تحليلي کېميا
تحلیلي کیمیا د موادو د جلا کولو، پیژندلو او اندازه کولو لپاره د وسایلو او طرزالعملونو مطالعه او کارولو په معنی دی. په عمل کې ښايي بېلول، پېژندنه یا اندازه کول ټول په ګډه یو واحد تحلیل رامنځته کړي یا هم له بل مېتود سره یوځای وکارول شي. کيفي تحليل تحلیلوونکي راپېژني او کميتي تحليل عددي کچه يا غلظت ټاکي. تحلیلي کیمیا د مادې د ترکیب او جوړښت په اړه د معلوماتو د ترلاسه کولو، پروسس کولو او اړیکو پوهې ته وايي. په بله وینا د موادو او د هغو د کچې د معلومولو هنراوعلم دی. تحلیلي کیمیا د ای سي ایس کیمیاپوهانو لپاره د کار یوه مشهوره څانګه ګڼل کېږي.[۱]
تحلیلي کیمیا د دودیزو، لمدو کیمیاوي میتودونو او عصري وسایلو یوه ټولګه ده. دودیز کیفي میتودونه د باران، استخراج، او تقطیرد جلا کولو لپاره کارول کیږي، چې پیژندنه یا بیولنه یې ښايي د رنګ، بوی، د ویلې کېدو د ټکي، د جوش ټکي، محلولیت، رادیو فعالیت یا په غبرګون کې د توپیرونو پربنسټ وي. د کچې د اندازه کولو لپاره، کلاسیک کمیتي تحلیل د کتلې یا حجم دتغیراتو (بدلون) څخه ګټه اخلي. دا امکان هم شته، چې میتودونه د کروماتګرافي، الکتروفوریسس یا د ساحې د جریان له وېش نه په ګټې اخیستنې سره د نمونو د بېلولو لپاره وکارول شي، وروسته بیا کیفي او کمیتي تحلیل د عملي کېدو وړ ده. کېدای شي له ورته وسیلې سره د رڼا تعامل، د تودوخې تعامل، برېښنايي ساحې یا مقناطیسي ساحې هم وکارول شي. زیاتره وخت دا ډول وسیله تحلیلوونکي سره بېلولای، پېژندلای او اندازه کولای شي. [۲]
د ډیزاین د تجربې، کیمومیتریک او د نویوو وسیلو د اندازه کولو لپاره تحلیلي کیمیا ډیر پراخ رول لوبوي. په طب، ساینس او انجینرۍ کې هم تحلیلي کیمیا ته اړتیا پیدا کیږي.
تاریخچه
تحلیلي کیمیا له پیله مهمه ګڼل کېږي دا ځکه چې نوموړې څانګه د یو کیمیاوي تعامل په هکله، هغو پوښتنو ته ځواب وایي چې، د تعامل په پروسه کي له کومو عناصرو او کیمیاوي توکو څخه ګټه اخیستل شوی ده. ددغې څانګې په تکامل کې جسټس وان لیبک د پام وړ رول لرلی ده، چې د سیسټمیک عنصري تحلیلونو پراختیا او د فعالو ګروپونو د ځانکړو غبرګونونو پر اساس سیسټمیک عضوي تحلیل یې یوه ښه بېلګه ده.
