, Accipiter [dostęp 2023-10-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Nisus [dostęp 2023-10-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Ierax [dostęp 2023-10-13] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Aesalon [dostęp 2023-10-13] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2024-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-23].

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[5] Nowa nazwa dla Accipiter Brisson, 1760.

[itis-1] Accipiter, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Brisson-2] M.J. Brisson: Ornithologie, ou, Méthode contenant la division des oiseaux en ordres, sections, genres, especes & leurs variétés, a laquelle on a joint une description exacte de chaque espece, avec les citations des auteurs qui en ont traité, les noms quils leur ont donnés, ceux que leur ont donnés les différentes nations, & les noms vulgaires. T. 1. Parisiis: Ad Ripam Augustinorum, apud Cl. Joannem-Baptistam Bauche, bibliopolam, ad Insigne S. Genovesae, & S. Joannis in Deserto, 1760, s. 310. (fr. • łac.).

[Lacépède-3] B.G. de Lacépède: Discours d’ouverture et de clôture du cours d’histoire naturelle, donné dans le Muséum national d’Histoire naturelle, l’an VII de la République, et tableaux méthodiques des mammifères et des oiseaux. Paris: Plassan, 1799, s. 4. (fr.).

[Leach-4] W.E. Leach: Systematic Catalogue of the Specimens of the Indigenous Mammals and Birds in the British Museum. London: Printed by Richard and Arthue Taylor, 1816, s. 10. (ang.).

[Morris-6] F.O. Morris. A new system of nomenclature, illustrated by a list of British birds. „The Naturalist”. 2 (9), s. 123, 1837. (ang.).

[Winkler&inni-7] D.W.D.W. Winkler D.W.D.W., S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J. Lovette S.M. Billerman & I.J.S.M.B.& I.J., Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M.S.M. Billerman, B.K.B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (red.), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-23] (ang.), Accipiter.

[8] The Key to Scientific Names ↓, Accipiter [dostęp 2023-10-13] .

[9] The Key to Scientific Names ↓, Nisus [dostęp 2023-10-13] .

[10] The Key to Scientific Names ↓, Ierax [dostęp 2023-10-13] .

[11] The Key to Scientific Names ↓, Aesalon [dostęp 2023-10-13] .

[Mielczarek&Kuziemko-12] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2024-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]