Urson

Urson
	Erethizon
	F. Cuvier, 1823
	; Przedstawiciel rodzaju – urson amerykański (E. dorsatum)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Erethizontoidea
Rodzina	ursonowate
Podrodzina	ursony
Rodzaj	urson
	Typ nomenklatoryczny
	Hystrix dorsata Linnaeus, 1758
Synonimy
	Eretizon: F. Cuvier, 1825; Erethison: F. Cuvier, 1829; Erithizon: Burnett, 1830; Eretison: McMurtrie, 1831; Erythizon: Alston, 1876;
	Eretizon: F. Cuvier, 1825; Erethison: F. Cuvier, 1829; Erithizon: Burnett, 1830; Eretison: McMurtrie, 1831; Erythizon: Alston, 1876;
Gatunki
	3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	3 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Urson^[7] (Erethizon) – rodzaj ssaka z podrodziny ursonów (Erethizontinae) w obrębie rodziny ursonowatych (Erethizontidae).

Nazwa zwyczajowa

We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej nazwa „urson” była używana do oznaczania gatunku Erethizon dorsatum^[8]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę urson amerykański, rezerwując nazwę urson dla rodzaju tych ursonowatych^[7].

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje jeden żyjący współcześnie gatunek występujący w Ameryce Północnej^[9]^[10]^[11].

Charakterystyka

Długość ciała (bez ogona) 600–1300 mm, długość ogona 160–250 mm, długość tylnej stopy 75–110 mm; masa ciała 5–12 kg^[10]^[12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1823 roku francuski przyrodnik Frédéric Cuvier na łamach Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle^[1]. Cuvier wymienił dwa gatunki – Hystrix dorsata Linnaeus, 1758 i Erethizon Buffonii F. Cuvier, 1823 (= Hystrix dorsata Linnaeus, 1758) – z których gatunkiem typowym jest urson amerykański (E. dorsatum).

Etymologia

Erethizon (Eretizon, Erethison, Erithizon, Eretison, Erythizon): gr. ερεθιζω erethizō ‘ekscytować się, irytować’^[13].

Podział systematyczny

Do rodzaju należy jeden występujący współcześnie gatunek^[14]^[12]^[9]^[7]:

Erethizon dorsatum (Linnaeus, 1758) – urson amerykański

Opisano również gatunki wymarłe na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych^[15]:

Erethizon bathygnathum R.W. Wilson, 1935^[16] (plejstocen)
Erethizon cascoense (J.A. White, 1970)^[17] (pliocen)

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Wariant pisowni Erethizon F. Cuvier, 1823.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Erethizon F. Cuvier, 1823.

Przypisy

↑ ^a ^b F. Cuvier. Examen des espèces du genre porc-épic, et formation des genres ou sous-genres Acanthion, Eréthizon, Sinéthère et Sphiggure. „Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle”. 9, s. 432, 1822. (fr.).
↑ F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 178, 256. (fr.).
↑ F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Paris & Strasbourg: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 484. (fr.).
↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. July to December, 1829, s. 350, 1829. (ang.).
↑ H. McMurtrie: Class I. Mammalia. W: G. Cuvier: The animal kingdom arranged in conformity with its organization. Wyd. 2. Cz. 1. New York: G. & C. & H. Carvil, 1831, s. 154. (ang.).
↑ E.R. Alston. On the classification of the Order Glires. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1876, s. 94, 1876. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 287. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 397, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 548–550. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b L. Emmons: Family Abrocomidae (Inca Rats and Chinchilla Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 391. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Erethizon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-03-06].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 353. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 269, 1904. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-15]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Erethizon Cuvier, 1823, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-15] (ang.).
↑ R.W. Wilson. A new species of porcupine from the later Cenozoic of Idaho. „Journal of Mammalogy”. 16 (3), s. 220, 1935. DOI: 10.2307/1374452. (ang.).
↑ J.A. White. Late Cenozoic porcupines (Mammalia, Erethizontidae) of North America. „American Museum novitates”. 2421, s. 3, 1970. (ang.).

[wp-2] Wariant pisowni Erethizon F. Cuvier, 1823.

[npp-5] Niepoprawna późniejsza pisownia Erethizon F. Cuvier, 1823.

[cuv23-1] F. Cuvier. Examen des espèces du genre porc-épic, et formation des genres ou sous-genres Acanthion, Eréthizon, Sinéthère et Sphiggure. „Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle”. 9, s. 432, 1822. (fr.).

[cuv25-3] F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 178, 256. (fr.).

[cuv29-4] F. Cuvier: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu’en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 59. Paris & Strasbourg: F. G. Levrault & Le Normant, 1829, s. 484. (fr.).

[bur-6] G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. July to December, 1829, s. 350, 1829. (ang.).

[mcm-7] H. McMurtrie: Class I. Mammalia. W: G. Cuvier: The animal kingdom arranged in conformity with its organization. Wyd. 2. Cz. 1. New York: G. & C. & H. Carvil, 1831, s. 154. (ang.).

[als-8] E.R. Alston. On the classification of the Order Glires. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1876, s. 94, 1876. (ang.).

[miiz-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 287. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[msz-10] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 397, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[icmw-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 548–550. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[hmw-12] L. Emmons: Family Abrocomidae (Inca Rats and Chinchilla Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 391. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[msw-13] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Erethizon. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-03-06].

[amw-14] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 353. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[pal-15] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 269, 1904. (ang.).

[mdd-16] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-15]. (ang.).

[zij-17] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Erethizon Cuvier, 1823, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-15] (ang.).

[wil-18] R.W. Wilson. A new species of porcupine from the later Cenozoic of Idaho. „Journal of Mammalogy”. 16 (3), s. 220, 1935. DOI: 10.2307/1374452. (ang.).

[whi-19] J.A. White. Late Cenozoic porcupines (Mammalia, Erethizontidae) of North America. „American Museum novitates”. 2421, s. 3, 1970. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]