Pampuchy
 Pampuchy w trakcie gotowania na parze | |
| Inne nazwy |
pyzy drożdżowe, pączki/bułki/kluski na parze, kluski parowe/parowane, parzaki, parowańce, parowce, paruchy, ruchańce, ruchane kluski, kluchy na łachu, buchty |
|---|---|
| Rodzaj |
kluski |
| Kuchnia | |
| Miejsce powstania |
Polska |
| Składniki | |
|
mąka pszenna, drożdże, mleko, masło, jaja | |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: Ile waży.pl[1] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pampuchy[3][4][5][6][7] (pyzy[8][9], pyzy drożdżowe[4], pączki[10]/bułki[7]/kluski na parze, kluski parowe[3]/parowane, parzaki[10], parowańce[3][11][12][13], parowce[3][14], paruchy[3], ruchańce[3][15], ruchane kluski[3], śl. buchty[16]) – w kuchni polskiej, rodzaj dużych klusek[6][8] (pączków[5], pyz) wyrabianych z ciasta drożdżowego i gotowanych na parze. Ugotowana kluska ma kształt kulisty, płaski od spodu, a konsystencję sprężystą, pulchną i miękką[7][16].
Pyzy z ciasta drożdżowego podaje się na ciepło[9]. Na słodko, jako legumina: serwowane z twarogiem, owocami, dżemem lub cukrem, polane śmietaną lub roztopionym masłem[9][17]. Na słono: jako dodatek do mięs duszonych z sosami[9] lub jako indywidualne danie gdy okraszone są np. stopionym masłem, skwarkami ze stopionej słoniny lub wędzonym boczkiem[4][17].
Mogą być przygotowywane z nadzieniem[9][17][12][18][19][11][13]. Regionalnie nazywane również pierogami lub warenikami[12][17].
Pyzy w postaci półproduktu do przygotowania w kuchennej łaźni parowej można kupić w sklepach spożywczych.
Wyrób z Kujaw, nazwany „Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw”, znajduje się od 1 lutego 2017 na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[7].
Potrawa ta należała dawniej do codziennego menu kuchni kujawsko-pomorskiej jako danie obiadowe lub przekąska[7]. Podawane z sosami, na słono także z mięsem oraz na słodko z kwaśną śmietaną i cukrem lub z owocami[7].
Na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajdują się:
- „Parowańce / wareniki – kluski gotowane na parze z Bubel Granny” – pyzy z okolic wsi Bubel-Granna w gminie Janów Podlaski[17]
- „Parowańce z kaszą jaglaną” – pochodzące z okolic wsi Kąkolewnica pyzy z mało słodkim nadzieniem z kaszy jaglanej[13];
- „Parowańce brzozowickie z kapustą i grzybami” – pochodzące z okolic wsi Brzozowica Mała w gminie Kąkolewnica pyzy z lekko słonym nadzieniem z leśnych grzybów i kapusty[11].
- „Parowańce z serem” – pochodzące z okolic wsi Kąkolewnica pyzy ze słodkawym lub słonym nadzieniem z białego sera, o aromacie wanilii lub mięty[12].
- „Parowańce skromowskie z serem” – pochodzące z okolic wsi Wola Skromowska w gminie Firlej pyzy z nadzieniem z białego sera, żółtek i cukru waniliowego[18].
- „Parowańce żakowolskie z soczewicą” – pochodzące z okolic wsi Żakowola Poprzeczna w gminie Kąkolewnica pyzy z lekko słonym nadzieniem z ugotowanej, zmielonej soczewicy z dodatkiem smażonej cebuli[19].
W Poznańskiem (gw. kluchy na łachu[20], parowce[14], parowańce, kluchy z łacha, kluchy na lumpie) ciasto przyrządza się z zaczynu drożdżowego (drożdże z dodatkiem niewielkich ilości mleka, mąki, cukru i soli), który następnie mieszany jest z właściwymi składnikami ciasta (mąka, jaja, mleko). Do wyrobionego ciasta dodaje się roztopioną margarynę[20]. Garnek z wrzącą wodą obwiązywany jest lnianą ściereczką, na którą układane są kulki z przygotowanego ciasta drożdżowego – po przykryciu są gotowane przez ok. 20 minut[20]. Tradycyjnie polegało to na obwiązaniu garnka z wodą fragmentem niezbyt napiętego kawałka płótna, na który układało się pyzy (stąd nazwa "z łacha"), całość zaś przykrywało się pokrywką.
Typowy dla Wielkopolski uroczysty obiad to kaczka domowa pieczona z jabłkami i majerankiem, podawana wraz z pyzami drożdżowymi i modrą kapustą[21].
