Luteranizam
Luteranizam ili luteranstvo je deo zapadnog hrišćanstva koje se zasniva na učenju reformiste iz 16. veka Martina Lutera. Luterovi pokušaji reforme teologije i crkvene prakse doveli su do protestantske reformacije. Reakcije vlasti i crkve na širenje Luterovih ideja (95 teza) Evropom dovele su do vjerskih ratova i podjele hrišćanstva.
Za razliku od reformatorskih crkvi, luterani i dalje praktikuju mnoge sakramente i liturgijsku praksu iz pre-reformatorskih crkvi.
Naziv „luteranac“ je prvi put u pogrdnom smislu upotrebio Johan Ek tokom debate jula 1519.[1] Ek i drugi rimokatolici su sledili uobičajenu praksu da se jeres naziva po svom vođi, tako da su svi pobornici teologije Martina Lutera označeni kao luteranci.[2] Sam Martin Luter je odbacivao ovaj naziv i svoj reformatorski pokret je nazivao „jevanđeoski“ (grč. ευαγγελιον - dobre vesti, jevanđelje).[1] Luteranci su i sami počeli da koriste ovaj naziv sredinom 16. veka da bi se razlikovali od ostalih reformističkih grupa (filipisti, kalvinisti). Teolozi sa Univerziteta u Vitenbergu su 1597. upotrebili za svoju crkvu naziv „luteranska“.[2]
Veronauka
urediLuteranska veronauka detaljno je izložena u „Knjizi saglasja“ (Concordia). Luteranci veruju u Sveto Trojstvo i bogočovečiju prirodu Isusa Hrista raspetog na krstu, koji se spustio u ad, vaskrsao i vazneo se na nebo, da posle kraja sveta sudi živima i mrtvima. Važno mesto u doktrini zauzima koncepcija prvobitnog greha, koji može biti otkupljen isključivo dejstvom božje blagodati (latinski: Sola Gratia), koja je izražena u veri (latinski: Sola Fide). Stoga spasenje nije u prećenju crkvenih zapovesti, nego u verovanju. Oproštaj grehova daje samo božja milost (latinski: Sola Gratia). Glava crkve je Isus Hrist (latinski: Solus Christus), a ne neki ovozemaljaki posrednik. Iako poriču ulogu slobodne volje u spasenju, luterani na poriču slobodnu volju u svetovnom životu, i ne veruju u dvojaku predestinaciju već u jednojaku predestinaciju. Glavni kriterijum ispravnosti vere je Biblija (latinski: Sola Scriptura). Dopunska svedočanstva su predanja crkvenih otaca i drugi tradicionalni izvori, ne uvek luteranski, ali uvek uz opasku da su oni samo onoliko istiniti koliko su u saglasju sa Biblijom. Isti takav kritički pristup primenjuje se na sve teološke izvore, uključujući samoga Lutera, čije se delo poštuje, ali nema kultno značenje.
Luteranci priznaju dve svete tajne: krštenje i pričešće, doduše luterani su istorijski prihvatali i treću svetu tajnu a to je sakrament ispovedanja i absolucije. Posredstvom krštenja ljudi postaju hrišćani. Oni se pričešćem učvršćuju u veri. Specifičnost luteranskog pričešća među crkvama zapadnog obreda je to što se vinom pričešćuju svi vernici, a ne samo sveštenici. To je u vezi sa crkvenim stavom da su sveštenici samo propovednici (pastori) u svojoj zajednici, i da se ničim ne razlikuju od običnih vernika. Luteranska crkva smatra da ima kontinuitet od apostolskih vremena. Ovo nasleđe se ne shvata kao direktno, kao na primer u pravoslavlju, već pre u duhovnom smislu.
Obožavanje svetaca i ikona nije primereno božjoj zapovedi: „Ne imaj drugih bogova“, takodje nisu ikonoborci. Marija se poštuje kao Isusova majka, ali se ne slavi. Smatra se da celibat nije Isusovo pravilo, stoga se ne primenjuje.
Rasprostranjenost
urediLuteranske crkve širom sveta okupljaju preko 80 miliona vernika. Od toga ih u Nemačkoj ima 25,6 miliona, 19 miliona u Skandinaviji, 8,5 miliona u Kanadi i SAD. To je dominantna religija u: Švedskoj, Norveškoj, Danskoj, Finskoj, Islandu, Estoniji i Letoniji. Namibija je jedina neevropska većinski luteranska zemlja. Značajne luteranske zajednice postoje još u: Brazilu, Etiopiji, Indoneziji, Madagaskaru i Tanzaniji.
Status tradicionalne verske zajednice u Srbiji imaju: Slovačka Evangelička crkva i Evangelička hrišćanska crkva.
Reference
uredi- ↑ 1,0 1,1 Espín, Orlando O. and Nickoloff, James B. An introductory dictionary of theology and religious studies. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press, p. 796.
- ↑ 2,0 2,1 Fahlbusch, Erwin, and Bromiley, Geoffrey William, The Encyclopedia of Christianity, Volume 3. Grand Rapids, Michigan: Eerdmans, 2003. p.362.
