(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Logan: Wolverine – Wikipedia, wolna encyklopedia Przejdź do zawartości

Logan: Wolverine

To jest dobry artykuł
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Logan: Wolverine
Logan
Ilustracja
Logo filmu
Gatunek

superbohaterski
fantastyka naukowa
akcja

Rok produkcji

2017

Data premiery

17 lutego 2017
3 marca 2017 (Polska)

Kraj produkcji

Stany Zjednoczone

Język

angielski

Czas trwania

137 minut[1]

Reżyseria

James Mangold

Scenariusz

Scott Frank
James Mangold
Michael Green

Główne role

Hugh Jackman
Patrick Stewart
Richard E. Grant
Boyd Holbrook
Stephen Merchant
Dafne Keen

Muzyka

Marco Beltrami

Zdjęcia

John Mathieson

Scenografia

François Audouy

Kostiumy

Daniel Orlandi

Montaż

Michael McCusker
Dirk Westervelt

Produkcja

Lauren Shuler Donner
Simon Kinberg
Hutch Parker

Wytwórnia

20th Century Fox
Marvel Entertainment
The Donners’ Company
Hutch Parker Productions
TSG Entertainment
Kinberg Genre

Dystrybucja

20th Century Fox

Budżet

97 000 000 USD

Przychody brutto

619 021 436 USD

Poprzednik

Wolverine (2013)

Logan: Wolverine (oryg. Logan) – amerykański fantastycznonaukowy film akcji z 2017 roku na podstawie serii komiksów o superbohaterze o tym samym imieniu wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię filmu odpowiadał James Mangold na podstawie scenariusza który napisał wspólnie ze Scottem Frankiem i Michaelem Greenem. Tytułową rolę zagrał Hugh Jackman, a obok niego w głównych rolach wystąpili: Patrick Stewart, Dafne Keen, Richard E. Grant, Boyd Holbrook i Stephen Merchant.

W ponurej przyszłości sędziwy Wolverine i bardzo chory Charles Xavier stają w obronie młodej mutantki o imieniu Laura przed Donaldem Pierce’em i Zanderem Rice’em[2].

Światowa premiera Logan: Wolverine miała miejsce 17 lutego 2017 roku podczas 67. MFF w Berlinie. W Polsce zadebiutował 3 marca tego samego roku. Film ten zarobił prawie 620 milionów dolarów przy budżecie 97 milionów i otrzymał pozytywne oceny od krytyków. Jest dziesiątą produkcją wchodzącą w skład franczyzy uniwersum filmowego osadzonego w świecie X-Men i kontynuacją spin-offów głównej serii X-Men Geneza: Wolverine z 2009 i Wolverine z 2013 roku. Jest to ostatni film z tego uniwersum, w którym Hugh Jackman wcielił się w Wolverine’a, a Patrick Stewart w Profesora X[3]. Czarno-biała wersja filmu, zatytułowana alternatywnie Logan Noir, wyświetlana była w amerykańskich kinach od 16 maja 2017 roku. W 2020 roku swoją premierę miał ostatni film należący do franczyzy: Nowi mutanci. W 2019 roku prawa do ekranizacji powróciły do Marvel Studios, które planuje w przyszłości zintegrować postaci jako część franczyzy Filmowego Uniwersum Marvela.

Streszczenie fabuły

[edytuj | edytuj kod]

W roku 2029, za sprawą wirusa stworzonego przez korporację Transigen, mutanci znajdują się na krawędzi wyginięcia. Logan, który zestarzał się i częściowo utracił zdolność regeneracji wskutek zatrucia obecnym w jego ciele adamantium, pracuje jako szofer. Wraz z Calibanem zamieszkuje opuszczoną hutę w Meksyku, gdzie opiekuje się schorowanym Charlesem Xavierem, który rok wcześniej nieumyślnie zabił kilku X-Men podczas psychicznego ataku[4][5][6].

Z Loganem kontaktuje się Gabriela, pielęgniarka z Transigenu, która prosi go o przetransportowanie jej i 11-letniej Laury do „Edenu” w Dakocie Północnej. Mimo początkowej niechęci, Logan przyjmuje zlecenie, jednak nazajutrz Gabriela zostaje zabita. Logan wraz z Xavierem i Laurą uciekają przed Donaldem Pierce’em, szefem ochrony Transigenu, który porywa Calibana, żeby wykorzystać jego moce do odnalezienia zbiegów. Przeglądając telefon Gabrieli, Logan dowiaduje się, że Transigen hodował dzieci wykorzystując do ich stworzenia DNA mutantów. Gabriela pomogła kilkorgu dzieciom uciec z ośrodka i przemycić je do Stanów Zjednoczonych. Logan dowiaduje się również, że Laura jest jego „córką” – mutantem stworzonym z jego DNA[4][5][6].

