Filigran

Przykrywka szklanego dzbana ze złotą dekoracją filigranową (Włochy, ok. XI wiek)

Filigran – technika złotnicza polegająca na zdobieniu lub wykonywaniu całego przedmiotu z cienkich drucików ułożonych w ażurową siatkę.

W technice tej używa się drucików złotych i srebrnych. Skręca się je ze sobą (zazwyczaj po dwa), a następnie rozklepuje, w efekcie czego ich brzeg jest charakterystycznie ząbkowany. Tak przygotowane druciki układane są w ornamenty i przylutowywane bądź przyklejane do podłoża. Służą także do wykonywania całych przedmiotów, takich jak koszyki lub pudełka. Technika filigranu często jest łączona z granulacją. Stosowana była od starożytności, zwłaszcza przez Etrusków. Bardzo popularna we włoskim złotnictwie renesansowym.

Technika filigranu była charakterystyczna dla srebrnej biżuterii produkowanej w II połowie XX w. przez spółdzielnię Imago Artis, gdzie wykorzystywano również tzw. filigran krakowski (lub milgryf w nomenklaturze spółdzielni). W tej odmianie filigranu nie skręcano dwóch drutów, lecz rozklepywano jeden, a następnie urządzeniem mechanicznym pomysłu złotnika Józefa Bigaja ząbkowano jego brzegi.

Bibliografia

• Michał Gradowski: Dawne złotnictwo: technika i terminologia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-00983-7.
• Irena Huml: Imago Artis. Zwierciadło sztuki. W: Irena Huml: Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2003. ISBN 83-85938-08-7.
• Michał Myśliński: Rozbite zwierciadło: biżuteria i galanteria Spółdzielni Przemysłu Artystycznego „Imago Artis”. Warszawa: Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2015. ISBN 978-83-63877-69-9.
• A. Twardecki, Mały słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1998.
• Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006.