Andrias

	Andrias
	Tschudi, 1837
	; Salamandra olbrzymia japońska (A. japonicus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy ogoniaste
Podrząd	Cryptobranchoidea
Rodzina	skrytoskrzelne
Rodzaj	Andrias
	Typ nomenklatoryczny
	Salamandra scheuchzeri Holl, 1831
Synonimy
	Proteocordylus Eichwald, 1831; Megalobatrachus Tschudi, 1837; Sieboldia J.E. Gray, 1838; Sieboldtia — Agassiz, 1838; Hydrosalamandra Leuckart, 1840; Tritogenius Gistel 1848; Megalobranchus — Van der Hoeven, 1855; Sieboldiana — Ishikawa, 1904; Plicagnathus Cook, 1917;
	Proteocordylus Eichwald, 1831; Megalobatrachus Tschudi, 1837; Sieboldia J.E. Gray, 1838; Sieboldtia — Agassiz, 1838; Hydrosalamandra Leuckart, 1840; Tritogenius Gistel 1848; Megalobranchus — Van der Hoeven, 1855; Sieboldiana — Ishikawa, 1904; Plicagnathus Cook, 1917;
Gatunki
	7 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	7 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Andrias – rodzaj płazów ogoniastych z rodziny skrytoskrzelnych (Cryptobranchidae). Obejmuje największe płazy dzisiejszego świata: salamandra olbrzymia japońska osiąga długość 1,44 metra, natomiast salamandra olbrzymia chińska aż 1,8 m.

Ewolucja

Według różnych analiz filogenetycznych rodzaje Andrias i Cryptobranchus (do którego należy skrytoskrzel) oddzieliły się od siebie w paleogenie lub w kredzie późnej, około 55–70 milionów lat temu^[12]. Skamieniałości wymarłych gatunków Andrias znajdowane były m.in. na terenach obecnych Niemiec, Czech i Kanady, co sugeruje, że rodzaj ten miał w przeszłości większy niż obecnie zasięg^[13]. Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Matsui i in. (2008) zarówno rodzina skrytoskrzelnych jak i rodzaj Andrias tworzą grupy monofiletyczne^[14].

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Japonii i Chinach^[15].

Systematyka

Etymologia

Proteocordylus: w mitologii greckiej Proteusz (gr. Πρωτεύς Prōteús, łac. Proteus) był bóstwem morskim, synem Posejdona i Tetydy, który mógł dowolnie zmieniać swój kształt; κορδύλη kordulē „obrzęk, guz”^[16].
Andrias: gr. ανδρειος andreios „silny, odważny”, od αあるふぁνにゅーηいーたρろー anēr, ανδρος andros „mężczyzna”^[17].
Megalobatrachus (Megalobranchus^[a]): gr. μεγας megas, μεγαλη megalē „wielki, duży”; βατραχος batrakhos „żaba”^[17]. Gatunek typowy: Megalobatrachus sieboldi Tschudi, 1837 (= Triton japonicus Temminck, 1836).
Sieboldia (Sieboldtia^[b], Sieboldiana^[a]): Philipp Franz Balthasar von Siebold (1796–1866), niemiecki lekarz i botanik^[17]. Gatunek typowy: nie podano.
Hydrosalamandra: gr. ὑδρο- hudro- „wodny”; ὑδでるたωおめがρろー hudōr, ὑδατος hudatos „woda”; σαλαμάνδρα salamandra „salamandra”^[17]. Gatunek typowy: Megalobatrachus sieboldi Tschudi, 1837 (= Triton japonicus Temminck, 1836).
Tritogenius: gr. τριτων tritōn „traszka”; γενυς genus „policzek”^[16]. Nazwa zastępcza dla Andrius.
Plicagnathus: łac. plico „spasować, splatać”; gr. γναθος gnathos „żuchwa”^[16]. Gatunek typowy: Plicagnathus matthewi Cook, 1917.

Podział systematyczny

Do rodzaju należy pięć żyjących współcześnie gatunków^[15]:

Andrias cheni Xu, Gong, Li, Jiang, Huang & Huang, 2023
Andrias davidianus (Blanchard, 1871) – salamandra olbrzymia chińska^[18]
Andrias japonicus (Temminck, 1836) – salamandra olbrzymia japońska^[19]
Andrias jiangxiensis Lu, Wang, Chai, Yi, Peng, Murphy, Zhang, & Che, 2022
Andrias sligoi (Boulenger, 1924)

oraz wymarłe:

Andrias matthewi (Cook, 1917)
Andrias scheuchzeri Tschudi, 1837

Uwagi

↑ ^a ^b Niepoprawna, późniejsza pisownia.
↑ Błąd typograficzny.