Podczas postoju w Oklahoma City Logan odkrywa, że „Eden” to miejsce pojawiające się w komiksie X-Men, który ma ze sobą Laura i zaczyna podejrzewać, że nie istnieje ono naprawdę. Wraz z Xavierem i dziewczynką zatrzymują się na noc u rodziny Munsonów, których dom zostaje następnie zaatakowany przez Pierce’a i X-24, klona Logana. Caliban, który sprowadził ludzi z Transigenu w to miejsce, popełnia samobójstwo. Xavier zostaje zabity przez X-24, a Logan i Laura uciekają. Logan postanawia zawieźć dziewczynkę w miejsce, w którym ma znajdować się „Eden” chcąc jej udowodnić, że to miejsce jest jedynie wytworem wyobraźni autorów komiksu. Okazuje się jednak, że istnieje ono naprawdę i jest punktem zbornym dla dzieci uratowanych przez Gabrielę i pozostałe pielęgniarki, skąd mają wyruszyć w kierunku granicy z Kanadą, która zapewniła im azyl. Przed przekroczeniem granicy mutanci zostają zaatakowani przez Pierce’a i siły Transigenu. Logan broniąc młodych mutantów ginie z rąk X-24, zanim ten zostaje zabity przez Laurę. Dzieci chowają Logana i przekraczają granicę[4][5][6].

Obsada

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Lista obsady w filmach uniwersum X-Men (franczyzy 20th Century Fox).
Polski dubbing[7]
• Krzysztof Banaszyk jako James „Logan” Howlett / Wolverine
• Olgierd Łukaszewicz jako Charles Xavier / Profesor X
• Sławomir Grzymkowski jako Zander Rice
• Maksymilian Rogacki jako Donald Pierce
• Maciej Wierzbicki jako Caliban
• Zuzanna Jaźwińska jako Laura Kinney / X-23
  • Hugh Jackman jako James „Logan” Howlett / Wolverine, mutant posiadający szpony w rękach, wyostrzone zmysły oraz umiejętność regeneracji. W wyniku eksperymentu jego szkielet, w tym również szpony, został pokryty niezniszczalnym adamantium[8].
  • Patrick Stewart jako Charles Xavier / Profesor X, mutant, który posiada zdolność telepatii, pacyfista[9].
  • Richard E. Grant jako Zander Rice, naukowiec projektu „Transigen”[10].
  • Boyd Holbrook jako Donald Pierce, szef ochrony projektu „Transigen” i lider grupy najemników zwanych „Reavers”[10].
  • Stephen Merchant jako Caliban, mutant, który posiada zdolność wyczuwania innych mutantów; pomaga Loganowi przy opiece nad Xavierem[11].
  • Dafne Keen jako Laura Kinney / X-23, młoda mutantka ze zdolnościami podobnymi do Logana, która okazuje się być jego biologicznym dzieckiem[12].

W filmie wystąpili również: Elizabeth Rodriguez jako Gabriela Lopez, naukowiec projektu „Transigen” i opiekunka Kinney[13]; Eriq La Salle i Elise Neal jako małżeństwo Willa i Kathryn Munsonów oraz Quincy Fause jako Nate Munson, ich syn – rodzina farmerów, która pomogła Loganowi i Xavierowi[14] oraz Doris Morgado jako Maria[15]. Najemników grupy „Reavers” zagrali: David Kallaway jako Danny Rhodes[16] i Krzysztof Soszyński jako Mohawk[17]. W rolach dzieci stworzonych w wyniku eksperymentów przez Rice’a wystąpili: Jason Genao jako Julio Richter / Rictor, który potrafi manipulować energią sejsmiczną[18] i Alison Fernandez jako Delilah, która może zamrażać oddechem[19].

Hugh Jackman
(James „Logan” Howlett / Wolverine)
Patrick Stewart
(Charles Xavier / Profesor X)
Richard E. Grant
(Zander Rice)
Boyd Holbrook
(Donald Pierce)
Stephen Merchant
(Caliban)
Dafne Keen
(Laura Kinney / X-23)

Produkcja

[edytuj | edytuj kod]

Rozwój projektu

[edytuj | edytuj kod]
James Mangold, reżyser filmu

W październiku 2013 roku 20th Century Fox rozpoczęło negocjacje z Jamesem Mangoldem w sprawie stanowiska reżysera filmu. Poinformowano również, że Lauren Shuler Donner będzie odpowiedzialna za produkcję[20]. W marcu 2014 roku zatrudniono Davida Jamesa Kelly’ego do napisania scenariusza[8], a w kwietniu tego samego roku dołączył do niego Michael Green[21]. We wrześniu 2015 roku poinformowano, że film będzie inspirowany komiksem Old Man Logan[22]. W kwietniu 2016 roku Simon Kinberg poinformował, że akcja filmu będzie osadzona w przyszłości[23]. Na początku października 2016 roku ujawniono, że film będzie zatytułowany Logan[24].

