Dżoczi

Statua Dżocziego w Mongolii

Dżoczi, mong. ᠵᠦᠴᠢ (ok. 1181–1227) – pierwszy syn Czyngis-chana, brat Czagataja, Ugedeja i Tołuja. Od Dżocziego wywodzą się władcy Złotej Ordy oraz państw powstałych po jej rozpadzie, a także pierwsi władcy Kazachów i Uzbeków.

Życiorys

Narodziny

Börte – żona Czyngis-chana (znanego wówczas jako Temudżyn) została krótko po ślubie porwana przez plemię Merkitów. Kiedy kilka miesięcy później Temudżyn pokonał Merkitów (1180), okazało się, że Börte jest w ciąży. Prawdopodobnie ojcem dziecka był wódz Merkitów Czilger Siłacz. Po długich wahaniach, za namową swojej matki Höelün, Temudżyn uznał Dżocziego za swojego syna. Imię Dżoczi w języku mongolskim oznacza ‘gościa, przybysza, obcego’, niekoniecznie jednak musi być nawiązaniem do dramatycznych okoliczności narodzin Dżocziego, ponieważ jest dość często spotykane wśród Mongołów.

Działalność wojskowa

Pierwszą większą kampanię zbrojną prowadził Dżoczi przeciwko ludom Syberii zamieszkującym leśne tereny między Selengą a Jenisejem, od górnego Jeniseju aż po Bajkał. W wyniku odniesionych zwycięstw w latach 1207–1208 podporządkował imperium mongolskiemu plemiona Ojratów, Kirgizów, Buriatów i in. Podbite obszary zostały jako ułus nadane Dżocziemu przez Temudżyna. W roku 1216 odparł atak Merkitów na Mongolię i poprowadził atak odwetowy, który zakończył się zwycięską bitwą nad Irgizem. Tam też Dżoczi odparł niespodziewany atak wojsk Chorezmu.

Śmierć

Po śmierci ojca miał rządzić terenami zachodniej Syberii od Irtyszu do Uralu. Zmarł jednak kilka miesięcy przed nim w 1227 w niewyjaśnionych okolicznościach. Historycy często przypisują tę śmierć Czyngis-chanowi, który miałby ukarać syna m.in. za okazywanie łaski podbitym ludom. Pewne jest, że Dżoczi był w tym czasie skonfliktowany zarówno z ojcem, jak i z młodszymi braćmi zwłaszcza z Czagatajem. Władzę po nim objął jego drugi syn Batu-chan, założyciel Złotej Ordy. Oprócz niego jego synami byli m.in.: Ordu, Tangut, Berke i Sziban.

Bibliografia

• Tajna historia Mongołów. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku. Przełożył z mongolskiego wstępem i komentarzami opatrzył Stanisław Kałużyński, wyd. I 1970, PIW ISBN 83-06-02965-8.
• Lew Gumilow – Śladami cywilizacji Wielkiego Stepu, PIW Warszawa 2004 ISBN 83-89700-14-X.