Gardoty
53°23′35″N 22°17′29″E/53,393056 22,291389| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
140 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-423[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BLM |
| SIMC |
0404157[5] |
Położenie na mapie gminy Przytuły  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu łomżyńskiego  | |
| 53°23′35″N 22°17′29″E/53,393056 22,291389[1]
| |
Gardoty – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie łomżyńskim, w gminie Przytuły[5][6].
Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Romanach[7].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Gardoty to wieś łańcuchowa. 5 czerwca 2010 roku w Gardotach były zameldowane 74 osoby. Miejscowość jest przypisana do rzymskokatolickiej parafii Nawiedzenia NMP w Romanach.
Wieś graniczy z miejscowościami: Mroczki, Doliwy, Obrytki, Grzymki, Wilamowo. Przez miejscowość przebiega droga powiatowa nr 1825B. Powierzchnia terenów należących do Gardot wynosi 3,06 km².
Mieszkańcy zajmują się rolnictwem, głównie uprawą roślin i hodowlą zwierząt.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Spory o terytoria północno-wschodnie
[edytuj | edytuj kod]Tereny północno-wschodnie, współczesnej Polski już w VI-V w p.n.e. należały do plemion bałtyskich (głównie Prusowie, Jaćwingowie i Litwini). Stanowiły one w dużej mierze niezaludnioną puszczę. Pod koniec X wieku Jaćwingowie stali się odrębnym plemieniem, które zasięgiem obejmowało tereny na północ od Narwi. Pod koniec XIII wieku zakon krzyżacki całkowicie pozbawił Jaćwingów tych ziem. W latach 1283–1412 tereny były obiektem sporu między Królestwem Polskim a zakonem krzyżackim. W tym okresie ludność cywilna podlegająca zakonowi oraz koronie tworzyła niestałe osady trudniąc się zbiorem miodu, siana oraz pozostałych płodów puszczy. Świadectwem na to są nazwy fizjograficzne, które pozostały do dziś. W związku z tym, Gardoty miały powstać między potokami: Białystok, Obrytka, Słucz, Kamiennystok i Kubra (nazwa pojaćwieska).
Powstanie wsi
[edytuj | edytuj kod]Pierwsza wzmianka o Gardotach pojawiła się na początku XV wieku. Założycielem wsi był polski szlachcic Gardota. Gardoty powstały w wyniku nadania ziemi, przez księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Gardota otrzymał wówczas nadanie 10 włók [≈ 1,8 km²], w ziemi wiskiej na północno-wschodniej rubieży Księstwa Mazowieckiego. Wieś powstała na terenie niestałej osady. Stanowiła prywatny majątek szlachecki. Do 1548 roku wieś należała do powiatu wąsockiego, następnie do powiatu radziłowskiego w ziemi wiskiej województwa mazowieckiego.
Materiałem potwierdzającym nadanie jest skan ze 120 karty z Metryk Książęcych.
Interpretacja nadania z 1420 roku, według regestów:
Książę Janusz nadał Gardocie z Gadomca (pow. przasnyski) z Rodu Rolów, 10 włók (między Rciszewem nadanym Falisławowi a Mroczkami-Kamiennymstokiem nadanym Mikołajowi) w ziemi wiskiej z wyjątkiem barci. Powstała tu wieś Gardoty nazwana imieniem właściciela. Mieszkali w niej potomkowie Gardotowie, nazwani później Gardockimi. Jeszcze w XVII wieku można spotkać niezmienione nazwisko Gardota. Gardoccy herbu Rola już w XV wieku byli bardzo rozrodzeni. Jeszcze w XVII wieku, sami zasiedlali swoją wieś. Zajmowali się bartnictwem i rzemiosłem. W pierwszym i drugim pokoleniu wieś stanowiła jeden majątek, w trzecim wieś została podzielona na sześć majątków. Jednym z pierwszych potomków Gardoty był Marcin z Gardot, właściciel wsi Gardoty. Zajmował się on bartnictwem.
Z niewyjaśnionych przyczyn, herbem rodziny Gardockich został herb Jacyna.
Zabory
[edytuj | edytuj kod]W wyniku III rozbioru Polski wieś znalazła się pod zaborem pruskim (1795–1918).
Okres międzywojenny i II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]W latach 1921–1939 wieś leżała w województwie białostockim, w powiecie kolneńskim (od 1932 w powiecie łomżyńskim), w gminie Przytuły.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwały tu 152 osoby w 28 budynkach mieszkalnych[8]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej w m. Roamny. Podlegała pod Sąd Grodzki w Stawiskach i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w m. Jedwabne[9].
W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 31720
- ↑ Wieś Gardoty w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-09-05], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-09-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 252 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 46.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 428.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Czesław Brodzicki, Początki osadnictwa Wizny i ziemi wiskiej na tle wydarzeń historycznych w tym regionie Polski (do 1529 roku), Warszawa 1994
- Franciszek Czaykowski, Regestr Diesezjów, czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783 – 1784 z przypisami i wstępem Krzysztofa Chłapowskiego i Sławomira Górzyckiego, Warszawa 2006
- Michał Gnatowski, Henryk Majecki, Studia i materiały do dziejów powiatu grajewskiego, Tom I, Warszawa 1975
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Gardoty, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 492.