د شعاع خارجولو سپیکرومیټري لومړنی وسیلوي تحلیل و،چې رابرټ بنسن او ګوستاو کرچوف رامنځته کړی وه او په ۱۸۶۰ز کال کې یې د روبیډیمRb) ) او سیزیم Cs)) عناصر کشف کړل.[۳]
له ۱۹۰۰زکال نه وروسته په تحلیلي کیمیا کې ډېر پرمختګ وشو. په دې دوره کې د وسایلو تحلیل په تدریجي ډول خپل ځای ونیو. په ځانګړي توګه زیاتره لومړني سپیکټروسکوپي او سپیکټرومیټریک تخنیکونه د ۲۰مې پېړۍ په لومړیو کې کشف او د ۲۰مې پېړۍ په وروستیو کې اصلاح شول.[۴]
د جلا کولو علوم د ودې ورته مهال ویش تعقیبوي او په زیاتیدونکي توګه د لوړ فعالیت په وسیلو بدلیږي. ډیری دا تخنیکونه په ۱۹۷۰ ز کال کې د هایبرډ تخنیکونو سره یوځای پیل شول ترڅو د نمونو بشپړې ځانګړتیاوې ترلاسه کړي.[۵]
کابو د ۱۹۷۰ ز کال پیل راهیسې اوسنۍ تحلیلي کیمیا په تدریجي ډول د بیولوژیکي سوالونو (بیولوژیکي کیمیا) په شمول ډېره پراخه شوې، په داسې حال کې چې له دې مخکې غیرعضوي یا کوچنیو عضوي مالیکولونو ته ډېر پام کېده. په کیمیا کې لېزرونه په زیاتېدونکې توګه د څېړنو په توګه کارول شوي، څو بېلابېل غبرګونونه رامنځته او اغیز پرې وکړي. د ۲۰مې پېړۍ په وروستیو کې هم ځینو علمي کیمیاوي پوښتنو په نورو څانګو کې پراخوالی لامل وګرځیده، دا پرمختګ په ځانګړي ډول په عدلي، چاپېریالي، صنعتي او طبي څانګو لکه په هستولوژۍ کې ولیدل شو. [۶]
د وسایلو تحلیل په عصري تحلیلي کیمیا باندې ولکه لري. ډیری تحلیلي کیمیا پوهان په یو ډول وسیله کې تخصص لري.ا کاډیمیسنان پر نویو غوښتنلیکونو او موندنو یا د تحلیل پر نویو مېتودونو تمرکز کوي. په وینه کې د کیمیاوي موادو د شتون کشف هغه دی، چې یو تحلیلي کیمیاپوه په کې دخیل وي او د سرطان خطر ډېروي. د یوه نوي مېتود د رامنځته کولو په هڅه کې ښايي د تنظیم منونکي لیزر کارول شامل وي، څو د وینې ځانګړتیا او حساسیت زیات کړي. د سپیکرومیټریک طریقې زیاتره مېتودونه په یوځل رامنځته شوي او په قصدي توګه جامد ساتل کېږي، څو معلومات د ډېر وخت لپاره پرتله شي. دا په ځانګړې توګه د صنعتي کیفیت په تضمین QA))، عدلي او چاپېریالي غوښتنلیکونو کې حقیقت لري. د درملو په صنعت کې د تحلیلي کیمیا رول ورځ تر بلې په ډېرېدو دی، چې پرQA سربېره د درملو د نویو نوماندانو په موندلو او کلینیکي غوښتنلیکونو کې کارېږي، چې هلته د درملو او ناروغ ترمنځ تعاملات مهم دي.
کلاسیک مېتودونه
که څه هم پیچلي وسایل په عصري تحلیلي کیمیا باندې ولکه لري، د تحلیلي کیمیا ریښې او ځینې اصول چې په عصري وسایلو کې کارېږي، د دودیزو تخنیکونو له ډلې دي، چې زیاتره یې اوس هم کارېږي. دا تخنیکونه هم د تحلیلي کیمیا د ډېرو ښوونیزو لابراتوارونو د ملا تیر جوړوي.
کیفی تحلیل
کیفي تحلیل د کتلې یا غلظت شتون یا نشتوالی نه ټاکي، بلکې د یوه ځانګړي مرکب شتون یا نشتوالی ټاکي.کیفي تحلیلونه، د تعریف له مخې، مقدار نه اندازه کوي.
کیمیاوي ازمېښتونه
ډیرې کیفیت لرونکي کیمیاوي ازموینې شتون لري، لکه د سرو زرو لپاره د تیزابو ازمېښت او د وینې د شتون لپاره د کاسټل مییر ازمېښت.
