Gyda (królewna)
| królewna duńska | |
| Jako żona | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Gyda, Gytha (duń. Gyda Svendsdatter) – królewna duńska, córka króla Danii, Anglii i Norwegii – Swena Widłobrodego[1].
Pochodziła z dynastii Skjoldungów, wywodzącej się od Gorma Starego i Tyry Danebod. Najprawdopodobniej była przyrodnią siostrą króla Anglii – Knuta Wielkiego – oraz żoną odsuniętego od władzy jarla regionu Lade – Eryka Håkonssona, który dowodził wojskami szwedzkimi w bitwie pod Svold (znanej też jako bitwa w Øresundzie).
W najnowszej historiografii historyczność Gydy jest podawana w wątpliwość[2].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Pochodzenie
[edytuj | edytuj kod]Gyda była najprawdopodobniej córką króla Danii Swena Widłobrodego i wnuczką Haralda Sinozębego. Tożsamość jej matki nie jest pewna. Z imienia znana jest tylko jedna żona Swena Widłobrodego – Sygryda Storråda. Jednak nie była ona matką Gydy, gdyż Swen poślubił ją dopiero około 996[3], podczas gdy już około 997 Gyda wyszła za mąż. Przypuszcza się, że matką Gydy była pierwsza, nieznana z imienia żona Swena bądź też jego nałożnica. Według jednej z hipotez matką mogła być niejaka Gunhilda, prawdopodobnie obodryckiego pochodzenia[4].
Gyda była zapewne przyrodnią siostrą króla Anglii Kanuta Wielkiego, króla Danii Haralda, Estrydy i Świętosławy[5].
Małżeństwo z jarlem Erykiem
[edytuj | edytuj kod]Fakt zawarcia małżeństwa Gydy i jarla Eryka odnotował pod rokiem 996 Snorri Sturluson w pochodzącej z XIII wieku Sadze o królu Olafie Tryggvasonie[6]. Rok ślubu podany przez Sturlusona budzi wątpliwości w historiografii. Przyjmuje się, że doszło do niego między 995 a 1000[7], najprawdopodobniej około 997[8]. Eryk z Lade był nieślubnym synem króla Norwegii Haakona Sigurdssona z nieznanej bliżej nałożnicy[9]. W 995 po śmierci swego ojca został odsunięty od władzy przez Olafa Tryggvasona i wraz z bratem Swenem udał się do Szwecji, a rok później do Danii. Tam zawarł związek małżeński z Gydą i stał się sojusznikiem króla Danii Swena Widłobrodego w walce z Olafem Tryggvasonem[10]. Eryk miał również poparcie króla Szwecji Olafa Skötkonunga, który był szwagrem jego brata Swena. W 1000 roku z pomocą Swena i Olafa, w imieniu którego dowodził wojskami szwedzkimi, pokonał Trygvgasona w bitwie w Øresundzie[11]. Zmarł najprawdopodobniej około 1023 roku[12].
Dalsze losy żony Eryka, Gydy, jak również data jej śmierci, nie są znane.
Potomkowie
[edytuj | edytuj kod]Według Snorriego Sturlusona rok po ślubie Gydy i Eryka urodził się ich syn Haakon. Zgodnie z jego relacją Haakon miał przyjść na świat w 997, jednak historycy przesuwają datę jego narodzin na czas około 998[8]. Był on jedynym dzieckiem z tego małżeństwa. Około 1016 opuścił Norwegię po tym, jak został pojmany przez króla Olafa II. Udał się do Anglii, gdzie znalazł schronienie u króla Kanuta Wielkiego. W 1029 poślubił siostrzenicę Kanuta – Gunhildę, będącą córką księcia słowiańskiego, Wrytgeorna, i prawdopodobnie Świętosławy[13]. W 1029 lub 1030, utonął wracając z Anglii do Norwegii[14]. Miał córkę Botyldę, żonę jarla duńskiego Ulfa, na której wygasł ród z Lade[9].
Kwestia historyczności
[edytuj | edytuj kod]W najnowszej historiografii pojawiły się wątpliwości co do historyczności królewny Gydy. Przypuszcza się, iż jej postać mogła zostać stworzona przez autorów sag w celu uzasadnienia sojuszu Swena Widłobrodego z synami jarla Haakona Sigurdssona[2].
