Tawlina
 Tawlina jarzębolistna | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
tawlina | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Sorbaria (Seringe ex A. P. de Candolle) A. Braun in Ascherson Fl. Prov. Brandenburg 1: 177. Jan 1860[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
S. sorbifolia (Linnaeus) A. Braun[3] | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
Tawlina (Sorbaria (Ser.) A. Braun) – rodzaj krzewów z rodziny różowatych. W jego skład wchodzi w zależności od ujęcia od 4[6][7], 5[8] do 9[5] gatunków. S. tomentosa rośnie w Afganistanie, Pakistanie i północnych Indiach, pozostałe gatunki w Chinach, Japonii i na wschodzie Rosji[7][9]. Rośliny są szeroko rozpowszechnione w uprawie jako ozdobne. Niektóre gatunki dziczeją z upraw w Ameryce Północnej i Europie[7]. W Polsce rośliną inwazyjną jest tawlina jarzębolistna S. sorbifolia, poza tym w uprawie spotykane są tawlina Kiryłowa S. kirilowii i tawlina kutnerowata S. tomentosa[9]. W naturze gatunki te rosną zwykle na brzegach rzek i strumieni[9], na terenach skalistych w górach i w lasach[10]. Nazwa naukowa rodzaju nawiązuje do podobieństwa liści do tych, które ma jarząb pospolity Sorbus aucuparia[9].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
- Pokrój
- Krzewy o pędach prosto do góry rosnących lub rozpościerających się, słabo rozgałęzionych, osiągających od metra do 7 m wysokości. Rozrastają się za pomocą kłączy[7]. Pędy obłe, za młodu żółtawe do zielonych, starsze żółto-brązowe do ciemnoczerwonych[5] lub szare[7]. Pędy nagie lub okryte włoskami pojedynczymi lub gwiazdkowatymi[7].
- Liście
- Odpadające zimą[7]. Skrętoległe, z przylistkami, nieparzystopierzaście złożone[5]. Przylistki przyrastają do ogonka liściowego[7], są równowąskie, lancetowate do jajowatych, trwałe[9][7]. Liście osiągają od 14 do 35[7] (40[9]) cm długości i składają się z 7 do 33 listków o długości od 1,5 do 17 cm i szerokości 0,2 do 4 cm[9]. Listki są siedzące lub krótkoogonkowe[5], całobrzegie lub piłkowane, zwykle podwójnie (na jednym ząbku występuje do 6 mniejszych ząbków)[9][7].
- Kwiaty
- Obupłciowe, 5-krotne, zebrane w okazałe wiechy na końcach pędów, osiągające do 35 cm długości[9] i składające się nawet z ponad tysiąca kwiatów[7]. Poszczególne kwiaty są drobne, zwykle o średnicy od 7 do 13 mm, osadzone na krótkich szypułkach[7]. Hypancjum jest płytkie, kubeczkowate, o średnicy 1,5–4,6 mm[7]. Trwałych działek kielicha jest 5, są one silnie odgięte, szerokie i krótkie[5]. Płatków korony jest także 5, są one białe, zaokrąglone do jajowatych, na końcu zaokrąglone, u nasady zbiegające, czasem z krótkim paznokciem[7][5]. Płatki szybko odpadają[9]. Pręcików jest od 20 do 50, o długości podobnej jak płatki korony[5], część dłuższa od płatków[7]. Owocolistków zwykle 5 (rzadko 4)[9] złączone u nasady, zawierają po 4 do 8 zalążków[7].
- Owoce
- Mieszki nagie lub owłosione, o długości od 3 do 6 mm, zawierają 4 do 8 nasion[7]. Stykają się grzbietami, pękają podłużną szczeliną po dojrzeniu[9].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj tawuła należy do plemienia Sorbarieae z podrodziny tawułowatych Spiraeoideae i rodziny różowatych (Rosaceae)[4].
- Wykaz gatunków[6]
- Sorbaria grandiflora (Sweet) Maxim. (w tym S. pallasii (G.Don) Pojark. wyodrębniana jako gatunek według The Plant List[8])
- Sorbaria kirilowii (Regel & Tiling) Maxim. – tawlina Kiryłowa
- Sorbaria sorbifolia (L.) A.Braun – tawlina jarzębolistna
- Sorbaria tomentosa (Lindl.) Rehder – tawlina kutnerowata
Między gatunkami z tego rodzaju łatwo dochodzi do powstawania mieszańców, zwłaszcza w uprawie, gdy przedstawiciele różnych gatunków rosną obok siebie[9].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Krzewy tawliny sadzi się jako rośliny ozdobne w parkach i na terenach zieleni osiedlowej. Wymagają gleby wilgotnej, żyznej i przepuszczalnej[11]. Rozmnażane są z nasion, ale też łatwo rozmnażają się wegetatywnie przez podział krzewów lub sadzonki korzeniowe[11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-07-14] (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-07-14].
- ↑ a b Sorbaria (Ser.) A. Braun. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-07-14].
- ↑ a b c d e f g h Gu Cuizhi (Ku Tsue-chih); Crinan Alexander: Sorbaria (Seringe) A. Braun in Ascherson. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-14].
- ↑ a b Knud Rahn. A survey of the genus Sorbaria (Rosaceae). „Nordic Journal of Botany”. 8, 6, s. 557-563, 1989.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r James Henrickson: Sorbaria (Seringe) A. Braun in P. F. A. Ascherson. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2018-07-14].
- ↑ a b Sorbaria. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-07-14].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Dominik Tomaszewski. Sorbaria species cultivated in Poland. „Dendrobiology”. 46, s. 59-64, 2001.
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 244. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz: Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 291. ISBN 83-01-13434-8.