Izvorni kod stranice Sergej Ejzenštejn

{{Infokutija02 filmska biografija
|ime=Sergej Mihailovič Ejzenštajn
|slika=Sergei Eisenstein 03.jpg
|zanimanje=filmski redatelj
|datum_rođenja = [[23. januar]] [[1898]].
|mjesto_rođenja = [[Riga]], [[Carska Rusija]] 
|datum_smrti = {{dda|1948|2|11|1898|1|23|df=y}}
|mjesto_smrti = [[Moskva]], [[Sovjetski savez]]
|znameniti_filmovi={{ubl|''[[Oklopnjača Potemkin]]''|''[[Oktobar: deset dana koji su potresli svet|Oktobar]]''|''[[Aleksandar Nevski (film)|Aleksandar Nevski]]'')}}
|uticaj_na= montažu
}}
'''Sergej Mihailovič Ejzenštajn''' ({{jez-ru|Сергей Михайлович Эйзенштейн}}, [[23. januar]] [[1898]]. — [[11. februar]] [[1948]]) je [[Sovjetski Savez|sovjetski]] [[reditelj]] i filmski teoretičar. Najpoznatiji filmovi su mu: „[[Oklopljača Potemkin]]“, „[[Oktobar: deset dana koji su potresli svet|Oktobar]]“, „[[Aleksandar Nevski (film)|Aleksandar Nevski]]“. Njegovi filmovi pripadaju žanru [[Propagandni film|politički angažovanih filmova]].

Među historičarima filma postoji uvjerenje da je upravo Sergej Ejzenštajn doprineo najviše razvoju [[Filmska montaža|montaže]], kao ne samo tehničkog postupka povezivanja kadrova, nego kao i načina da se filmski jezik bitno izmeni i unapredi. Sa [[Lav Kulješev|Lavom Kulješevim]] razvio je izuzetno značajan teoretski rad na polju razvoja montaže.

Sve delo Sergeja Ejzenštajna karakteriše inovativna upotreba montaže, ritma, odabira dominantnih motiva, vrste osvetljenja, u poslednjem filmu i upotreba boja. Ove je bila inovacija u filmskom rečniku svoga doba.

== Život i delo ==

Potiče iz porodice u kojoj je dominantno religijsko uverenje bilo [[pravoslavlje]], iako mu je otac, po nacionalnosti bio [[Jevreji]]n koji je prihvatio pravoslavlje, a majka [[Rusija|Ruskinja]].

U svojim prvim filmovima nije koristio glumce profesionalce. Bavio se pitanjima klasnih konflikta u kojima su glumci imali stereotipne uloge. Ejzenštajn je bio odan idejama [[Komunizam|komunizma]] u vreme [[Staljin]]a koji je odlično shvatao značaj filma kao propagandnog oružja. Popularnost i značaj Sergeja Ejzenštajna je rastao i opadao u funkciji uspeha njegovih filmova.

Godine 1925, stvorio je film „Oklopnjača Potemkin“. Čuvenu scenu sa kolicima koja padaju niz stepenište u [[Odesa|Odesi]] snimio je 22. septembra. Centralni komitet [[KPSS]] je organizovao obeležavanje jubileja [[Ruska revolucija 1905.|revolucije iz 1905]], a narodni komesari Lunačarski i [[Kazimir Maljevič|Maljevič]] su angažovali Ejzenštajna da napravi film posvećen ovoj komemoraciji. Od mnoštva događaja, Sergej je odabrao pobunu na oklopnjači kao centralni motiv filma.

U jesen [[1928]]. godine napušta Sovjetski Savez i odlazi na dvogodišlje studijsko putovanje po Evropi sa saradnicima [[Edvard Tise|Edvardom Tiseom]] i [[Grigorij Aleksandrov|Grigorijem Aleksandrovim]]. Tamo ih je poslala komunistička partija da bi usavršili saznanja o tehnici [[Zvučni film|zvučnog filma]]. Tu je napravio jedan film u Francuskoj (''Sentimentalna romanasa'' iz 1930). [[Studio Paramaunt]] ga 1930. poziva u SAD i nudi ugovor na 100.000 dolara. Ejzenštajn stiže u Njujork 20. maja. Trebalo je da ekraznizuje jedan od romana [[Teodor Drajzer|Teodora Drajzera]], ali se od tog projekta odustalo zbog sukoba reditelja i producenata. Time dolazi u poziciju da ga prijatelji [[Epton Sinkler]] i [[Čarli Čaplin]] spašavaju od neke vrste progona. Odlazi u [[Meksiko]] da snima film za bračni par Sinkler, ali se i tu njegova umetnička priroda susreće sa, za njega u to vreme neprihvatljivim uslovima stvaranja. Film o Meksiku nije dovršen, a Staljin ga u međuvremenu poziva nazad u SSSR. Od snimljenog materijala je 1933. izmontirana verzija filma „Gromovi nad Meksikom“, kasnije poznatog kao „Živeo Meksiko!“ (''[[¡Que Viva México!]]'').

