Càstia su còdighe de orìgine de Frantza

{{LSC}}{{Istadu|ligàmeneBandera=Flag of France (1794–1815, 1830–1974, 2020–present).svg|PIBprocapiteValuta=$|PIB=2775252<ref name="IMFWEOFR">{{tzita web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=73&pr.y=12&sy=2017&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=132&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |tìtulu=World Economic Outlook Database, April 2019 |editore=[[Fondo Monetario Internazionale]] |situ=IMF.org |limba=en |atzessu=22 maju 2019}}</ref>|PIB annu=2018 istima|PIBPPC=2962799<ref name="IMFWEOFR"/>|PIBPPCValuta=$|PIBPPCAnnu=2018 istima|PIBproabitante=PIB/ab: 43.504 $ USA|Religione=Catòlica|PIBValuta=$|elencu de sos cabos de istadu=[[Presidentes de sa Repùblica frantzesa|Presidente de sa Repùblica]]|PIBprocapite=42877<ref name="IMFWEOFR"/>|TFT=2,5 (2018)<ref>{{tzita web|url=http://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.TFRT.IN/countries|tìtulu=Tasso di fertilità nel 2010|limba=it|atzessu=12 freàrgiu 2013}}</ref>|energia=<!-- consumu de energia pro capite - no iscrias mai kWh/ab. ca benit iscritu giai dae su template - (consumu pro annu totale in kWh partzidu intre sos abitantes/365gg/24h) -->|capitaleAbitantes=2.229.095<ref>[http://www.insee.fr/fr/ppp/bases-de-donnees/recensement/populations-legales/commune.asp?annee=2008&depcom=75056 Insee - Populations légales 2008 - 75056-Paris]</ref>|làcanas=[[Bèlgiu]], [[Lussemburgu]], [[Germània]], [[Isvìtzera]], [[Itàlia]], [[Printzipadu de Mònaco]], [[Andorra]], [[Ispagna]], [[Regnu Unidu]] (làcana suta-marina in su [[Tunnel de sa Mànica]]); sa [[Gujana Frantzesa]] est a làcana cun su [[Brasile]] e su [[Suriname]]; [[Saint-Martin (Frantza)|Saint-Martin]] est a làcana cun [[Sint Maarten]] ([[Paisos Bàscios]])|continente=[[Europa]], [[Amèrica Tzentrale]] ([[Guadalupa]], [[Martinica]], [[Saint-Martin (Frantza)|Saint-Martin]]), [[Amèrica de su Sud]] ([[Gujana Frantzesa]]), [[Amèrica de su Norte]] ([[Saint-Pierre e Miquelon]]), [[Àfrica]] ([[Reunione (ìsula)|Reunione]], [[Mayotte]]), [[Otzeània]] ([[Terras australes e antàrticas frantzesas]], [[Polinèsia Frantzesa]], [[Wallis e Futuna]], [[Noa Caledònia]], [[Ìsula Clipperton]])|capitaleAbitantesAnnu=2018|capitale=[[Parigi]]|guvernu=[[Repùblica semi-presidentziale]]|populatzioneTotale=68&nbsp;303&nbsp;234 <ref >countrymeters.info/fr/France</ref>|motu={{fr}}[[Liberté, Égalité, Fraternité]]<br />{{sc}}Libertade, Agualidade, Fraternidade|oràriu=[[UTC+1]]<br /><small>[[UTC+2]] in [[ora legale]]; [[UTC-4]] ([[Martinica]] e [[Guadalupa]]); [[UTC-3]] ([[Guyana frantzesa]]); [[UTC+4]] ([[Sa Riunione|Riunione]])</small>|PIBPPCprocapiteValuta=$|elencu de sos cabos de guvernu=[[Primos ministros de sa Frantza|Primu ministru]]|ligàmeneIstemma=Armoiries_république_française.svg|nùmeneUfitziale=''République française''|nùmeneAtuale=Frantza<br /><small>''République française''</small>|pàginaBandera=Bandera frantzesa|pàginaIstemma=Istemma de sa Frantza|ligàmeneLocalizatzione=EU-France.svg|LigàmeneMapa=France in the World (+Antarctica claims).svg|limba=[[Limba frantzesa|frantzesu]]|populatzioneÒrdine=20|intradaONU=24 santugaine [[1945]]<ref>Est unu de sos 51 istados chi ant fundadu s'[[ONU]] in su [[1945]].</ref><br />Membru permanente de su [[Cussìgiu de Seguresa]]|populatzioneAnnu=2019|Primu ministru=[[Xavier Espot Zamora]]|populatzioneDensidade=101|presidente=[[Emmanuel Macron]]|festa=14 de trìulas|istadu antepostu={{Bandera|FRA}} [[Sa de bator Repùblica frantzesa|Sa de bator Repùblica]]|mannàriaAbba=0,26|mannàriaÒrdine=49|mannàriaTotale=petzi sa Frantza metropolitana: 543&nbsp;965|valuta=[[Èuru]] e [[francu CFP]]<ref>Su Franco CFP l'impreant in [[Polinèsia Frantzesa]], [[Noa Caledònia]], [[Wallis e Futuna]].</ref>|coordinadas=no|innu=[[Sa Marsigliesa]] <br /> [[File:La Marseillaise Georges THILL Musique de la Garde Républicaine.ogg]]|intradaUE=25 martzu [[1957]]<ref>Membru fundadore.</ref>|primuMinistru=[[Jean Castex]]|proclamatzione=4 santugaine [[1958]]<ref>Riformas Costitutzionales de [[Charles De Gaulle]] e nàschida de [[Sa de bator repùblica frantzesa]]</ref>|PIBPPCÒrdine=9|PIBPPCprocapite=45775<ref name="IMFWEOFR"/>|PIBPPCprocapiteAnnu=2018 istima|PIBPPCprocapiteÒrdine=27|PIBprocapiteAnnu=2018 istima|PIBprocapiteÒrdine=22|didascaliaLocalizatzione=Sa Frantza (birde iscuru) in s'[[Unione europea]] (birde craru)|nùmeneAbitantes=frantzesos|telèfonu=+33<ref>Sa ''Vallée Étroite'' frantzesa in suta de s'amministratzione de su comune de [[Névache]] tenet su prefissu italianu de [[Bardonecchia]] +39 0122</ref>}}
Sa '''Frantza''' (in [[Limba frantzesa|frantzesu]]: ''France'') o a manera prus longa dae su 1875 '''Sa''' '''Repùblica Frantzesa''' (in frantzesu: ''La'' ''République Française'') est un'Istadu [[Soberania|soberanu]] trascontinentale e su territòriu metropolitanu (in frantzesu: ''territoire métropolitain'') suo s'agatat in [[Europa otzidentale|Europa Otzidentale]]. Tenet làcanas terrinas cun su [[Bèlgiu]], su [[Lussemburgu]], sa [[Germania|Germània]], s'[[Isvìtzera]], s'[[Itàlia]], s'[[Ispagna|Ispania]] sos duos printzipados de [[Andorra]] e de [[Mònaco]]. Sa Frantza tenet duos litorales mannos subra s'[[Otzèanu Atlànticu|Atlànticu]] e su [[Mare Mediterràneu|Mediterràneu]]. Su territoriu frantzesu addae de s'Europa (''territoires d'outres mers'' in frantzesu) s'agatat in sos ocèanos Indianu, Atlànticu e [[Otzèanu Patzìficu|Pacìficu]] e fintzas in [[Amèrica de su Sud|Sud-Amèrica]] ue làcanat cun su [[Brasile]], su [[Suriname]] e sos [[Paisos Bàscios|Paìsos Bàscios]]. 