Casting

[edytuj | edytuj kod]

W marcu 2014 roku potwierdzono, że Hugh Jackman ponownie wcieli się w Wolverine’a[8]. W lutym 2015 roku aktor wyjawił, że chciałby grać tę postać do końca życia[25], natomiast pod koniec marca tego samego roku poinformował za pośrednictwem mediów społecznościowych, że po raz ostatni zagra ją w tym filmie[26]. W lutym 2015 roku Patrick Stewart potwierdził swój udział jako Charles Xavier[9]. W lutym 2016 roku Liev Schreiber rozpoczął negocjacje dotyczące jego powrotu do roli Victora Creeda z filmu X-Men Geneza: Wolverine[27]. W kwietniu 2016 roku do obsady dołączyli: Boyd Holbrook[28], Richard E. Grant[29] i Stephen Merchant[30], a miesiąc później Eriq La Salle[31], Elise Neal[32] i Elizabeth Rodriguez[13].

Zdjęcia i postprodukcja

[edytuj | edytuj kod]

Zdjęcia do filmu rozpoczęły się 2 maja 2016 roku w Nowym Orleanie[33] pod roboczym tytułem Juarez[34]. Zrealizowano je również w innych miejscach stanu Luizjana, między innymi w Amite City, Ferriday i Sicily Island, a także w Natchez w stanie Missisipi i Rio Rancho w stanie Nowy Meksyk. Film ponadto kręcono w Big Easy Studios zlokalizowanych w ośrodku NASA – Michoud Assembly Facility[35]. Prace na planie zakończyły się w połowie sierpnia tego samego roku[36]. Za zdjęcia odpowiadał John Mathieson, scenografią zajął się François Audouy[2], a kostiumy zaprojektował Daniel Orlandi[37].

Montażem zajęli się Michael McCusker i Dirk Westervelt[2]. Efekty specjalne przygotowały studia: Image Engine, Rising Sun Pictures i Soho VFX, a odpowiadał za nie Chas Jarrett[38].

Muzyka

[edytuj | edytuj kod]

W lipcu 2016 roku poinformowano, że Cliff Martinez skomponuje muzykę do filmu[39]. Kilka miesięcy później, w grudniu tego samego roku, ujawniono, że zastąpił go Marco Beltrami, który stworzył muzykę między innymi do poprzedniej części[40]. Album Logan (Original Motion Picture Soundtrack) został wydany 31 marca 2017 roku przez Lakeshore Records[41].

Logan (Original Motion Picture Soundtrack)[41] – 2017
NrTytuł utworuAutorDługość
1.„Main Titles”M. Beltrami2:21
2.„Laura”M. Beltrami2:24
3.„The Grim Reavers”M. Beltrami1:32
4.„Old Man Logan”M. Beltrami2:45
5.„Alternate Route to Mexico”M. Beltrami1:23
6.„That’s Not a Choo-Choo”M. Beltrami2:13
7.„X-24”M. Beltrami2:46
8.„El Limo-nator”M. Beltrami1:38
9.„Gabriella’s Video”M. Beltrami2:36
10.„To the Cemetery”M. Beltrami0:55
11.„Goodnight Moon”M. Beltrami1:55
12.„Farm Aid”M. Beltrami3:11
13.„Feral Tween”M. Beltrami3:34
14.„Driving to Mexico”M. Beltrami1:42
15.„You Can’t Break the Mould”M. Beltrami1:07
16.„Up to Eden”M. Beltrami1:51
17.„Beyond the Hills”M. Beltrami2:09
18.„Into the Woods”M. Beltrami3:09
19.„Forest Fight”M. Beltrami2:30
20.„Logan vs. X-24”M. Beltrami4:13
21.„Don’t Be What They Made You”M. Beltrami2:04
22.„Eternum / Laura’s Theme”M. Beltrami3:35
23.„Logan’s Limo”M. Beltrami2:32
24.„Loco Logan”M. Beltrami1:20
25.„Logan Drives”M. Beltrami2:08
57:33

Wydanie

[edytuj | edytuj kod]
Obsada i twórcy podczas 67. MFF w Berlinie

Światowa premiera filmu Logan: Wolverine odbyła się 17 lutego 2017 roku podczas 67. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Berlinie[42]. Dla szerszej publiczności w Stanach Zjednoczonych[13] i w Polsce zadebiutował on 3 marca tego samego roku[43].

