Ivan Gašparovič

Ivan Gašparovič
Data i miejsce urodzenia	27 marca 1941 ; Poltár
	Prezydent Słowacji
Okres	od 15 czerwca 2004; do 15 czerwca 2014
Poprzednik	Rudolf Schuster
Następca	Andrej Kiska
	Przewodniczący Rady Narodowej
Okres	od 1993; do 1998
Przynależność polityczna	HZDS
Następca	Jozef Migaš
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ivan Gašparovič (ur. 27 marca 1941 w Poltárze^[1]) – słowacki polityk, prawnik i nauczyciel akademicki, profesor prawa, przewodniczący Rady Narodowej, prezydent Słowacji od 15 czerwca 2004 do 15 czerwca 2014.

Życiorys

Urodził się w miejscowości Poltár, w pobliżu Łuczeńca. Jego ojciec, Vladimir Gašparović, wyemigrował do Słowacji z Rijeki w Chorwacji pod koniec I wojny światowej i pracował jako nauczyciel w gimnazjum w Bratysławie.

W latach 1959–1964 odbył studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie^[2]. Podjął pracę w prokuraturze w Martinie, a następnie w Bratysławie. Był członkiem Komunistycznej Partii Czechosłowacji, deklarował poparcie dla reform Alexandra Dubčeka. Został z wykluczony z partii komunistycznej po inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968^[1].

Od 1968 do lipca 1990 był nauczycielem akademickim w instytucie prawa karnego, kryminologii i kryminologii na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego w Bratysławie. W międzyczasie doktoryzował się i objął stanowisko profesora. W lutym 1990 został prorektorem macierzystej uczelni. W 1989 zakładał niezależne od władz stowarzyszenie prawnicze, w którym pełnił funkcję współprzewodniczącego i z którym wspierał aksamitną rewolucję^[1]^[2].

W lipcu 1990 został mianowany przez prezydenta Václava Havla prokuratorem generalnym Czeskiej i Słowackiej Republiki Federacyjnej. Stanowisko to zajmował do marca 1992. Dołączył do Ruchu na rzecz Demokratycznej Słowacji (HZDS), kierowanego przez Vladimíra Mečiara. Z jego listy uzyskał mandat posła do Słowackiej Rady Narodowej, obejmując funkcję jej przewodniczącego. W tym samym roku był jednym z autorów Konstytucji Republiki Słowackiej z 1 września 1992. Od 1 stycznia 1993 był przewodniczącym Rady Narodowej (powstałej z przekształcenia dotychczasowego parlamentu). W wyborach w 1994 i 1998 z powodzeniem ubiegał się o poselską reelekcję, zasiadając w Radzie Narodowej do 2002. Na czele parlamentu stał do października 1998. Od marca do października 1998 wspólnie z premierem wykonywał obowiązki głowy państwa po zakończeniu kadencji prezydenta Michala Kováča i wobec braku jego następcy. W ramach HZDS pełnił funkcję wiceprzewodniczącego^[1].

W lipcu 2002 wraz z kilkoma innymi członkami opuścił Ruch na rzecz Demokratycznej Słowacji. Było to efektem trwającego już konfliktu z Vladimírem Mečiarem i wykreślenia Ivana Gašparoviča z listy kandydatów w kolejnych wyborach parlamentarnych. 12 lipca wraz ze swoimi zwolennikami założył Ruch dla Demokracji, nową opozycyjną partię, której został liderem. We wrześniu tegoż roku jego ugrupowanie otrzymało w wyborach 3,3% głosów, nie przekraczając wyborczego progu^[1]. Ivan Gašparovič powrócił wówczas do działalności naukowej na Wydziale Prawa Uniwersytetu Komeńskiego^[1].

W 2004 wystartował w wyborach prezydenckich. Początkowo poparły go własne ugrupowanie i Unia Ludowa, a w sondażach plasował się na niższych miejscach. Do głosowania na niego wezwał w trakcie kampanii wyborczej Robert Fico, lider zyskującej popularność opozycyjnej partii SMER. W pierwszej turze głosowania z 3 kwietnia Ivan Gašparovič otrzymał 22,3% głosów, nieznacznie pokonując Eduarda Kukana. Przeszedł do drugiej tury z Vladimírem Mečiarem, którego poparło 32,7% głosujących. W głosowaniu z 17 kwietnia Ivan Gašparovič pokonał byłego premiera, otrzymując 59,9% głosów^[1]. Urząd prezydenta objął 15 kwietnia 2004^[2].

W 2009 z powodzeniem ubiegał się o reelekcje w kolejnych wyborach. W pierwszej turze dostał najwięcej głosów (46,7%)^[3]. W drugiej pokonał centroprawicową kontrkandydatkę Ivetę Radičovą, otrzymując poparcie na poziomie 55,5%. Drugą pięcioletnią kadencję zakończył 15 czerwca 2014.