Sa Frantza est una repùblica costitutzionale unitària chi tenet unu regìmene semi-presidentziale. Dae su 1875 su motu de sa Repùblica est «Liberté, Égalité, Fraternité» ([[Libertade]], Agualidade, Fraternidade) e sa bandera est cumposta de sos tres colores natzionales: biaitu, biancu e ruju. S'innu natzionale est ''La Marseillaise'' (sa marsilliesa), cantu patriòticu eredadu dae sa [[Rivolutzione frantzesa|Rivolutzione Frantzesa]]. Su printzìpiu costitutivu suo est sa democratzia: le «''gouvernement du peuple, par le peuple et pour le peuple''» (su guvernu de su pòpulu, [fatu] dae su pòpulu e pro su pòpulu). Sa capitale sua est [[Parigi|Paris]] (o Parigi, dae s'italianu) e sa limba ufitziale cosa sua est su [[Limba frantzesa|frantzesu]] dae su 1539, in tames de su [[Limba latina|latinu]]<ref>{{Tzita web|url=https://www.legifrance.gouv.fr/loda/id/LEGITEXT000006070939/|tìtulu=Ordonnance du 25 août 1539 sur le fait de la justice (dite ordonnance de Villers-Cotterêts).|situ=Légifrance|limba=frantzesu}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.larousse.fr/encyclopedie/oeuvre/Villers-Cotter%c3%aats/149015|tìtulu=ordonnance de Villers-Cotterêts (août 1539)|situ=Larousse|limba=frantzesu}}</ref>. Sas monedas suas sunt s'[[èuru]] dae su 2002 in sa parte prus manna de su territòriu e su Francu Patzìficu in sos territòrios de s'[[Otzèanu Patzìficu]]. Sas tzitades printzipales sunt: [[Marsiglia|Marsìllia]], [[Lione]], [[Tolosa]], [[Lilla (Frantza)|Lilla]], [[Bordeaux]], [[Strasbourg|Strasburgu]], [[Nitza]], [[Nantes]], [[Rennes]], [[Montpellier]]. 

