Województwo inowrocławskie

Województwo inowrocławskie
Palatinatus Iunivladislaviensis
	XIV wiek – 1772
	Herb
	Sentencja: Sine delectum iustum
Państwo	I Rzeczpospolita
Prowincja	wielkopolska
Data powstania	XIV wiek
Siedziba wojewody	Inowrocław
Wojewoda	zobacz: wojewodowie inowrocławscy
Siedziba sejmiku	Radziejów
Popis	pod Inowrocławiem, ziemia dobrzyńska pod Lipnem
Powierzchnia	2 900 km²
Populacja (1790); • liczba ludności	; 51 507
Podział administracyjny
Liczba powiatów	5
Liczba reprezentantów
Liczba senatorów	2
	Położenie na mapie Rzeczypospolitej;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Województwo inowrocławskie (początkowo gniewkowskie) – jednostka terytorialna Korony Królestwa Polskiego, później Rzeczypospolitej Obojga Narodów istniejące od XIV wieku do 1772, tworząca prowincję wielkopolską. Obejmowała powierzchnię 2 900 km²^{[potrzebny przypis]} i miała 2 powiaty. Siedzibą wojewody był Inowrocław, a sejmiki ziemskie odbywały się razem z woj. brzeskokujawskim w Radziejowie.

Herb był taki sam jak województwa brzeskokujawskiego, to jest pół orła czarnego i pół lwa czerwonego, grzbietami do siebie obróconych i zwieńczonych jedną koroną na polu złotym.^{[potrzebny przypis]}

Historia

Województwo inowrocławskie utworzono w XIV w. początkowo zwane było gniewkowskim.^{[potrzebny przypis]}

Terytorium

Było to jedno z najmniejszych województw I Rzeczypospolitej – liczyło tylko 2 900 km².^{[potrzebny przypis]}

W skład województwa inowrocławskiego wchodziła m.in. Bydgoszcz, będąc w 1. poł. XVII w. jego największym miastem (niecałe 5 tys. mieszk.), która jednak nie odgrywała roli administracyjnej.^{[potrzebny przypis]}

Powiaty woj. inowrocławskiego i ziemi dobrzyńskiej wg Adolfa Pawińskiego^[4]
Województwo/ziemia	Powiat	Powierzchnia w mil²	Powierzchnia w km²
województwo bez z. dobrzyńskiej	powiat bydgoski	30,10	1657,68
	powiat inowrocławski	23,01	1267,18
	Razem Σしぐま	53,11	2924,75
ziemia dobrzyńska	powiat dobrzyński	9,59	528,35
	powiat lipnowski	22,74	1252,28
	powiat rypiński	21,27	1100,43
	Razem Σしぐま	53,60	2952,38
województwo inowrocławskie z ziemią dobrzyńską Σしぐま		106,71	5877,13

Urzędy

Województwo posiadało dwóch senatorów większych, którymi byli: wojewoda i kasztelan inowrocławscy; oraz jednego senatora mniejszego – kasztelana bydgoskiego. Sejmiki ziemskie odbywały się wspólnie dla województw inowrocławskiego i brzeskokujawskiego w Radziejowie.

Tę sekcję należy dopracować:

lista niepełna.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Wojewodowie inowrocławscy

Maciej Kobiela (od 1268)^[5]
Bogusław ze Służewa i Oporowa (1439–1453)
Hieronim Radomicki (1630–1651)
Jakub Hieronim Rozdrażewski (1652-1662)
Paweł Ludwik Szczawiński herbu Prawdzic^[6] (1669-1679)^[7]^[8]

Ziemia dobrzyńska

Ziemię dobrzyńską wcielono ostatecznie do Korony w 1466 r. Powierzchnia wynosiła ok. 54 mil². Dzieliła się na 3 powiaty: dobrzyński, rypiński i lipnowski (ustanowiony w miejsce dawnego słońskiego). Sejmiki odbywały się w Lipnie, gdzie obierano dwóch posłów na sejm, deputata na trybunał i komisarza na komisję radomską. Senatorów mniejszych było 3, tj. kasztelanowie: dobrzyński, rypiński i słoński. Starostwo grodowe bobrownickie, niegrodowe: dobrzyńskie, lipnowskie, rypińskie i inne. Herb jej wyobraża głowę sędziwego człowieka z dwiema koronami, jedną na głowie z rogami bawolimi, a drugą na szyi.

Przypisy

↑ Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.
↑ Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772), Kraków 1889, s. 8–9.
↑ Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.
↑ Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.
↑ Błażej Śliwiński: Ziemomysł inowrocławski. Kraków 2017, s. 71.
↑ Wymieniony jako wojewoda inowrocławski w bitwie Obrona Zbaraża 11 lipca 1649, Bitwa pod Beresteczkiem 28–30 czerwca 1651.
↑ Swawolna Kompanija - Oficjalna Pagina Szlacheckiej Gry Fabularnej „Dzikie Pola” [online], www.valkiria.net [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-11] .
↑ M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz: Leksykon Historii Polski, Warszawa 1995, s. 732

Bibliografia

Gloger Z., Geografia historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903; rozdział: Województwo Inowłocławskie z ziemią Dobrzyńską

Linki zewnętrzne

Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000 (mapa kartograficzna I Rzeczypospolitej z II połowy XVI wieku), autorzy, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin: Atlas Fontium: (1) http://atlasfontium.pl/index.php?article=corona (mapa i indeks do pobrania); (2) http://hgisb.kul.lublin.pl/azm/pmapper-4.2.0/map_default.phtml?config=korona&language=pl&resetsession=ALL

[1] Stefan Krzysztof Kuczyński, Polskie herby ziemskie. Geneza, treści, funkcje, Warszawa 1993, s. 214.

[2] Antoni Sozański, Wykład politycznej geografii, rządu i administracyi dawnej Polski przy końcu istnienia całego państwa (1648–1772), Kraków 1889, s. 8–9.

[3] Tabela: Summaryusz Generalny wszelkich dochodów Rzeczypospolitey tak w Koronie iako i w Litwie z kalkulacyą mil kwadratowych, tak со do dymów, podatków, iako i ludzi, w: Dziennik rządowo-ekonomiczno handlowy. Zaymuiący różne Wiadomości, Rządowe, Handlowe, Ekonomiczne, Fabryczne, Kontraktowe na Dobra, Summy, i Produkta. Zajmujący 3 miesiące kwiecień may czerwiec 1790. R.5. T. II. Warszawa 1790.

[Pawiński-4] Adolf Pawiński: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 1: Wielkopolska. Warszawa: Gebethner i Wolff, 1883, s. 50.

[5] Błażej Śliwiński: Ziemomysł inowrocławski. Kraków 2017, s. 71.

[6] Wymieniony jako wojewoda inowrocławski w bitwie Obrona Zbaraża 11 lipca 1649, Bitwa pod Beresteczkiem 28–30 czerwca 1651.

[7] Swawolna Kompanija - Oficjalna Pagina Szlacheckiej Gry Fabularnej „Dzikie Pola” [online], www.valkiria.net [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-11] .

[autonazwa1-8] M. Czajka, M. Kamler, W. Sienkiewicz: Leksykon Historii Polski, Warszawa 1995, s. 732

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]