Odznaczenia i wyróżnienia

Otrzymane z urzędu (2002)

Order Andreja Hlinki I klasy
Order Ľudovíta Štúra I klasy
Krzyż Milana Rastislava Štefánika I klasy
Krzyż Pribiny I klasy

Otrzymane przed rozpoczęciem kadencji

Order Andreja Hlinki I klasy^[4]

Odznaczenia państw obcych

Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego – 2005, Litwa^[5]
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Zasługi – 2007, Włochy^[6]
Łańcuch Orderu Izabeli Katolickiej – 2007, Hiszpania^[7]
Wielki Łańcuch Orderu Świętego Jakuba od Miecza – 2008, Portugalia^[8]^[9]
Order Orła Białego – 2009, Polska^[10]
Order Słonia – 2012, Dania^[11]
Krzyż Wielki z Łańcuchem Orderu Lwa Białego – 2013, Czechy^[12]
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski – 2014, Polska^[13]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ivan Gašparovič. cidob.org. [dostęp 2016-09-25]. (hiszp.).
↑ ^a ^b ^c Profil na stronie osobnosti.sk. [dostęp 2016-09-25]. (słow.).
↑ Voľba prezidenta SR 2009: Počet a podiel platných hlasov odovzdaných pre jednotlivých kandidátovna prezidenta Slovenskej republiky za Slovenskú republiku. statistics.sk. [dostęp 2016-09-26]. (słow.).
↑ Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998. prezident.sk. [dostęp 2016-09-25]. (słow.).
↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 2016-09-25]. (lit.).
↑ Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana. quirinale.it, 20 lutego 2007. [dostęp 2016-09-25]. (wł.).
↑ BOE nùm. 254/2007. boe.es, 23 października 2007. [dostęp 2016-09-25]. (hiszp.).
↑ Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-05-16]. (port.).
↑ Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910–2006. Lizbona: Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas, 2006. [dostęp 2015-05-16]. (port.).
↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 lutego 2009 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2009 r. nr 32, poz. 455).
↑ Statsbesøg fra Slovakiet. kongehuset.dk. [dostęp 2016-09-25]. (duń.).
↑ Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2016-09-25]. (cz.).
↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2014 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2014 r. poz. 761).

[bio-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Ivan Gašparovič. cidob.org. [dostęp 2016-09-25]. (hiszp.).

[os-2] Profil na stronie osobnosti.sk. [dostęp 2016-09-25]. (słow.).

[3] Voľba prezidenta SR 2009: Počet a podiel platných hlasov odovzdaných pre jednotlivých kandidátovna prezidenta Slovenskej republiky za Slovenskú republiku. statistics.sk. [dostęp 2016-09-26]. (słow.).

[4] Štátne vyznamenania udelené v rokoch 1993–1998. prezident.sk. [dostęp 2016-09-25]. (słow.).

[5] Apdovanotų asmenų duomenų bazė. prezidente.lt. [dostęp 2016-09-25]. (lit.).

[6] Cavaliere di Gran Croce Ordine al Merito della Repubblica Italiana. quirinale.it, 20 lutego 2007. [dostęp 2016-09-25]. (wł.).

[7] BOE nùm. 254/2007. boe.es, 23 października 2007. [dostęp 2016-09-25]. (hiszp.).

[eop-8] Cidadãos Estrangeiros Agraciados com Ordens Portuguesas. presidencia.pt. [dostęp 2015-05-16]. (port.).

[anua-9] Anuário: Ordens Honoríficas Portuguesas, Ciadadãos Estrangeiros 1910–2006. Lizbona: Presidencia da Republica, Chancelaria das Ordens Honoríficas Portuguesas, 2006. [dostęp 2015-05-16]. (port.).

[10] Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 18 lutego 2009 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2009 r. nr 32, poz. 455).

[11] Statsbesøg fra Slovakiet. kongehuset.dk. [dostęp 2016-09-25]. (duń.).

[12] Seznam vyznamenaných. hrad.cz. [dostęp 2016-09-25]. (cz.).

[13] Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 maja 2014 r. o nadaniu orderu (M.P. z 2014 r. poz. 761).

[a-14] Początkowo (1939) jako Państwo Słowackie

[b-15] Premier

[c-16] Premier i Przewodniczący Rady Narodowej

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[A]

[B]

[C]

Republika Słowacka (1939–1945)^[A]	Jozef Tiso (p.o., 1939^[B];1939–1945)
Republika Słowacka (od 1993)	Vladimír Mečiar (p.o., 1993)^[B] Michal Kováč (1993–1998) Vladimír Mečiar (p.o., 1998)^[B] Vladimír Mečiar i Ivan Gašparovič (p.o., 1998)^[C] Mikuláš Dzurinda i Jozef Migaš (p.o., 1998–1999)^[C] Rudolf Schuster (1999–2004) Ivan Gašparovič (2004–2014) Andrej Kiska (2014–2019) Zuzana Čaputová (2019–2024) Peter Pellegrini (od 2024)