Est un'istadu chi s'est formadu a su cumintzu de s'Artu Medioevu. Su nùmene suo benit deretu de su pòpulu de sos Francos. Dae su cumintzu de su de XVII sèculos a sa prima metade de su de XX sèculos, at possèdidu un'ampru [[Impèriu coloniale frantzesu|imperu coloniale]]. In sa segunda metade de su sèculu est istadu unu de sos istados fundadores de s'[[Unione Europea]]. In prus, est sa de tres potèntzias nucleares mundiale, unu de sos membros permanentes de su Cunsìgiu de Seguridade de sas [[ONU|Natziones Unidas]] e un'istadu aderente a sa [[Organizatzione de su Tratadu de s'Atlànticu Norte|NATO]]. In manera aguale est membru de su [[G7]], de su [[G20]], de sa Zona Èuru, de s'Ispàtziu Schengen e acasàgiat sa sede de su Cunsìgiu de Europa, de su Parlamentu Europeu e de s'[[UNESCO]]. Sa Frantza possèdit una certa influèntzia in matèria polìtica, econòmica, militare e culturale in Europa e in su mundu comente a mèdia potèntzia<ref>{{Tzita publicatzione|autore=Pascal Boniface|tìtulu=Is France still a Great Power?|rivista=Queen's University|isbn=0-88911-888-4}}</ref>. 

Est, in su 2014, sa de tres potèntzias econòmicas europea a pustis de sa [[Germania|Germània]] e su [[Rennu Unidu]], e sa de sete potèntzias econòmicas mundiales pro produtu internu lordo nominale<ref>{{Tzita web|url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=512,914,612,614,311,213,911,314,193,122,912,313,419,513,316,913,124,339,638,514,218,963,616,223,516,918,748,618,624,522,622,156,626,628,228,924,233,632,636,634,238,662,960,423,935,128,611,321,243,248,469,253,642,643,939,734,644,819,172,132,646,648,915,134,652,174,328,258,656,654,336,263,268,532,944,176,534,536,429,433,178,436,136,343,158,439,916,664,826,542,967,443,917,544,941,446,666,668,672,946,137,546,674,676,548,556,678,181,867,682,684,273,868,921,948,943,686,688,518,728,836,558,138,196,278,692,694,962,142,449,564,565,283,853,288,293,566,964,182,359,453,968,922,714,862,135,716,456,722,942,718,724,576,936,961,813,726,199,733,184,524,361,362,364,732,366,144,146,463,528,923,738,578,537,742,866,369,744,186,925,869,746,926,466,112,111,298,927,846,299,582,487,474,754,698,&s=NGDPD,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|tìtulu=World Economic Outlook Database|situ=Fundu Monetàriu Internatzionale|limba=inglesu}}</ref> (sa de noe a paridade de pòdere de achistu) e possèdit unu livellu de vida artu meda<ref>{{Tzita web|url=https://www.imf.org/en/Countries/FRA|tìtulu=France and the IMF|situ=Fundu Monetàriu Internatzionale|limba=inglesu}}</ref>. Su 1º ghennàrgiu 2021 sa populatzione totale de sa Frantza est de belle 67,4 miliones de abitantes, segundu sas istimas publicadas dae s'INSEE<ref>{{Tzita web|url=https://www.insee.fr/fr/statistiques/5012724#:~:text=Au%201%E1%B5%89%CA%B3%20janvier%202021%2C%20la,augment%C3%A9%20de%200%2C3%20%25.|tìtulu=Bilan démographique 2020|situ=INSEE (Institut National de Statistiques et des Études Économiques)}}</ref>, de cale 65 250 000 in sas regiones metropolitanas, 2 172 000 in sas chimbe provìntzias ultramarinas (''Départements d'Outre-Mer''). Est su segundu istadu prus pobuladu de s'Unione europea a pustis de sa Germània. Est fintzas s'istadu prus estèndidu de s'Unione europea e su de tres paisos prus ampros de s'Europa a pustis de sa [[Rùssia|Russia]] e de s'[[Ucraina]].  