د شعلې ازموینه
غیر عضوي کیفي تحلیل د یو لړغبرګونونوپه ترڅ کې د ځانګړو آبی آیونونو یا عناصرو شتون تاییدوي، چې د تایید شوي ازموینې سره د شکمنو ایونونو تصدیق کولو دمخه د امکاناتو سلسله له مینځه وړي. ځینې وختونه کوچني کاربن لرونکي ایونونه په داسې سکیمونو کې شامل دي. له عصري وسایلو سره دا ازموینې ډېرې کمې کارېږي؛ خوپه ښوونیزو موخو، د ساحې کار یا نورو شرایطو کې ګټورې کېدای شي، چې هلته هنري وسایلو ته لاسرسی نه وي یا مناسب نه وي.
کمي تحلیل
په یوه ماده کې د ځانګړو کیمیاوي اجزاوو د کچې اندازه کولو لپاره کمي تحلیل پکاریږي. کچه د کتلې (د ګرویمیټریک تحلیل) او حجم د (حجمي تحلیل) په وسیله اندازه کېدای شي.
وزني تحليل
په وزني تحلیل کې د شته موادو د کچې ټاکل شاملېږي، چې له یو څه بدلون مخکې یا وروسته د نمونې د وزن کولو له لارې ترسره کېږي.د لیسانس په زده کړو کې ، د اوبو د لرې کولو لپاره د اوبو نمونې ته د تودوخې په ورکولو سره په هایبرېټ کې د اوبو د کچې معلومول لکه د اوبو د ضایع کېدو له امله چې وزن توپیر کوي یو عام مثال دی.
حجمي تحلیل
تیتراسون هغه پروسه ده چې د حل عملیه کې د ګډونې چارې ترسره کوي او تر هغې تر مطالعې لاندې نیول کیږي تر څو مساوي نقطې ته ورسیږي. دا په مکرر ډول ممکنه ده چې په حل کې د موادو مقدار وټاکي. هغه کسان چې د ثانوي زده کړو په لړ کې یې کیمیا انتخاب کړې ده، د تیزابو بیس ټایټریشن ډېر پېژني او د رنګ بدلولو شاخص پکې شامل دی. ډېر نور ډولونه هم لري، د بېلګې په توګه د پوټینټیومیټریک ټایټریشن. دا تیراسیونونه ښايي مساوي ټکو ته د رسېدو لپاره له مختلفو شاخصونو ګټه پورته کړي.
جلا کول
د موادو د مخلوطې پېچلتیا د کمولو لپاره د جلا کولو پروسیجرونه کارول کیږي. کروماتګرافي، الکتروفورسیس او د ساحې د جریان فرکشنیشن د دې برخې نمایندګي کوي.
سرچينې
- ↑ Skoog, Douglas A.; West, Donald M.; Holler, F. James; Crouch, Stanley R. (2014). Fundamentals of Analytical Chemistry. Belmont: Brooks/Cole, Cengage Learning. p. 1. ISBN 978-0-495-55832-3.
- ↑ Skoog, Douglas A.; Holler, F. James; Crouch, Stanley R. (2007). Principles of Instrumental Analysis. Belmont, CA: Brooks/Cole, Thomson. p. 1. ISBN 978-0-495-01201-6.
- ↑ Arikawa, Yoshiko (2001). "Basic Education in Analytical Chemistry" (pdf). Analytical Sciences. 17 (Supplement): i571–i573. نه اخيستل شوی 10 January 2014.
- ↑ Miller, K; Synovec, RE (2000). "Review of analytical measurements facilitated by drop formation technology". Talanta. 51 (5): 921–33. doi:10.1016/S0039-9140(99)00358-6. PMID 18967924.
- ↑ Bartle, Keith D.; Myers, Peter (2002). "History of gas chromatography". TrAC Trends in Analytical Chemistry. 21 (9–10): 547. doi:10.1016/S0165-9936(02)00806-3.
- ↑ Laitinen, H.A. (1989). "History of analytical chemistry in the U.S.A". Talanta. 36 (1–2): 1–9. doi:10.1016/0039-9140(89)80077-3. PMID 18964671.