W Kaliskiem (pyzy, parówki, pampuchy) ciasto na pyzy przygotowuje się z zaczynu drożdżowego z dodatkiem mleka, cukru i mąki wyrabianego z mąką, jajami, masłem i dodatkiem soli. Tradycyjnie podaje się je do pieczonego schabu i słodko-kwaśnej zasmażanej białej kapusty lub nadziewane owocami z topionym masłem, cukrem i cynamonem.
Górny Śląsk
[edytuj | edytuj kod]Na Górnym Śląsku (buchty[16], porównaj ciasto „buchty”) podawane są zazwyczaj z kompotem z jagód (czarnych borówek), powidłami, wieprzowiną, kapustą kiszoną lub polane topionym masłem i posypane cukrem.
Wyrób ze Śląska Opolskiego, nazwany „Buchty śląskie, czyli kluski drożdżowe gotowane na parze”, znajduje się od 6 marca 2007 na „Liście produktów tradycyjnych” Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi[16].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- pyzy
- pampuszki – potrawa kuchni ukraińskiej
- knedliki – potrawa kuchni czeskiej i słowackiej
- baozi – potrawa kuchni chińskich
- idli – potrawa kuchni południowoindyjskiej
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Izabela Soja-Raczkowska, Ile waży Pyza drożdżowa - sprawdź kalorie i wagę, obejrzyj zdjęcia [online], www.ilewazy.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ a b c d e f g Stanisław Cygan. Gwara regionu (wersja rozszerzona). „Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe.”. Zakład Historii Języka Polskiego i Dialektologii UW, Towarzystwo Kultury Języka. ISBN 978-83-62844-10-4. [dostęp 2021-10-13].
- ↑ a b c Maciej E. Halbański: Leksykon sztuki kulinarnej. Warszawa: Wydawnictwo „Watra”, 1987, s. 129,150. ISBN 83-225-0106-4.
- ↑ a b hasło „pampuch”. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA. [dostęp 2014-08-30].
- ↑ a b
pampuch [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2021-10-13].
- ↑ a b c d e f Bułki na parze / Pampuchy z Kujaw. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. kujawsko-pomorskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-03-03)].
- ↑ a b pyza [w:] Wielki słownik języka polskiego [online], Instytut Języka Polskiego PAN [dostęp 2021-10-12].
- ↑ a b c d e V.9. „Ciasta drożdżowe”, podrozdział „Wyroby z ciasta drożdżowego”. W: Krystyna Flis, Aleksandra Procner: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik dla technikum. Część 2. Wyd. osiemnaste. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2009, s. 170. ISBN 978-83-02-02862-5 (część 2), ISBN 978-83-02-03170-0 (całość).
- ↑ a b Mariola Tymochowicz. Kusaki, czyli świat na opak. Mazowiecki przegląd zespołów obrzędowych. „Twórczość ludowa”. R. XVII, NR 3 (52) 2002, s. 26. Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych (ZG STL). ISSN 0860-4126. Cytat: „(…) tradycyjne potrawy ostatkowe, takie jak (…) parzaki, czyli pączki na parze, (…)”.
- ↑ a b c Parowańce brzozowickie z kapustą i grzybami. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
- ↑ a b c d Parowańce z serem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
- ↑ a b c Parowańce z kaszą jaglaną. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
- ↑ a b Wstęp. [w:] Kuchnia wielkopolska [on-line]. Poznań — Miejski Informator Multimedialny. [dostęp 2013-04-29].
- ↑ hasło „ruchańce”. W: Łódzkie Towarzystwo Naukowe. Komisja Językowa: Rozprawy Komisji Językowej, Tom 27. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich we Wrocławiu, 1981, s. 268?. ISSN 0076-0390.
- ↑ a b c d Buchty śląskie, czyli kluski drożdżowe gotowane na parze. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. opolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2017-03-03)].
- ↑ a b c d e Parowańce / wareniki – kluski gotowane na parze z Bubel Granny. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ a b Parowańce skromowskie z serem. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].
- ↑ a b Parowańce żakowolskie z soczewicą. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. lubelskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2015-08-29)].
- ↑ a b c Pyzy poznańskie (kluchy na łachu). [w:] Kuchnia wielkopolska [on-line]. Poznań — Miejski Informator Multimedialny. [dostęp 2013-04-29].
- ↑ Kaczka pieczona po wielkopolsku. [w:] Lista produktów tradycyjnych (woj. wielkopolskie) [on-line]. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. [dostęp 2021-12-04].