Logan Noir

28 kwietnia 2017 roku James Mangold poinformował, że od 16 maja 2017 roku w amerykańskich kinach zostanie wyświetlona czarno-biała wersja filmu, zatytułowana alternatywnie Logan Noir[44].

Odbiór

[edytuj | edytuj kod]

Box office

[edytuj | edytuj kod]

3 marca 2017 roku film zadebiutował w 81 krajach. W weekend otwarcia zajął pierwsze miejsce we wszystkich poza Turcją, gdzie przegrał z lokalną komedią Recep İvedik 5. W ciągu pierwszego weekendu film zarobił 237,9 milionów dolarów[45], a w Stanach Zjednoczonych okazał się być najlepszym otwarciem 20th Century Fox od czasu Deadpoola[46].

Logan: Wolverine przy budżecie 97 milionów dolarów zarobił prawie 620 milionów, z czego prawie 230 milionów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz prawie 2,3 miliona w Polsce[47].

Krytyka w mediach

[edytuj | edytuj kod]

Film spotkał się z pozytywną reakcją krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 94% z 427 recenzji uznano za pozytywne, a średnia ocen wystawionych na ich podstawie wyniosła 8/10[48]. Na portalu Metacritic średnia ważona ocen z 51 recenzji wyniosła 77 punktów na 100[49]. Natomiast według serwisu CinemaScore, zajmującego się mierzeniem atrakcyjności filmów w Stanach Zjednoczonych, publiczność przyznała mu ocenę A- w skali od F do A+[50].

Scott Collura z IGN przyznał ocenę 9,7/10 i napisał, że jest to „emocjonalny, ciężki film, ale także podnoszący na duchu, który przypomina nam, że można walczyć o coś więcej, coś lepszego” oraz „być może jest to najlepszy film z serii X-Men”[51]. Chris Nashawaty z Entertainment Weekly ocenił film na B- i stwierdził, że jest to „zarówno najbardziej brutalny film z serii, jak i najbardziej sentymentalny. Kiedy nie zalewa cię krwią, próbuje sprawić, że wylewasz łzy”[52]. Amy Nicholson z MTV napisała: „fenomenalny film o superbohaterach z podrzynaniem gardła i dźganiem w brzuch”[53]. Michael Phillips z Chicago Tribune przyznał ocenę 2 na 4 i stwierdził, że: „Logan jest śmiertelnie poważny i chociaż jego szaleństwo zabijania w stylu gracza ma być ekscytująco brutalne, uznałem je za odrętwiałe”[1].

Piotr Jankowski z portalu Filmweb przyznał ocenę 9 na 10 i napisał: „Logan to petarda kina rozrywkowego ostatnich lat. Sprawnie łączy on w sobie dramat sci-fi i męski film akcji. James Mangold zachował umiar – nie uczynił filmu ani infantylną sieczką, ani boleśnie prostym i nudnym obrazem. Reżyser zaserwował nam obraz zadowalający pod każdym względem i prawdopodobnie jedno z najlepszych dzieł w tej tematyce.”[54]. Krzysztof Pielaszek z IGN Polska stwierdził, że „Logan: Wolverine to film w pewnym sensie bezprecedensowy. Rzadko bowiem zdarza się, abyśmy mieli okazję pożegnać w kinie postać odgrywaną przez jednego aktora przez aż 17 lat.”[55]. Marcin Zwierzchowski z tygodnika Polityka napisał: „Fani będą zadowoleni, bo dostają najlepszy film z Wolverinem w historii. Do kina wybrać mogą się jednak i osoby od kina komiksowego stroniące, bo Logan to opowieść do tego świata tylko nawiązująca, uniwersalna jednak i przejmująca, niezależnie od tego, czy wie się, kim byli X-Men, czy nie.”[56]. Radosław Czyż z Gazety Wyborczej stwierdził, że „To przepełniony akcją dramat, western i film drogi, gdzie stary, zgorzkniały bohater zmierzy się ze swoją największą słabością – emocjami.”[57].