Przypisy

↑ Andrias, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ von Tschudi 1837 ↓, s. 545.
↑ C.E. von Eichwald: Zoologia Specialis, quam Expositis Animalis tum Vivis, tum Fossilibus potossimum Rossiae in Universum, et Poloniae in Species, in Usum Lectionum Publicarum in Universitate Caesarea Vilnensi habendarum edidit. T. 3. Vilnius: Josophi Zawadski, 1831, s. 165. (łac.).
↑ von Tschudi 1837 ↓, s. 547.
↑ J.E. Gray. The gigantic Japanese Salamander. „Annals of Natural History”. 1, s. 413, 1838. (ang.).
↑ L. Agassiz: Anhang.. W: J.J. von Tschudi: Classification der Batrachier: mit Berucksichtigung der fossilen Thiere dieser Abtheilung der Reptilien. Neuchâtel: Petitpierre, 1838, s. brak numeru. (niem.).
↑ F.S. Leuckart. Einege zoologische Bemerkungen. II. Ueber das Gen. Cryptobranchus. „Neue Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde”. 13, s. kol. 20, 1840. (niem.).
↑ J. von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Sttutgart: Hoffmann, 1848, s. xi. (niem.).
↑ J. van der Hoeven: Handboek der Dierkunde. Cz. 2. Amsterdam: J. C. A. Sulpke, 1855, s. 464. (niderl.).
↑ C. Ishikawa. Beiträge zur Kenntniss des Riesen-Salamanders (Megalobatrachus maximus Schlegel). „Proceedings of the Department of Natural History. Tokyo Imperial University”. 1, s. 21, 1904. (niem.).
↑ H.J. Cook. First recorded amphibian from the Tertiary of Nebraska. „Bulletin of the Geological Society of America”. 28, s. 213, 1917. (ang.).
↑ KateK. Jirik KateK., LibGuides: Chinese Giant Salamanders (Andrias spp.) Fact Sheet: Taxonomy & History [online], ielc.libguides.com [dostęp 2021-05-31] (ang.).
↑ Fossilworks: Andrias [online], fossilworks.org [dostęp 2021-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-17] .
↑ Reduced genetic variation in the Japanese giant salamander, Andrias japonicus (Amphibia: Caudata), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 49 (1), 2008, s. 318–326, DOI: 10.1016/j.ympev.2008.07.020, ISSN 1055-7903 (ang.).
↑ ^a ^b D. Frost: Andrias Tschudi, 1837. [w:] Amphibian Species of the World 6.1, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2024-04-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d L. Agassiz: Nomenclator zoologicus: continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 42. (łac.).
↑ Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 421. ISBN 83-01-14344-4.
↑ E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 20, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

Bibliografia

J.J. von Tschudi. Über den Homo diluvii testis, Andrias Scheuchzeri. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefakten-Kunde”. 5, s. 545–547, 1837. Stuttgart. (niem.).
AmphibiaWeb - Andrias japonicus. Dostęp 2008-04-08.
AmphibiaWeb - Andrias davidianus. Dostęp 2008-04-08.

[a-18] Niepoprawna, późniejsza pisownia.

[b-19] Błąd typograficzny.

[itis-1] Andrias, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[CITEREFvon_Tschudi1837[https://www.biodiversitylibrary.org/item/44261#page/565/mode/1up_545]-2] von Tschudi 1837 ↓, s. 545.

[Eichwald-3] C.E. von Eichwald: Zoologia Specialis, quam Expositis Animalis tum Vivis, tum Fossilibus potossimum Rossiae in Universum, et Poloniae in Species, in Usum Lectionum Publicarum in Universitate Caesarea Vilnensi habendarum edidit. T. 3. Vilnius: Josophi Zawadski, 1831, s. 165. (łac.).

[CITEREFvon_Tschudi1837[https://www.biodiversitylibrary.org/item/44261#page/567/mode/1up_547]-4] von Tschudi 1837 ↓, s. 547.

[Gray-5] J.E. Gray. The gigantic Japanese Salamander. „Annals of Natural History”. 1, s. 413, 1838. (ang.).

[Agassiz1838-6] L. Agassiz: Anhang.. W: J.J. von Tschudi: Classification der Batrachier: mit Berucksichtigung der fossilen Thiere dieser Abtheilung der Reptilien. Neuchâtel: Petitpierre, 1838, s. brak numeru. (niem.).

[Leuckart-7] F.S. Leuckart. Einege zoologische Bemerkungen. II. Ueber das Gen. Cryptobranchus. „Neue Notizen aus dem Gebiete der Natur- und Heilkunde”. 13, s. kol. 20, 1840. (niem.).

[Gistel-8] J. von N.F.X. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs für höhere Schulen. Sttutgart: Hoffmann, 1848, s. xi. (niem.).

[Hoeven-9] J. van der Hoeven: Handboek der Dierkunde. Cz. 2. Amsterdam: J. C. A. Sulpke, 1855, s. 464. (niderl.).

[Ishikawa-10] C. Ishikawa. Beiträge zur Kenntniss des Riesen-Salamanders (Megalobatrachus maximus Schlegel). „Proceedings of the Department of Natural History. Tokyo Imperial University”. 1, s. 21, 1904. (niem.).

[Cook-11] H.J. Cook. First recorded amphibian from the Tertiary of Nebraska. „Bulletin of the Geological Society of America”. 28, s. 213, 1917. (ang.).

[12] KateK. Jirik KateK., LibGuides: Chinese Giant Salamanders (Andrias spp.) Fact Sheet: Taxonomy & History [online], ielc.libguides.com [dostęp 2021-05-31] (ang.).

[13] Fossilworks: Andrias [online], fossilworks.org [dostęp 2021-05-31] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-17] .

[14] Reduced genetic variation in the Japanese giant salamander, Andrias japonicus (Amphibia: Caudata), „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 49 (1), 2008, s. 318–326, DOI: 10.1016/j.ympev.2008.07.020, ISSN 1055-7903 (ang.).

[Frost-15] D. Frost: Andrias Tschudi, 1837. [w:] Amphibian Species of the World 6.1, an Online Reference [on-line]. American Museum of Natural History. [dostęp 2024-04-27]. (ang.).

[Jaeger-16] Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[Agassiz-17] L. Agassiz: Nomenclator zoologicus: continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 42. (łac.).

[pwn-20] Praca zbiorowa: Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 421. ISBN 83-01-14344-4.

[Keller&inni-21] E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 20, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[a]

[b]

[18]

[19]