موج-ٹوٹا دوہراپن
موج-ٹوٹا دوہراپن ایہ سچ اے کہ ہر بنیادی ٹوٹا یا کوانٹک شے موجاں تے ٹوٹیاں دوواں دیاں خاصیتاں رکھدی اے۔ موج-ٹوٹا دوہراپن شاید فزکس دی سمج آن آلیاں گلاں چوں سب توں مشکل مگر سب توں خاص وچوں اک اے۔ فزکس گرو جیڑے 19ویں تے 18ویں صدی وچ چانن بارے چ جانکاری لب رۓ سن آپس چ اس گل دے اتے کافی بحث کردے سن کہ چانن گولیاں آر لنگدے ٹوٹیاں نال بنیا اے یا فیر پانی دی لہراں ورگی موجاں نال بنی اے۔ کیونجہ کج ویلے چانن دوواں دیاں خاصیتاں رکھدی دسدی سی۔ چانن ٹوٹیاں آر سدا ٹردی سی مگر کج تجربیاں چ ایہ گل پتہ چلی کہ چانن دی پانی تے آواز دی لہراں آر موج لمبائی تے فریکونسی اے۔
میکس پلانک، ایلبرٹ آئینسٹائن، لوئی ڈی بروگلی، آرتھر کامپٹن، نیلز بوہر تے کئی اور فزکس گروواں نے اپنے کم نال سائنسی سوچ بنائی کہ ہر ٹوٹے دا اک موجی نیچر وی ہوندی اے (تے ہر موج دی اک ٹوٹا نیچر ہوندی اے)۔ ایہ گل تجربیاں چ مڈلے ٹوٹیاں چ ویکھی گئی تے فیر ایٹم تے ملیکیولاں چ وی ویکھی گئی۔
موج-ٹوٹا دوہراپن فزکس چ بوت سوچی گئی گل اے۔ اینوں بوت فزکس گروواں نے پڑھیا۔ اوناں چوں اک جرمن گرو ورنر ہائسنبرگ سمج گیا کہ ایہ دوہراپن کائنات دی ہر شے وچ ہیگا اے۔ اس گل نال اونیں کوانٹم فزکس وچ نویں جانکاریاں پائیاں۔
موج-ٹوٹا دوہراپن وچ کسے وی شے دی موج لمبائی نپن دا فارمولا 1924 وچ فرانسیسی فزکس گرو لوئی ڈی بروگلی نیں کڈیا سی۔
اس فارمولے وچ h پلینک دا کانسٹینٹ اے تے p مومینٹم اے۔