Nagrody i nominacje

[edytuj | edytuj kod]
Rok Ceremonia Kategoria Nominacja Rezultat Przypis
2017 MTV Movie & TV Awards Najlepszy film Logan: Wolverine Nominacja [58]
Najlepszy aktor filmowy Hugh Jackman Nominacja
Najlepszy duet Dafne Keen, Hugh Jackman Wygrana
Teen Choice Awards Ulubiony film akcji Logan: Wolverine Nominacja [59]
Ulubiony aktor filmu akcji Hugh Jackman Nominacja
Dragon Awards Najlepszy film science fiction / fanatsy Logan: Wolverine Nominacja [60]
Detroit Film Critics Society Najlepszy aktor drugoplanowy Patrick Stewart Nominacja [61]
Washington D.C. Area Film Critics Association Najlepszy występ młodego aktora / aktorki Dafne Keen Nominacja [62]
Chicago Film Critics Association Najlepszy scenariusz adaptowany Scott Frank, James Mangold, Michael Green Nominacja [63]
Najbardziej obiecujący aktora / aktorki Dafne Keen Nominacja
Seattle Film Critics Society Najlepszy film Logan: Wolverine Nominacja [64]
Najlepszy aktor drugoplanowy Patrick Stewart Nominacja
Najlepszy występ młodego aktora / aktorki Dafne Keen Nominacja
IGN Awards Najlepszy film Logan: Wolverine Nominacja [65]
Najlepszy film akcji Logan: Wolverine Wygrana
Najlepsza główna rola w filmie Hugh Jackman Nominacja
Najlepsza drugoplanowa rola w filmie Patrick Stewart Wygrana
Dafne Keen Nominacja
Online Film Critics Society Awards Najlepszy aktor drugoplanowy Patrick Stewart Nominacja [66]
2018 London Critics Circle Film Awards Najlepszy brytyjski lub irlandzki młody aktor roku Dafne Keen Nominacja [67]
Houston Film Critics Society Najlepszy film Logan: Wolverine Nominacja [68]
Najlepszy aktor drugoplanowy Patrick Stewart Nominacja
Najlepszy aktorka drugoplanowa Dafne Keen Nominacja
Critics’ Choice Movie Awards Najlepszy film Logan: Wolverine Nominacja [69]
Najlepszy aktor drugoplanowy Patrick Stewart Nominacja
Najlepszy młody aktor / aktorka Dafne Keen Nominacja
Amerykańska Gildia Aktorów Filmowych Najlepszy zespół kaskaderski w filmie Logan: Wolverine Nominacja [70]
Amerykańska Gildia Scenografów Najlepsza scenografia w filmie współczesnym François Audouy Wygrana [71]
Amerykańska Gildia Scenarzystów Najlepszy scenariusz adaptowany James Mangold, Michael Green, Scott Frank Nominacja [72]
Satellite Awards Najlepszy dźwięk Logan: Wolverine Nominacja [73]
Nagroda Akademii Filmowej Najlepszy scenariusz adaptowany James Mangold, Michael Green, Scott Frank Nominacja [74]
Empire Awards Najlepszy aktor Hugh Jackman Wygrana [75]
Najlepszy kobiecy debiut aktorski Dafne Keen Wygrana
Najlepszy film science fiction / fanatsy Logan: Wolverine Nominacja
Saturn Awards Najlepsza adaptacja komiksu Logan: Wolverine Nominacja [76][77]
Najlepszy aktor Hugh Jackman Nominacja
Najlepszy aktor drugoplanowy Patrick Stewart Wygrana
Najlepsza kreacja młodego aktora lub aktorki Dafne Keen Nominacja
Najlepszy scenariusz James Mangold, Michael Green, Scott Frank Nominacja
Najlepszy montaż Dirk Westervelt, Michael McCusker Nominacja

Anulowany spin-off i reboot Filmowego Uniwersum Marvela

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Uniwersum X-Men (franczyza 20th Century Fox).

W październiku 2017 roku poinformowano, że James Mangold rozpoczął prace nad scenariuszem do spin-offu[78] wstępnie zatytułowanego Laura[79]. Fabuła miała się koncentrować wokół dalszej historii Laury Kinney / X-23[78]. W 2019 roku The Walt Disney Company sfinalizował transakcję zakupu 21st Century Fox, wskutek czego wszystkie filmy 20th Century Fox związane z franczyzą filmową o X-Menach zostały anulowane, a Marvel Studios przejęło kontrolę nad postaciami[80]. Prezes Disneya, Robert Iger, poinformował, że postać Wolverine’a zostanie włączona do Filmowego Uniwersum Marvela[81].

