Kinburn
Kinburn (ukr. Кінбурн; ros. Кинбурн; tur. Kilburun; tatar. Kyl Burun – „ostry nos”[1], „cienki, wąski język ziemi”) – forteca zbudowana przez Turków w XVI wieku na Cyplu Kinburnskim położonym w południowej części współczesnej Ukrainy w celu zabezpieczenia ujścia Dniepru.
Wraz z Twierdzą Oczakowską na przeciwległym brzegu Kanału Kinburnskiego, u zbiegu limanu Dniepru i Bohu z Morzem Czarnym kontrolowała ruch żeglugowy i handel z Imperium Rosyjskim.
Twierdza, uzbrojona w armaty dalekiego zasięgu, otoczona była kamiennym murem o boku około 100 metrów, który ochraniał 80 domów oraz meczet. Wewnątrz twierdzy mieszkał stacjonujący garnizon wraz z rodzinami, w sumie około 500 do 700 osób. Kinburn był ośrodkiem handlu niewolnikami i był celem ataków kozaków zaporoskich w 1669, 1688 i 1692 roku.
Podczas rosyjsko-austriackich wojen z Turcją od 1735 do 1739 roku[a] twierdza została zdobyta przez wojska rosyjskie i kozaków zaporoskich 8 czerwca 1736 roku, ale w 1739 roku została zwrócona Turkom. Podczas wojny rosyjsko-tureckiej (1768–1774) Kinburn był oblegany w latach 1771–1773, kilkakrotnie szturmowany, a następnie na mocy traktatu w Küczük Kajnardży w 1774 roku przekazany Imperium Rosyjskiemu.
Bitwa pod Kinburn (1787)
[edytuj | edytuj kod]
W październiku 1787 roku, podczas wojny rosyjsko-tureckiej (1787–1792), twierdza Kinburn była pierwszym celem wojsk osmańskich. Atak został przeprowadzony ze względu na strategiczne położenie twierdzy w pobliżu osmańskiej twierdzy Oczaków i bazy morskiej rosyjskiej Floty Czarnomorskiej w Chersoniu, które w idealnym przypadku można by wyeliminować, a tym samym zapobiec rosyjskiemu atakowi na Oczaków. Ponadto panowanie nad twierdzą Kinburn byłoby kluczowym krokiem w przywróceniu osmańskiej kontroli nad Krymem, przyłączonym do Rosji w 1783 r.
Twierdza Kinburn była jednak skutecznie broniona przez armię rosyjską pod dowództwem Aleksandra Suworowa, a 5 tys. janczarów[2][3], którzy wylądowali na cyplu 12 października 1787 roku zostało pokonanych. Na rozkaz Grigorija Potiomkina w 1790 roku zbudowano sztuczną wyspę „bateryjną”[b] (obecnie nosi ona nazwę Wyspy Pierwszomajowej – Perwomajśkyj Ostriw) w limanie Dniepru i Bohu, aby – oprócz twierdzy Kinburn – uzyskać możliwość kontrolowania przepływu statków w rejonie ujścia Dniepru oraz przeciwdziałania – przy użyciu zlokalizowanej tam artylerii – atakom osmańskim, zagrażającym Chersoniowi, Mikołajowowi i Oczakowowi.
W połowie XIX wieku twierdzę rozbudowano do kwadratowego fortu z narożnymi basztami, baterią i okrągłą fosą, wyposażono w 62 działa i powiększono obsadę do 1400 żołnierzy. W październiku 1855 roku, podczas wojny krymskiej, doszło do bitwy o twierdzę. 15 października 4000 żołnierzy wojsk angielskich i francuskich wylądowało na półwyspie i odcięło fort od strony lądu, podczas gdy flota anglo-francuska dowodzona przez Edmunda Lyonsa na HMS Agamemnon[4] bombardowała fort. Po krótkim oporze garnizon fortu poddał się 17 października 1855 roku. Po tej wojnie twierdza Kinburn nie została naprawiona i ostatecznie zrównana została z ziemią w 1857 roku.
Obecnie na miejscu dawnej twierdzy zachowały się jedynie pozostałości wałów ziemnych i fos[5].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zob. wojna rosyjsko-turecka (1735–1739) oraz wojna austriacko-turecka (1735–1739).
- ↑ Nazywano ją, zgodnie z jej przeznaczeniem, m.in. rosyjskimi określeniami Остров Приморской батареи lub Батарейный остров.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kinburn Spit: rest, photos, map [online], TripMustGoOn [dostęp 2022-11-13] (ang.).
- ↑ Кинбурн (Kinburn) (ros.).
- ↑ Militair-Conversations-Lexikon, Band, s. 284 – Treffen bei Kinburn 1787 (niem.).
- ↑ Andrew Lambert: Battleships in Transition. The Creation of the Steam Battlefleet 1815–1860. Londyn: Conway Maritime Press, 1984. ISBN 0-85177-315-X.
- ↑ Кінбурн w Encyklopedii Historii Ukrainy (ukr.).