(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Kamienie szlachetne – Wikipedia, wolna encyklopedia Przejdź do zawartości

Kamienie szlachetne

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.

Kamienie szlachetne – naturalny diament, szafir, rubin i szmaragd, czyli kamienie o twardości powyżej 7 w skali Mohsa, są tradycyjnie nazywane kamieniami szlachetnymi, zaś wszystkie pozostałe są określane mianem kamieni ozdobnych[1][2]. Kamienie szlachetne są minerałami, podczas gdy kamienie ozdobne mogą być minerałami, syntetykami lub substancjami organicznymi[3].

Nie istnieje jednak żadna oficjalna definicja kamieni szlachetnych[1]. Ze względu na piękno i rzadkość występowania ich cena rynkowa jest wysoka[1].

Rys historyczny

[edytuj | edytuj kod]

Od najdawniejszych czasów posiadanie kamieni szlachetnych było przywilejem zamożnych i wpływowych osób[1]. Były symbolem władzy i bogactwa oraz służyły do ozdoby, np. w postaci naszyjnika[4]. Wysadzano nimi diademy, korony, berła; ozdabiano nimi miecze, tarcze, pierścienie, a nawet zastawę stołową, rydwany i baldachimy[5].

W przeszłości szmaragd, będący odmianą berylu, był uznawany za króla kamieni szlachetnych[6]. Od jego charakterystycznej zielonej barwy pochodzi nazwa zieleni szmaragdowej – odcienia barwy zielonej i nazwa barwy szmaragdowej[6].

Diament jest najtwardszym z kamieni szlachetnych (10 w skali Mohsa)[7], lecz należy chronić go przed uderzeniem lub upadkiem, gdyż bywa kruchy[8].

Tradycyjnie barwnym kamieniom szlachetnym przypisywano magiczną moc, a nawet właściwości lecznicze[1].

Zasoby kamieni szlachetnych w przyrodzie są nieodnawialne ze względu na długotrwały proces ich tworzenia się i stale się zmniejszają, są coraz rzadsze, stąd ich cena rynkowa wzrasta[9].

Obróbka

[edytuj | edytuj kod]

Po wydobyciu ze złóż barwne kamienie szlachetne są poddawane specjalnej obróbce, która w dużej mierze polega na szlifowaniu[9].

Szlifowanie, polerowanie czy rzeźbienie kamieni szlachetnych (gliptyka) stosowano już w starożytności[5]. Od około XIV–XV wieku zaczęto nadawać im kształt wielościennych form geometrycznych[5].

W postaci oszlifowanej stosuje się je w jubilerstwie, oprawia w złoto, srebro i inne metale szlachetne[10].

Na wartość kamienia szlachetnego ma wpływ nie tylko jego czystość, barwa i rozmiar, ale także efektowne oszlifowanie[9].

„Wielka Czwórka”

[edytuj | edytuj kod]

Spośród ponad 5000 różnych minerałów występujących naturalnie w skorupie ziemskiej[11] w przeszłości wyróżniono 4 kamienie szlachetne[12]: diament (odpowiednio oszlifowany nosi nazwę brylantu), szmaragd, rubin i szafir, tzw. „Wielka Czwórka”. Czasami do grupy tej włączany jest także opal i wtedy używa się pojęcia „Wielkiej Piątki”[1]. Na liście tej możne czasami zostać wymieniona perła lub jadeit[12].

  • Wielka Czwórka
  • Broszka z diamentami
    Broszka z diamentami
  • Naszyjnik z szafirem
    Naszyjnik z szafirem
  • Szkatułka ozdobiona szmaragdami
    Szkatułka ozdobiona szmaragdami
  • Pierścionek z rubinem
    Pierścionek z rubinem

Wszystkie inne kamienie, poza tymi czterema wyżej wymienionymi, były dawniej nazywane „kamieniami półszlachetnymi”[12], a nawet jeszcze obecnie[13]. Kamienie spoza „Wielkiej Czwórki” zaleca się nazywać ozdobnymi[1].

Dawny podział na kamienie szlachetne i półszlachetne nie ma podstaw naukowych[12]. Tradycyjnie te cztery kamienie były najbardziej poszukiwane i najdroższe[12]. Obecnie ten podział zdezaktualizował się. Niektóre kamienie zliczane do półszlachetnych mogą osiągać ceny znacznie wyższe niż kamienie szlachetne, np. naturalna perła jest droższa od słabej jakości diamentu, szafiru, rubinu czy szmaragdu. Pewne kamienie półszlachetne mogą występować w przyrodzie rzadziej od „Wielkiej Czwórki”, np. tsavoryt[12]. Gemmolodzy nie stosują już podziału na kamienie szlachetne i półszlachetne[13].