W 2020 roku premierę miał ostatni film franczyzy filmowej o X-Menach, samodzielny spin-off, Nowi mutanci[82].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Michael Phillips: 'Logan' review: Jackman's Wolverine bids farewell in ultraviolent final chapter. Chicago Tribune. [dostęp 2017-02-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-19)]. (ang.).
  2. ↑ a b c Tim Grierson: Reviews: 'Logan': Berlin Review. Screen Daily. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-23)]. (ang.).
  3. ↑ Jacob Stolworthy: Logan: Patrick Stewart says Wolverine 3 will be his last X-Men film. Independent. [dostęp 2017-02-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-25)]. (ang.).
  4. ↑ a b c James Mangold, Logan: Wolverine, 20th Century Fox, 3 marca 2017.
  5. ↑ a b c Tasha Robinson: Logan review: not just the bloodiest X-Men movie, but also the saddest. The Verge. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-15)]. (ang.).
  6. ↑ a b c Logan (2017) : Movie Plot Ending Explained. This is Barry. [dostęp 2022-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-03-03)]. (ang.).
  7. ↑ „Logan: Wolverine” – obsada polskiego dubbingu. polski-dubbing.pl. [dostęp 2017-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-14)].
  8. ↑ a b c Mike Fleming Jr: Fox Sets David James Kelly To Script Next ‘Wolverine’. Deadline Hollywood. [dostęp 2014-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-21)]. (ang.).
  9. ↑ a b Marc Mohan: Patrick Stewart raves about Portland while discussing his new film 'Match'. oregonlive.com. [dostęp 2015-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)]. (ang.).
  10. ↑ a b Umberto Gonzalez: ‘Logan': Wolverine 3 Key Roles Revealed (Exclusive). The Wrap. [dostęp 2016-10-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-11)]. (ang.).
  11. ↑ Umberto Gonzalez: Inside ‘Logan': Wolverine 3 Plot Details Revealed (Exclusive). The Wrap. [dostęp 2016-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)]. (ang.).
  12. ↑ Christopher Marc: CONFIRMED: Dafne Keen Is Playing The Girl (Laura aka X-23) In ‘Logan’. Omega Underground. [dostęp 2016-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-24)]. (ang.).
  13. ↑ a b c Thom Geier: ‘Wolverine 3’ Poised to Add ‘Fear the Walking Dead’s’ Elizabeth Rodriguez (Exclusive). The Wrap. [dostęp 2016-05-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-22)]. (ang.).
  14. ↑ Rohan Patel: LOGAN Berserker Rages His Way To A Massive $88.3 Million Domestic Debut; $240.8 Million Worldwide. Comic Book Movie, 2017-03-05. [dostęp 2017-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-07)]. (ang.).
  15. ↑ Denise Petski: ‘Logan’: First Trailer For Hugh Jackman’s Final Wolverine Turn. Deadline Hollywood. [dostęp 2016-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-25)]. (ang.).
  16. ↑ Adam Holmes: Logan Just Confirmed More Villains for Wolverine With A Lethal New Picture. Cinema Blend. [dostęp 2017-02-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-24)]. (ang.).
  17. ↑ Logan: Wolverine: Polak zagrał u boku Hugh Jackmana. Eska Rock. [dostęp 2017-01-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-24)]. (pol.).
  18. ↑ Pop-Culturalist Chats with Jason Genao. Pop Culturalist. [dostęp 2017-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-13)]. (ang.).
  19. ↑ Lexi Bollis: Be a Rising Star #LikeaGirl: An Interview with Alison Fernandez. Miss Millennia Magazine. [dostęp 2017-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  20. ↑ Mike Fleming Jr: James Mangold, Hugh Jackman Sinking Claws Into Another ‘The Wolverine’ Film. Deadline Hollywood. [dostęp 2013-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
  21. ↑ Spencer Perry: Screenwriter Michael Green Set to Pen Third Wolverine Movie. Coming Soon. [dostęp 2014-04-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-12-23)]. (ang.).
  22. ↑ Joshua Jehl: Mark Millar Explains How a Wolverine: Old Man Logan Movie Could Work without Marvel Studios Characters. IGN. [dostęp 2015-09-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-27)]. (ang.).
  23. ↑ Eric Eisenberg: When Will Wolverine 3 Be Set? Here's What We Know. Cinema Blend. [dostęp 2016-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-02)]. (ang.).
  24. ↑ John Nugent: The next Wolverine solo movie is titled Logan. Empire. [dostęp 2016-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
  25. ↑ Spencer Perry: Hugh Jackman Wants to Continue Playing Wolverine Until He Dies. Superhero Hype. [dostęp 2015-02-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-19)]. (ang.).
  26. ↑ Spencer Perry: Hugh Jackman Teases ‘One Last Time’ as Wolverine. Coming Soon. [dostęp 2015-03-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-09-19)]. (ang.).
