Powrót posła
| Autor | |
|---|---|
| Typ utworu | |
| Wydanie oryginalne | |
| Miejsce wydania | |
| Język | |
| Data wydania | |
Powrót posła – komedia polityczna w trzech aktach napisana przez Juliana Ursyna Niemcewicza w 1790, która była reakcją na zewnętrzną i wewnętrzną sytuację polityczną Polski.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Powstanie utworu miało ścisły związek z obradami Sejmu Czteroletniego. Powrót posła miał oddziaływać na publiczność w określonym, reformatorskim kierunku. Sam tekst komedii uformował się na przestrzeni kilkunastu dni, na przełomie października i listopada 1790. Tak szybką pracę nad utworem wymuszały na autorze listopadowe wybory nowego kompletu posłów na sejmikach.
Premiera
[edytuj | edytuj kod]Powrót posła ogromnym sukcesem rozpoczął swój sceniczny żywot 15 stycznia 1791. Stał się zarazem przedmiotem ożywionej dyskusji, wystąpień sejmowych, komunikatów kancelarii królewskiej i korespondencji dyplomatycznej.
Osoby komedii
[edytuj | edytuj kod]- Podkomorzy i jego żona Podkomorzyna
- Walery – syn Podkomorzego i Podkomorzyny
- Starosta Gadulski
- Starościna – druga żona Gadulskiego
- Teresa – córka Gadulskiego z pierwszego małżeństwa
- Szarmancki
- Kozak – służący Szarmanckiego
- Agatka – pokojówka
- Jakub – lokaj
Miejsce i czas dramatu
[edytuj | edytuj kod]Akcja rozgrywa się w domu Podkomorstwa w trakcie przerwy Sejmu Czteroletniego w 1790.
Problematyka
[edytuj | edytuj kod]W utworze zostali skonfrontowani zwolennicy dwóch obozów politycznych: konserwatystów i reformatorów.
Najzagorzalszym przedstawicielem pierwszej grupy jest Gadulski, który obstaje za wolną elekcją, zasadą liberum veto i jest przeciwny nadaniu większych praw chłopom i mieszczanom. Obstawał za bierną postawą Polski w polityce zagranicznej.
Przedstawicielami reformatorów są: Podkomorzy, jego żona i Walery. Chcą zakończenia samowoli szlachty, która w większości dbała tylko o własne interesy, a nie o los państwa. Żądają zniesienia wolnej elekcji i zasady liberum veto. Pragną zwiększenia praw dla mieszczaństwa i chłopów. W ich rozumieniu Polska miała brać czynny udział w polityce zagranicznej i walczyć o własne interesy na arenie międzynarodowej.
W kwestiach politycznych za neutralne osoby komedii można uznać Starościnę i Szarmanckiego, których obchodzi tylko to, co modne i eleganckie, a losy państwa nie obchodzą ich wcale.
Innym wątkiem komedii jest walka Walerego i Szarmanckiego o rękę Teresy, którą ostatecznie wygrywa syn Podkomorzego (Walery).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zdzisław Skwarczyński, Wstęp, [do:] Julian Ursyn Niemcewicz, Powrót posła, Ossolineum, Wrocław 1983.
- Powrót posła w serwisie Wolne Lektury
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Powrót posła w serwisie Wolne Lektury
- Powrót posła (wyd. 1790) w bibliotece Polona