Bezpłucnikowate
| Plethodontidae[1] | |||
| Gray, 1850[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – Pseudotriton montanus | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
bezpłucnikowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Plethodon Tschudi, 1838 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Bezpłucnikowate (Plethodontidae) – rodzina płazów ogoniastych (Caudata) z grupy Salamandroidea, obejmująca około 470 gatunków. Należy do niej niemal 70% wszystkich współczesnych płazów ogoniastych. Plethodontidae mają holarktyczny zasięg występowania, jednak znacząco rozproszony – większość gatunków (98%) żyje w Ameryce Północnej (gdzie najprawdopodobniej wyewoluowała cała grupa), nieliczne w basenie Morza Śródziemnego, a tylko jeden w Azji. Najstarszymi pewnymi przedstawicielami grupy są Plethodon i Aneides, których skamieniałości są znane z oligoceńskich osadów w stanie Montana, sprzed około 25 mln lat[3][4] (starszy może być Palaeoplethodon, jednak jego datowanie jest niepewne[5]). Datowania molekularne sugerują jednak, że klad ten powstał znacznie wcześniej. Vieites i in. (2007) sugerowali, że nastąpiło to w kredzie, ok. 94 mln lat temu[6], jednak nowsza analiza Shena i in. (2016) wskazuje, że doszło do tego później, mniej więcej w czasie wymierania kredowego, ok. 66 mln lat temu. Natomiast rozejście się linii ewolucyjnych prowadzących do bezpłucnikowatych i ich najbliższych krewnych – amfium – miało miejsce ok. 130 mln lat temu[4].
Do Plethodontidae należą niewielkie zwierzęta, mierzące od 2,5[7] do 10 cm długości i 7–8 mm średnicy. Są drapieżne, z reguły polują za pomocą długiego języka. Oddychają przez skórę, nabłonek jamy gębowej i gardziel. Jest to możliwe ze względu na niewielką grubość i ciągłe zwilżenie skóry oraz ogromną powierzchnię ciała w stosunku do jego objętości. Zwierzęta te charakteryzuje obecność bardzo dużych komórek organizmu, co jest przyczyną ich bardzo niskiego metabolizmu i – co za tym idzie – niewielkich potrzeb energetycznych oraz dużej wytrzymałości na głód. Są również zdolne do zaciągania długu tlenowego - przechodzenia przez pewien czas na metabolizm beztlenowy; niektóre gatunki mają nawet erytrocyty podobne do występujących u ssaków – owalne i pozbawione jąder (brak mitochondriów w takich krwinkach ma znaczny wpływ na oszczędność tlenu). W grupie Plethodontidae radiacja adaptacyjna zaszła bardzo daleko; znane są wśród nich formy wodne, wodno-lądowe, skrajnie lądowe (żyjące na obrzeżach pustyń), nadrzewne i podziemne.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Do rodziny bezpłucnikowatych należą dwie podrodziny[8]:
- Hemidactyliinae Hallowell, 1856
- Plethodontinae Gray, 1850
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Plethodontidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ J.E. Gray: Catalogue of the Specimens of Amphibia in the Collection of the British Museum. Cz. 2: Batrachia Gradientia, etc. London: Printed by Order of the Trustees, 1850, s. 31. (ang.).
- ↑ M. S. Min, S. Y. Yang, R. M. Bonett, D. R. Vieites, R. A. Brandon, D. B. Wake. Discovery of the first Asian plethodontid salamander. „Nature”. 435, s. 87–90, 2005. DOI: 10.1038/nature03474. (ang.).
- ↑ a b Shen Xingxing, Liang Dan, Chen Mengyun, Mao Rongli, David B. Wake, Zhang Pen. Enlarged multilocus data set provides surprisingly younger time of origin for the Plethodontidae, the largest family of salamanders. „Systematic Biology”. 65 (1), s. 66–81, 2016. DOI: 10.1093/sysbio/syv061. (ang.).
- ↑ George Poinar Jr., David B. Wake. Palaeoplethodon hispaniolae gen. n., sp. n. (Amphibia: Caudata), a fossil salamander from the Caribbean. „Palaeodiversity”. 8, s. 21–29, 2015. (ang.).
- ↑ David R. Vieites, Mi-Sook Min, David B. Wake. Rapid diversification and dispersal during periods of global warming by plethodontid salamanders. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 104 (50), s. 19903–19907, 2007. DOI: 10.1073/pnas.0705056104. (ang.).
- ↑ C. D. Camp, W. E. Petermann, J. R. Milanovich, T. Lamb, J. C. Maerz, D. B. Wake. A new genus and species of lungless salamander (family Plethodontidae) from the Appalachian highlands of the south-eastern United States. „Journal of Zoology”. 279 (1), s. 86–94, 2009. DOI: 10.1111/j.1469-7998.2009.00593.x. (ang.).
- ↑ D. Frost: Plethodontidae Gray, 1850. [w:] Amphibian Species of the World 6.1, an Online Reference [on-line]. The American Museum of Natural History. [dostęp 2022-05-21]. (ang.).