  27. ↑ Crystal Bell: Will Liev Schreiber Reprise 'Old Man Sabretooth' in Wolverine 3?. MTV. [dostęp 2016-02-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  28. ↑ Dominic Patten: ‘Wolverine 3’ Sets ‘Narcos’ Boyd Holbrook As Chief Villain. Deadline Hollywood. [dostęp 2016-04-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-09)]. (ang.).
  29. ↑ Borys Kit: 'Wolverine 3' Finds Its Mad Scientist (Exclusive). The Hollywood Reporter. [dostęp 2016-04-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  30. ↑ Patrick Hipes: Stephen Merchant To Star With Hugh Jackman In ‘Wolverine 3’. Deadline Hollywood. [dostęp 2016-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-11)]. (ang.).
  31. ↑ Justin Kroll: Eriq Lasalle Joins Cast of ‘Wolverine 3’. Variety. [dostęp 2016-05-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  32. ↑ Justin Kroll: Elise Neal Joins ‘Wolverine 3’. Variety. [dostęp 2016-05-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-19)]. (ang.).
  33. ↑ Shawn Madden: Production Has Kicked Off On James Mangold’s Sequel To ‘The Wolverine’. Heroic Hollywood. [dostęp 2016-05-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-11)]. (ang.).
  34. ↑ Jemie Lovett: The Wolverine 3's Working Title Is Juarez. Comic Book. [dostęp 2017-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-07-20)]. (ang.).
  35. ↑ Ra Moon: Filming Locations: Where was Logan filmed?. Atlas of Wonders. [dostęp 2017-02-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-06-13)]. (ang.).
  36. ↑ Braxter Timberlake: Wolverine 3 Wraps Up Filming in New Mexico. Screen Rant. [dostęp 2016-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
  37. ↑ Jay Jayson: Logan Costume Designs for Wolverine, X-23, Charles Xavier, and Caliban. Comic Book. [dostęp 2017-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  38. ↑ Vincent Frei: Logan. Art of VFX. [dostęp 2017-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-24)]. (ang.).
  39. ↑ Cliff Martinez to Score James Mangold’s ‘Wolverine’ Sequel. Film Music Reporter. [dostęp 2016-07-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
  40. ↑ Marco Beltrami to Score James Mangold’s ‘Logan’. Film Music Reporter. [dostęp 2016-12-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-27)]. (ang.).
  41. ↑ a b Logan (2017). soundtrackinfo.com. [dostęp 2020-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-11)]. (ang.).
  42. ↑ Brett White: Updated: 20th Century Fox Refutes Extended Logan Synopsis. CBR.com. [dostęp 2017-02-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-30)]. (ang.).
  43. ↑ Jakub Zagalski: Top 17: najciekawsze premiery kinowe marca 2017. Wp.pl. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-05-16)]. (pol.).
  44. ↑ Aaron Couch: 'Logan': Black and White Version Coming to Theaters in May. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-14)]. (ang.).
  45. ↑ Maciej Lewiński: Logan: Wolverine – świetny start w światowym Box Office!. Moovies Room. [dostęp 2017-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-27)]. (pol.).
  46. ↑ Marcin Pietrzyk: Box Office USA: "Logan" pokazuje pazury. Filmweb. [dostęp 2017-03-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
  47. ↑ Logan. Box Office Mojo. [dostęp 2022-07-20]. (ang.).
  48. ↑ Logan. Rotten Tomatoes. [dostęp 2022-07-20]. (ang.).
  49. ↑ Logan. Metacritic. [dostęp 2022-07-20]. (ang.).
  50. ↑ Anthony D’Alessandro: ‘Logan’ Runs To $88.4M Opening; Breaks Wolverine Series & More R-Rated Records – Monday Update. Deadline Hollywood. [dostęp 2017-03-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-02)]. (ang.).
  51. ↑ Scott Collura: Logan Review. IGN. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-23)]. (ang.).
  52. ↑ Chris Nashawaty: Logan: EW review. Entertainment Weekly. [dostęp 2017-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-27)]. (ang.).
  53. ↑ Amy Nicholson: Logan Brings Heart and Horror to X-Men. MTV. [dostęp 2017-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-15)]. (ang.).
  54. ↑ Piotr Jankowski: Logan: Na drodze gniewu. Filmweb. [dostęp 2017-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-01)]. (pol.).
  55. ↑ Krzysztof Pielaszek: Logan: Wolverine – Recenzja. IGN Polska. [dostęp 2017-03-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-07-03)]. (pol.).
  56. ↑ Marcin Zwierzchowski: Recenzja filmu: „Logan: Wolverine”, reż. James Mangold. Polityka. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-10-13)]. (pol.).
  57. ↑ Radosław Czyż: "Logan: Wolverine". Hugh Jackman żegna się z rolą. Szkoda, bo nigdy nie grał lepiej niż teraz. Gazeta Wyborcza. [dostęp 2017-03-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-12)]. (pol.).
  58. ↑ Natalie Morin: 2017 MTV Movie & TV Awards: See the Full List. MTV. [dostęp 2017-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-18)]. (ang.).
  59. ↑ Kimberly Nordyke: Teen Choice Awards: Complete Winners List. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-31)]. (ang.).
