Izvorni kod stranice James Whale

{{Infokutija Filmska biografija
| ime = James Whale
| datum_rođenja   = [[22. 7.|22. juli]], [[1889]].
| mjesto_rođenja   = [[Datoteka:Flag of England.svg|25px]] [[Dudley]], [[Engleska]]
| datum_smrti     = {{dda|1957|5|29|1889|7|22|df=y}}
| mjesto_smrti     = [[Datoteka:Flag of the United States.svg|25px]] [[Hollywood]], [[Kalifornija|California]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]
| zanimanje = [[reditelj]]
| znameniti_filmovi = ''[[Frankenstein (film iz 1931)|Frankenstein]]'', ''[[Bride of Frankenstein]]'', ''[[The Invisible Man (film iz 1933)|The Invisible Man]]''
| uticaj_od       =  [[F. W. Murnau]] 
}}

'''James Whale''' ([[22. 7.|22. juli]], [[1889]]. – [[29. 5.|29.5.]], [[1957]].) je revolucionarni [[hollywood]]ski reditelj poznat po svom radu u okviru [[horor film|horor žanra]] u kome je dao monumentalna ostvarenja kao što su ''[[Frankenstein (film iz 1931)|Fankenstein]]'', ''[[Bride of Frankenstein]]'' i SF klasik ''[[The Invisible Man (film iz (1933)|The Invisible Man]] ''.

== Biografija ==
Whale je rođen u [[Dudley]]u u [[Engleska|Engleskoj]] kao šesto od sedmoro dece radničke porodice. Smatrali su da nije dovoljno jak da, kao njegova braća, radi u teškoj industriji i počeo je da radi kao obućar, ali je uporedo pohađao nastavu iz umetnosti.

Godine 1915. sa [[Prvi svjetski rat|Prvim svetskim ratom]] bio je u vojsci kao potporučnik. Avgusta 1917. [[ratni zarobljenik|zarobljen]] je i za vreme zarobljeništva nastavio je da crta i otkrio je pozorišni talenat.

Sa potpisivanjem mira odlazi u [[Birmingham]] i započinje profesionalnu pozorišnu karijeru. Godine 1928. ponuđeno mu je da režira tada nepoznatu dramu [[R. C. Sherriff]]a ''[[Journey’s End]] '' u kojoj je glumio mladi i tada, takođe, nepoznati [[Laurence Olivier]]. Predstava je doživela uspeh i prebačena je na [[West End theatre|West End]], gde je glavnu ulogu igrao [[Colin Clive]] (koji će kasnije igrati dr. Frankensteina u Whaleovim filmovima). Predstava je imala oko 600 repriza. Whale je pozvan da režira istu predstavu na [[Broadway]]u, kao i hollywoodsku filmsku verziju.

== Hollywood ==
Godine 1930 je snimio ''Journey’s End'', koji je bio prva britansko-američka tonska koprodukacija. Iste godine režirao je [[Howard Hughes|Hughesov]] film ''[[Hell’s Angels]]'' zajedno sa [[Howard Huges|Howardom Hugesom]] i [[Edmund Goulding|Edmundom Gouldingom]] (Whale i Goulding nisu potpisani kao reditelji).

Svoj prvi film sa [[Universal Studios|Universalom]] je snimio 1931. - ''[[Waterloo Bridge]]''. Iste godine snima jedan od svojih najznačajnijih filmova ''Frankenstein''. ''[[Frankesntein (film iz 1931)|Frankenstein]] je jedan od prvih filmova u kojima se kamera kreće kroz kadar (što ukazuje na veliki utican nemačkog nemog filma, posebno [[F. W. Murnau]]a na Whalea]]). Film, u čiju produkciju je uloženo oko 291.000$ zaradio je oko 10 miliona samo od prikazivanja u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]. Slede ogromni uspesi sa filmovima ''Bride of Frankenstein'' i ''The Invisible Man''. Filmovi su doneli veliki uspeh ne samo studiju, već i glumcima i glumicama, kao što su [[Gloria Stuart]], [[Colin Clive]], [[Elsa Lanchester]], [[Boris Karloff]] i [[Claude Rains]], koje je Whale poznavao još u Engleskoj i lično odabrao za uloge u njegovim filmovima.