[[File:LocationFrance.png|


Frantza|center]]

== Geografia ==

=== Localizatzione e làcanas ===
Sa parte europea de sa Frantza si narat ''France métropolitaine'' (Frantza metropolitana). S'agatat a s'estremidade otzidentale de s'Europa e sas làcanas suas non sunt cambiadas dae sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Gherra mundiale]] e su tratadu de Paris in su 1947. In inghìriu s'agatant: su [[Mare de su Nord]] in sa parte prus setentrionale de su Pas-de-Calais, sa Mànica (in frantzesu: ''Manche'') intre sas costeras de s'[[Inghilterra]] e sa [[Normandia (regione amministrativa)|Normandia]], su Mare Cèlticu a Nord-Ovest ue s'agatat su Finistèrru (''Finistère'' in frantzesu, ''Penn Ar-Bed'' in brètone), su Golfu de Gascògna (una parte de s'[[Otzèanu Atlànticu|Ocèanu Atlànticu]]) a ovest e su [[Mare Mediterràneu]] a sud-est ue b'at sas costeras de sa [[Otzitània (regione amministrativa)|Regione Otzitània]] (''Région Occitanie'' in frantzesu) e sa Regione [[Proventza-Alpes-Costa Asula|Proventza-Alpas-Costa Asula]] (''PACA'' o ''Provence-Alpes-Côte d'Azur'' in frantzesu). Làcanat cun su [[Bèlgiu]] a su nord-nord-est, cun su [[Lussemburgu]] a su nord-est, cun sa [[Germania|Germània]] a s'est-nord-est, cun s'[[Isvìtzera]] a est, cun s'[[Itàlia]] a est-sud-est, cun [[Mònaco]] a sud-est e cun s'[[Ispagna]] e s'[[Andorra]] a sud-sud-ovest. 

Sas làcanas a est, a sud-est e a sud-ovest de su territòriu metropolitanu sunt istabilidas pighende in cunsìderu sos rios, sos frùmenes, sos lagos e sas cadenas de montes, est a nàrrere su frùmene Rhin, sos montes de su Jura, su lagu Léman, sas [[Alpes|Alpas]] e sos [[Pireneos]], mentras a nord-est sa làcana non s'est istabilida sighende s'impostatzione de sos elementos naturales.  

Sa Frantza est fintzas cumpostas de unos cantos territòrios in foras de su continente europeu: est sa Frantza Ultramarina (''France d'Outre-Mer'' in frantzesu). Custu permìtit a sa Frantza de istare in totu sos continentes de su mundu in foras de s'ocèanu Àrticu. 

Custos territòrios tenent istatutos diversos in s'amministratzione de sa Frantza e s'agatant: 

* In [[Amèrica de su Norte|America de su Nord]]: [[Saint-Pierre e Miquelon|Saint-Pierre-et-Miquelon]];
* In [[Amèrica de su Sud|America de su Sud]]: sa [[Gujana Frantzesa]];
* In sas Antillas: sa [[Guadalupa]], sa [[Martinica]], [[Saint-Barthélemy (Antillas)|Saint-Barthélemy]] e [[Saint-Martin (Frantza)|Saint-Martin]];
* In s'[[Otzèanu Patzìficu|ocèanu Patzìficu]]: sa Caledònia Noa, sa [[Polinèsia Frantzesa|Polinèsia frantzesa]], [[Wallis e Futuna]] e s'ìsula Clipperton;
* In s'[[Otzèanu Indianu|ocèanu Indianu]]: sa Reunione e Majota, sas ìsulas Isparghinadas (''îles éparses'' in frantzesu), sas ìsulas Kerguelen, s'artzipèlagu de Crozet e sas ìsulas Saint-Paul e Amsterdam Noa qui formant sas [[Terras australes e antàrticas frantzesas|Terras Australes e Antàrticas Frantzesas]] (TAAF);
* In s'[[Otzèanu Atlànticu|ocèanu Atlànticu]]: sas domìnios frantzesos de Saint-Hélène;
* In s'[[Oriente Mèdiu]]: su domìniu natzionale frantzesu in Terra Santa (crèsia ''Saint-Anne de Jerusalem'') 
* In [[Antàrticu]]: sa Terra Adélie, inclùdida issa puru in sos TAAF. 



==Riferimentos==
<references />

{{Europa}}

[[Categoria:Natziones de s'Europa]]
[[Categoria:Frantza| ]]