  60. ↑ Andrew Liptak: The 2017 Dragon Awards are a far-ranging sci-fi and fantasy reading list. The Verge. [dostęp 2017-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-27)]. (ang.).
  61. ↑ Chris Giroux: Detroit Film Critics Society announce 2017 film nominations. Film Obsession. [dostęp 2017-12-04]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  62. ↑ The 2017 Washington DC Area Film Critics Association (WAFCA) Awards Winners. Next Best Picture. [dostęp 2017-12-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  63. ↑ "Call Me By Your Name" and "The Shape of Water" lead 2017 nominees. Chicago Film Critics. [dostęp 2017-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-29)]. (ang.).
  64. ↑ ‘Blade Runner 2049’ Leads the 2017 Seattle Film Critics Society Nominations. Seattle Film Critics. [dostęp 2017-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-23)]. (ang.).
  65. ↑ Best of 2017 Awards Wiki Guide. Film Obsession. [dostęp 2017-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-26)]. (ang.).
  66. ↑ The 2017 Online Film Critics Society (OFCS) Nominations. Next Best Picture. [dostęp 2017-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-14)]. (ang.).
  67. ↑ Alex Ritman: 'Three Billboards' Tops London Critics’ Circle Film Award Nominations. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-01)]. (ang.).
  68. ↑ Sasha Stone: Houston Film Critics Release Nominations. Awards Daily. [dostęp 2017-12-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-01)]. (ang.).
  69. ↑ Joey Nolfi: The Shape of Water leads Critics’ Choice Awards nominations. Entertainment Weekly. [dostęp 2017-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-04)]. (ang.).
  70. ↑ Rebecca Rubin: SAG Award Nominations: Complete List. Variety. [dostęp 2017-12-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-18)]. (ang.).
  71. ↑ Carolyn Giardina: Art Directors Guild Awards: 'Dunkirk,' 'Shape of Water,' 'Blade Runner 2049' Among Nominees. The Hollywood Reporter. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-20)]. (ang.).
  72. ↑ 2018 Writers Guild Awards Screenplay Nominations Announced. Writers Guild of America. [dostęp 2018-01-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-05)]. (ang.).
  73. ↑ Steve Pond: ‘Dunkirk,’ ‘The Shape of Water’ Lead Satellite Award Nominations. The Wrap. [dostęp 2017-11-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-20)]. (ang.).
  74. ↑ Te filmy powalczą o Oscary. Nominacje ogłoszone. TVN24.pl. [dostęp 2018-01-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-02-07)]. (pol.).
  75. ↑ Ben Travis: Star Wars: The Last Jedi Wins Big at Rakuten TV Empire Awards 2018. Empire. [dostęp 2018-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-09)]. (ang.).
  76. ↑ Dave McNary: ‘Black Panther,’ ‘Walking Dead’ Rule Saturn Awards Nominations. Variety. [dostęp 2018-03-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-29)]. (ang.).
  77. ↑ Pete Hammond: ‘Black Panther’ Tops 44th Saturn Awards With Five; ‘Blade Runner 2049’ , ‘Shape Of Water’, ‘Get Out’ Also Score. Deadline Hollywood. [dostęp 2018-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-23)]. (ang.).
  78. ↑ a b Ana Dumaraog: Logan Director is Working On X-23 Spinoff Script [UPDATED]. Screen Rant. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-06-26)]. (ang.).
  79. ↑ Aaron Couch: 'Logan' Team on Dreaming Up a 'Laura' Spinoff and Finding the Drama in Wolverine's Goodbye. The Hollywood Reporter. [dostęp 2017-10-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-07-24)]. (ang.).
  80. ↑ Allie Gemmill: X-Men Movies Fox Had Planned (That Won’t Happen At Disney). Screen Rant. [dostęp 2019-07-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-28)]. (ang.).
  81. ↑ Peter White, Dade Hayes: Disney-Fox Deal: Bob Iger Discusses Digital Future, James Murdoch, Hulu and $2B Cost Savings. Deadline Hollywood. [dostęp 2017-12-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-17)]. (ang.).
  82. ↑ Peter Debruge: ‘The New Mutants’ Review: Orphaned X-Men Spinoff an Off-Brand Remix of 1980s Teen and Horror Movie Clichés. Variety. [dostęp 2020-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-31)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Uniwersum X-Men (franczyza 20th Century Fox)
Filmy
2000 – 2014
2016 – 2020
Pozostałe
Filmy fabularne na podstawie publikacji Marvel Comics
Pojedyncze
filmy
Ant-Man
Avengers
Blade
Czarna Pantera
Doktor Strange
Kapitan Ameryka
Kapitan Marvel
Deadpool
Fantastyczna Czwórka
Ghost Rider
Hulk
Iron Man
Punisher
Spider-Man
Strażnicy Galaktyki
Thor
Venom
Wolverine
X-Men
Na podstawie
imprintów
Faceci w czerni
Kick-Ass
Kingsman
Filmy w reżyserii Jamesa Mangolda
1990-99
2000-09
2010-19
2020-29

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Logan:_Wolverine&oldid=74567114”