Kamienie ozdobne

[edytuj | edytuj kod]

Przykłady innych bardziej znanych naturalnych kamieni ozdobnych stosowanych w jubilerstwie: aleksandryt, agat, ametyst, akwamaryn, granat, lapis lazuli, kamień księżycowy, opal, perydot, różowy kwarc, spinel, tanzanit, turmaliny, turkus, cyrkon[12], ametryn, cytryn, iolit, jadeit, kunzyt, morganit, kamień słoneczny, topaz[14].

Metody klasyfikacji

[edytuj | edytuj kod]

We współczesnej gemmologii stosowane są różne metody klasyfikacji kamieni, albowiem nie istnieje jeden sposób na sklasyfikowanie kamieni[13]. Poza tym niezależnie od metody klasyfikacji zawsze znajdują się wyjątki od reguły[13]. W podziałach stosowane jest pojedyncze kryterium porządkujące bądź kilka kryteriów[15].

Handlowcy i szlifierze dzielą kamienie na dwie kategorie: diamenty (bezbarwne i kolorowe) i kamienie kolorowe (wszystkie inne kamienie poza diamentami, w tym także bezbarwne, np. bezbarwny szafir czy bezbarwny topaz). Dla handlowców taki podział ma znaczenie ze względu na różnice w pozyskiwaniu i dystrybucji między diamentami a kamieniami kolorowymi, zaś dla szlifierzy ze względu na konieczność posiadania osobnego zestawu do szlifowania diamentów i innego do szlifowania kamieni kolorowych, które są mniej twarde[13].

W innej metodzie klasyfikacji kamienie jubilerskie dzieli się na naturalne, syntetyczne (będące odpowiednikami kamieni naturalnych, jak i syntetyki niemające odpowiednika w przyrodzie) oraz imitacje[13]. Kamienie można również podzielić na nieorganiczne i organiczne (np. bursztyn, perła, koral czy na krystaliczne i amorficzne (np. naturalne i syntetyczne szkło, bursztyn, opal)[13].

We współczesnym polskim podręczniku gemmologii dla studentów geologii mowa jest o kamieniach szlachetnych i ozdobnych[16], zaliczanych ze względu na pochodzenie do trzech grup: minerały, syntetyki i substancje organiczne[3].

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Współcześnie nie zaleca się stosowania określenia „kamień półszlachetny”. Operuje się pojęciami kamieni szlachetnych i ozdobnych, kamieni syntetycznych, rekonstruowanych, łączonych (dublety i tryplety), imitacji oraz „kamieni pochodzenia organicznego” i skamielin, czy po prostu mówi się ogólnie o kamieniach jubilerskich[17].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g Kamienie szlachetne - podstawowe informacje. Mennica Kapitałowa, 2023. [dostęp 2024-08-20].
  2. ↑ What are the differences between precious and semi-precious stones?. Maison Leysen, 2019. [dostęp 2024-08-22]. (ang.).
  3. ↑ a b Łapot 2000 ↓, s. 8.
  4. ↑ Gemmologia 1999 ↓, s. 9.
  5. ↑ a b c Gemmologia 1999 ↓, s. 10.
  6. ↑ a b Łapot 2000 ↓, s. 51.
  7. ↑ Łapot 2000 ↓, s. 104.
  8. ↑ Łapot 2000 ↓, s. 105.
  9. ↑ a b c Dom Jubilerski A&A w Łodzi: Kamienie szlachetne. Rodzaje, nazwy, kolory, znaczenie.. domjubilerski.aia.pl, 2022. [dostęp 2024-08-22].
  10. ↑ Kamienie naturalne, syntetyczne i sztuczne - czym się wyróżniają. Jubiler Polski. [dostęp 2024-08-20].
  11. ↑ How many minerals does Earth have?. American Museum of Natural History New York, 2021. [dostęp 2024-08-22]. (ang.).
  12. ↑ a b c d e f g Holly Albertson: Precious stones VS. semi precious stones: what are the differences between the two?. The Eye of Jewelry, 2018. [dostęp 2024-08-22]. (ang.).
  13. ↑ a b c d e f g Donald Clark: A Guide to Gem Classification. International Gem Society. [dostęp 2024-08-23]. (ang.).
  14. ↑ GIA's Guide to Gemstones. Gemological Institute of America. [dostęp 2024-08-23]. (ang.).
  15. ↑ Łapot 2000 ↓, s. 7.
  16. ↑ Łapot 2000 ↓, s. 10.
  17. ↑ Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak, Nazewnictwo kamieni szlachetnych i ozdobnych w świetle ustaleń międzynarodowych, „Mineralogia Polonica”, 16 (2), 1985, s. 95-97 [dostęp 2024-08-19].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Włodzimierz Łapot, Gemmologia ogólna, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1999, ISBN 978-83-226-0891-3.
  • Włodzimierz Łapot, Gemmologia szczegółowa: vademecum, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2000, ISBN 83-226-0939-6.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kamienie_szlachetne&oldid=74604845”