James Whale
| James Whale | |
|---|---|
| Biografske informacije | |
| Rođenje | 22. juli, 1889. Dudley, Engleska |
| Smrt | 29. 5. 1957. (dob: 67) Hollywood, California, SAD |
| Profesionalne informacije | |
| Zanimanje | reditelj |
| Znamenita djela | |
| Inspiracija | |
Od | |
James Whale (22. juli, 1889. – 29.5., 1957.) je revolucionarni hollywoodski reditelj poznat po svom radu u okviru horor žanra u kome je dao monumentalna ostvarenja kao što su Fankenstein, Bride of Frankenstein i SF klasik The Invisible Man .
Whale je rođen u Dudleyu u Engleskoj kao šesto od sedmoro dece radničke porodice. Smatrali su da nije dovoljno jak da, kao njegova braća, radi u teškoj industriji i počeo je da radi kao obućar, ali je uporedo pohađao nastavu iz umetnosti.
Godine 1915. sa Prvim svetskim ratom bio je u vojsci kao potporučnik. Avgusta 1917. zarobljen je i za vreme zarobljeništva nastavio je da crta i otkrio je pozorišni talenat.
Sa potpisivanjem mira odlazi u Birmingham i započinje profesionalnu pozorišnu karijeru. Godine 1928. ponuđeno mu je da režira tada nepoznatu dramu R. C. Sherriffa Journey’s End u kojoj je glumio mladi i tada, takođe, nepoznati Laurence Olivier. Predstava je doživela uspeh i prebačena je na West End, gde je glavnu ulogu igrao Colin Clive (koji će kasnije igrati dr. Frankensteina u Whaleovim filmovima). Predstava je imala oko 600 repriza. Whale je pozvan da režira istu predstavu na Broadwayu, kao i hollywoodsku filmsku verziju.
Godine 1930 je snimio Journey’s End, koji je bio prva britansko-američka tonska koprodukacija. Iste godine režirao je Hughesov film Hell’s Angels zajedno sa Howardom Hugesom i Edmundom Gouldingom (Whale i Goulding nisu potpisani kao reditelji).
Svoj prvi film sa Universalom je snimio 1931. - Waterloo Bridge. Iste godine snima jedan od svojih najznačajnijih filmova Frankenstein. Frankenstein je jedan od prvih filmova u kojima se kamera kreće kroz kadar (što ukazuje na veliki utican nemačkog nemog filma, posebno F. W. Murnaua na Whalea]]). Film, u čiju produkciju je uloženo oko 291.000$ zaradio je oko 10 miliona samo od prikazivanja u SAD. Slede ogromni uspesi sa filmovima Bride of Frankenstein i The Invisible Man. Filmovi su doneli veliki uspeh ne samo studiju, već i glumcima i glumicama, kao što su Gloria Stuart, Colin Clive, Elsa Lanchester, Boris Karloff i Claude Rains, koje je Whale poznavao još u Engleskoj i lično odabrao za uloge u njegovim filmovima.
Whale je režirao i klasike kao što su The Old Dark House (1932), Show Boat (19336) i The Man in the Iron Mask. Neuspeh je doživeo sa filmom The Road Back , koji je nastavak priče Im Westen nichts Neues (Na zapadu ništa novo), zato što je film ponovo montiran i skraćen uprkos Whaleovom protivljenju. Posle filma The Man in the Iron Mask nije snimio nijedan uspešan film. Poslednji film je snimio 1949. godine, posle pauze od 8 godina, ali film nikada nije prikazan. Posle filmske rediteljske karijere, Whale se vratio 1944. na Broadway gde je režirao predstavu Hand in Glove
U svojim poslednjim danima Whalea su proganjala sećanja, posebno na ratne dane. Živeo je povučen od sveta i patio je od depresije. Konačno, u svojoj 67. godini počinio je samoubistvo udavivši se u bazenu 29. maja, 1957. Okolnosti njegove smrti nisu bile razjašnjenje do 1987. godine, kada je njegov životni partner, producent David Lewis objavio postojanje Whaleove oproštajne poruke. Poruka je glasila: „Budućnost je samo starost, bolest i bol… Moram imati mir i ovo je jedini način. “
Whale je živeo otvoreno kao gej u vreme kada su u Hollywoodu mnogi krili svoju seksualnu orijentaciju. Bio je tema filma Gods and Monsters (1998) u kome ga glumi Sir Ian McKellen. Film je snimljen prema romanu Father of Frankenstein Christophera Brama. Roman i knjiga, premda se bave problemima sa kojima se Whale suočava u poslednjim danima svog života, nisu u potpunosti biografski.
Godine 2002. u njegovom rodnom Dudleyu podignuta je memorijalna statua Jamesu Whaleu. Statua predstavlja filmsku rolnu sa ugraviranim likom Frankensteinovog čudovišta i sa imenima njegovih najznačajnijih filmova.
- Journey's End (1930)
- Waterloo Bridge (1931)
- Frankenstein (1931)
- The Impatient Maiden (1932)
- The Old Dark House (1932)
- The Kiss Before the Mirror (1933)
- The Invisible Man (1933)
- By Candlelight (1933)
- One More River (1934)
- Bride of Frankenstein (1935)
- Remember Last Night? (1935)
- Show Boat (1936)
- The Road Back (1937)
- The Great Garrick (1937)
- Sinners in Paradise (1938)
- Wives Under Suspicion (1938)
- Port of Seven Seas (1938)
- The Man in the Iron Mask (1939)
- Green Hell (1940)
- They Dare Not Love (1941)
- Hello Out There (1949) [nije prikazan]
- James Whale na sajtu IMDb
- James Whale's Gravesite
- James Whale: A History of Horror Arhivirano 2009-02-11 na Wayback Machine-u
- James Whale na AllMovie.com
- James Whale – kratka biografija na sajtu filma Gods and Monsters