Drzewo genealogiczne rodziny Gydy[15]
[edytuj | edytuj kod]| Tofa obodrycka lub Gunhilda | Harald Sinozęby | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gunhilda obodrycka? | Swen Widłobrody | Sygryda Storråda | Haakon | Thyra | Gunhilda | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gyda | Eryk z Lade | Kanut Wielki | Harald | Świętosława (żona Wyrtgeorna?) | Estryda Małgorzata | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Haakon Eiriksson | Gunhilda | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Botylda | Ulf | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Oswald Balzer: Genealogia Piastów. Kraków: 2005, s. 96. Jakub Morawiec nazywa Gydę siostrą Swena Widłobrodego, zob. Jakub Morawiec: Kilka uwag dotyczących okoliczności i przebiegu bitwy w Øresundzie w 1000 roku. Katowice: 2004, s. 27, przyp. 60.
- ↑ a b Jakub Morawiec: Knut Wielki. Kraków: 2013, s. 89.
- ↑ Kazimierz Jasiński: Rodowód pierwszych Piastów. Poznań: 2004, s. 99.
- ↑ Hipotezę o pierwszej żonie Swena Gunhildzie Słowiance wysunął już Oswald Balzer: Genealogia Piastów. Kraków: 2005, s. 96, 102., zaś Jakub Morawiec: Knut Wielki. Kraków: 2013, s. 88. dodał do niej teorię, iż mogła ona pochodzić z dynastii obodryckiej.
- ↑ Jakub Morawiec: Knut Wielki. Kraków: 2013, s. 88–89.
- ↑ Snorri Sturluson: King Olaf Tryggvason's Saga: Part III.
- ↑ Margaret Ashdown: English and Norse documents: relating to the reign of Ethelred the Unready. 1930, s. 224.
- ↑ a b Ian N. Wood, G. A. Loud, John Taylor: Church and chronicle in the Middle Ages: essays presented to John Taylor. 1991, s. 36.
- ↑ a b Ch. Cawley: Ród jarlów z Lade.
- ↑ Jakub Morawiec: Knut Wielki. Kraków: 2013, s. 52–53.
- ↑ Informacje o roli Eryka w bitwie w Øresundzie, zobacz: Jakub Morawiec: Kilka uwag dotyczących okoliczności i przebiegu bitwy w Øresundzie w 1000 roku. Katowice: 2004, s. 17–31.
- ↑ Jakub Morawiec: Knut Wielki. Kraków: 2013, s. 138.
- ↑ Rafał T. Prinke: Świętosława, Sygryda, Gunhilda. Tożsamość córki Mieszka I i jej skandynawskie związki. Poznań–Warszawa: 2004, s. 102.
- ↑ Jakub Morawiec: Knut Wielki. Kraków: 2013, s. 286.
- ↑ W drzewie wymieniono tylko najważniejsze postaci. Małżeństwa niektórych członków dynastii zostały opuszczone.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Źródła pierwotne
- Sturluson S., King Olaf Trygvason's Saga: Part III, Online Medieval and Classical Library.
- Źródła wtórne
- Ashdown M., English and Norse documents: relating to the reign of Ethelred the Unready, 1930, s. 224.
- Oswald Balzer, Genealogia Piastów, Jan Tęgowski, Kraków: Avalon, 2005, s. 89–102, ISBN 83-918497-0-8, OCLC 836274542.
- Cawley Ch., Ród jarlów z Lade, [w:] Medieval Lands [dostęp 2013-07-05].
- Cawley Ch., Skjoldungowie, [w:] Medieval Lands [dostęp 2013-07-05].
- Kazimierz Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Tomasz Jurek, Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004, s. 99, ISBN 83-7063-409-5, OCLC 749281671.
- Morawiec J., Kilka uwag dotyczących okoliczności i przebiegu bitwy w Øresundzie w 1000 roku [w:] I. Panic, J. Sperka (red.) Średniowiecze polskie i powszechne. Tom 3, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2004, ISBN 83-226-1377-6, s. 17–31.
- Morawiec J., Knut Wielki. Król Anglii, Danii i Norwegii (ok. 995–1035), Wydawnictwo Avalon, Kraków 2013, ISBN 978-83-7730-070-1.
- Prinke R. T., Świętosława, Sygryda, Gunhilda. Tożsamość córki Mieszka I i jej skandynawskie związki, [w:] Roczniki Historyczne, t. LXX (2004), Poznań–Warszawa 2004, ISBN 83-7063-429-X, s. 102.
- Wood I. N., Loud G. A., Taylor J., Church and chronicle in the Middle Ages: essays presented to John Taylor, 1991, s. 36.