Whale je režirao i klasike kao što su ''[[The Old Dark House]]'' (1932), ''[[Show Boat]]'' (19336) i ''[[The Man in the Iron Mask (film iz 1939)|The Man in the Iron Mask]]''. Neuspeh je doživeo sa filmom ''[[The Road Back]] '', koji je nastavak priče ''Im Westen nichts Neues'' (''Na zapadu ništa novo''), zato što je film ponovo montiran i skraćen uprkos Whaleovom protivljenju. Posle filma ''The Man in the Iron Mask'' nije snimio nijedan uspešan film. Poslednji film je snimio 1949. godine, posle pauze od 8 godina, ali film nikada nije prikazan. Posle filmske rediteljske karijere, Whale se vratio 1944. na Broadway gde je režirao predstavu ''Hand in Glove''

U svojim poslednjim danima Whalea su proganjala sećanja, posebno na ratne dane. Živeo je povučen od sveta i patio je od depresije. Konačno, u svojoj 67. godini počinio je samoubistvo udavivši se u bazenu [[29. 5.|29. maja]], [[1957]]. Okolnosti njegove smrti nisu bile razjašnjenje do 1987. godine, kada je njegov životni partner, producent [[David Lewis (producent)|David Lewis]] objavio postojanje Whaleove oproštajne poruke. Poruka je glasila: „''Budućnost je samo starost, bolest i bol… Moram imati mir i ovo je jedini način. ''“

Whale je živeo otvoreno kao [[gej]] u vreme kada su u Hollywoodu mnogi krili svoju seksualnu orijentaciju. Bio je tema filma [[Gods and Monsters]] (1998) u kome ga glumi [[Ian McKellen|Sir Ian McKellen]]. Film je snimljen prema romanu ''[[Father of Frankenstein]]'' [[Christopher Bram|Christophera Brama]]. Roman i knjiga, premda se bave problemima sa kojima se Whale suočava u poslednjim danima svog života, nisu u potpunosti biografski.

Godine 2002. u njegovom rodnom Dudleyu podignuta je memorijalna statua Jamesu Whaleu. Statua predstavlja filmsku rolnu sa ugraviranim likom [[Frankensteinovo čudovište|Frankensteinovog čudovišta]] i sa imenima njegovih najznačajnijih filmova.

== Filmografija ==
 
* ''Journey's End'' (1930)
* ''[[Waterloo Bridge (film iz 1931)|Waterloo Bridge]]'' (1931)
* ''[[Frankenstein (film iz 1931)|Frankenstein]]'' (1931)
* ''The Impatient Maiden'' (1932)
* ''[[The Old Dark House]]'' (1932)
* ''The Kiss Before the Mirror'' (1933)
* ''[[The Invisible Man (film iz 1933)|The Invisible Man]]'' (1933)
* ''By Candlelight'' (1933)
* ''One More River'' (1934)
* ''[[Bride of Frankenstein]]'' (1935)
* ''Remember Last Night?'' (1935)
* ''[[Show Boat (1936 film)|Show Boat]]'' (1936) 
* ''The Road Back'' (1937)
* ''[[The Great Garrick]]'' (1937)
* ''Sinners in Paradise'' (1938)
* ''[[Wives Under Suspicion]]'' (1938)
* ''[[Port of Seven Seas]]'' (1938)
* ''[[The Man in the Iron Mask (film iz 1939)|The Man in the Iron Mask]]'' (1939)
* ''[[Green Hell]]'' (1940)
* ''They Dare Not Love'' (1941)
* ''Hello Out There'' (1949) [nije prikazan]

== Vanjske veze ==
* {{IMDb ime|id=0001843|name=James Whale}}
* [http://www.findagrave.com/cgi-bin/fg.cgi?page=gr&GRid=2977 James Whale's Gravesite]
* [http://eric.b.olsen.tripod.com/whale.html James Whale: A History of Horror] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090211174422/http://eric.b.olsen.tripod.com/whale.html |date=2009-02-11 }}
* [http://www.allmovie.com/cg/avg.dll?p=avg&sql=B116539 James Whale] na [[AllMovie.com]]
* [http://www.godsandmonsters.net/biojw.htm James Whale] – kratka biografija na sajtu filma [[Gods and Monsters]]

{{James Whale}}

{{Lifetime|1889|1957|Whale, James}}

[[Kategorija:Engleski režiseri|Whale, James]]
[[Kategorija:LGBT osobe iz Engleske|Whale, James]]
[[Kategorija:LGBT reditelji i rediteljke|Whale, James]]
[[Kategorija:Američki filmski režiseri|Whale, James]]
[[Kategorija:Režiseri horor-filmova|Whale, James]]