Godine [[1938]]. prikazan je prvi Ejzenštajnov zvučni film, „Aleksandar Nevski“. On opisuje istorijsku bitku Rusa i [[Tevtonski vitezovi|tevtonskih vitezova]] iz 13. veka na zaleđenom [[Bitka na Čudskom jezeru|Čudskom jezeru]]. Filmom dominira ideja patriotizma i stoga je intenzivno korišćen kao propaganda u SSSR-u tokom [[Drugi svetski rat|Drugog svetskog rata]].

Ejzenštajnov boravak na zapadu ga je učinio sumnjivim u očima Staljina i komunističke nomenklature. Rad na nekim filmovima je otkazan, a rad na filmu „Ivan Grozni“ je često ometan. Prvi deo ovog filma iz 1944. primljen je sa simpatijama i nagrađen je, dok je drugi deo bio cenzurisan i nije prikazan do 1958. U nastavku filma, Ivan nije prikazan kao heroj već kao paranoični tiranin. Neki delovi su snimljeni u koloru, zahvaljujući nemačkim kolor kamerama zaplenjenim u [[Bitka kod Staljingrada|bici kod Staljingrada]]. Treći deo filma, iz 1946, konfiskovala je komunistička partija.

Sergej Ejzenštajn je umro od srčanog udara, [[11. februar]]a [[1948]]. u Moskvi.

== Glavna dela ==
* Dnevnik Glumova (''Дневник Глумова'', 1923)
* [[Štrajk (film, 1925)|Štrajk]] (''Стачка'', 1925)
* [[Oklopnjača Potemkin]] (''Броненосец Потёмкин'', 1925)
* [[Oktobar: deset dana koji su potresli svet]] (''Октябрь «Десять дней, которые потрясли мир»'', 1927)
* [[Staro i novo]] (''Старое и новое «Генеральная линия»'', 1929)
* [[Sentimentalna romansa]] (''Сентиментальный романс/Le Romance sentimentale'', 1930)
* Zemljotres u Oahaki (''Землетрясение в Оахаке'', dokumentarni film iz 1931) 
* [[Živeo Meksiko! (film)|Živeo Meksiko!]] (''¡Que Viva México!, Да здравствует Мексика!'', nedovršen film, 1930-1932)
* [[Bežin lug]] (''Бежин луг'', nedovršen film, 1935 – 1937)
* [[Aleksandar Nevski (film)|Aleksandar Nevski]] (''Александр Невский'', 1938)
* Kanal Fergana (nedovršen film iz 1939)
* [[Ivan Grozni (film)|Ivan Grozni]]:
** prvi deo (1945)
** drugi deo (1946/1958)
** treći deo (1946, nezavršeno)

== Literatura ==
{{Commonscat|Sergei Eisenstein}}
* Bergen, Pg. 19
* LaValley, Albert J.; Barry P. Scherr (2001). Eisenstein at 100: A Reconsideration. Rutgers University Press, 53. {{ISBN|0-8135-2971-9}}.
* Marie Seton "Sergei M. Eisenstein: a biography," Dobson, 1978 
* Bulgakowa, Oksana "Sergei Eisenstein: A Biography" PotemkinPress, 2002 
* Harry M. Geduld and Ronald Gottesman (eds.), "Sergei Eisenstein and Upton Sinclair: The Making & Unmaking of Que Viva Mexico!", Indiana University Press, 1970
* Bergan, Ronald, "Sergei Eisenstein: A Life in Conflict," Overlook Hardcover, 1999 
* Leyda, Jay and Zina Voynow, "Eisenstein At Work", Pantheon Books, 1982 
* Leyda, Jay, "Kino: A History Of The Russian And Soviet Film", George Allen and Unwin, Ltd., 1960 
* Leyda, Jay, "Eisenstein on Disney", Methuen Paperback, 1986 
* Ronald Bergan,Eisenstein: A Life in Conflict, Overlook Press, 1999 
* David Bordwell, The Cinema of Eisenstein, Harvard University Press, 1994 
* S. M. Eisenstein, Towards a Theory of Montage, British Film Institute, 1994 
* S. M. Eisenstein, Film Form: Essays in Film Theory, Hartcourt 
* S. M. Eisenstein, The Film Sense, Hartcourt 
* Ivor Montagu, "With Eisenstein in Hollywood"

{{Sergej Ejzenštejn}}

{{Lifetime|1898|1948|Ejzenštejn, Sergej}}

{{Normativna kontrola}}

[[Kategorija:Sovjetski filmski režiseri]]
[[Kategorija:Propagandni filmovi]]
[[Kategorija:Kinematografija]]
[[Kategorija:Dobitnici Staljinove nagrade]]