C. Ris (Rogatica)
C. Ris -C.(olonia) Ris naziv je rimskog grada na mjestu današnje Rogatice, Bosna i Hercegovina. Areal rimskog naselja u Rogatici zauzimao je prostor današnjeg naselja između Toplika na jugu i industrijskog dijela na sjeveru.[1]
Sve što se zna o rimskom naselju u Rogatici nastalo je na osnovu arheoloških i epigrafskih nalaza iz Rogatice i njene okoline. Iako zbog izgrađenosti današnjeg naselja nije bilo sistematskih istraživanja u samom naselju Rogatica, slučajni nalazi i manji sondažni zahvati pokazali su da se rimske supstrakcije nalaze već na dubini od 20 cm.[2]
Na parcelama Mazlulovine, na dubini od 50 cm otkopan je betonski pod, a u blizini bila je grčka crkva. Rimskog građevinskog materijala (opeka, cigla, priklesanog kamena) nađeno je po cijelom gradu, od Toplika do bolnice.
Nađeno je i desetak epigrafskih i anepigrafskih nadgrobnih i votivnih spomenika koji su omogućili da se dođe do saznanja o društvenim prilikama rimskog naselja.
Posebno značajan epitaf je T.Cl(audio) Maximus nađen 1866. kao prvi od rogatičkih lapida. Po ovom natpisu T. Klaudio Maksim bio je vjećnik (decurio) u gradu zvanom C(olonia) Ris…. Ima mišljenja da bi taj rimski grad mogao biti i Risan u [[Boka Kotorska|[[]]Boki Kotorskoj]], ili Rudo. Karl Pač i Ivo Bojanovski su mišljenja da se radi o Rogatici.
Epigrafski nalazi govore da je grad sa statusom autonomne uprave osnovan za vrijeme cara Hadrijana (117-138), u vrijeme kada su osnovani gradovi Salvium i Delminijum. Hadrijan je poznat kao car koji je unapređivao romanizaciju, dajući gradovima autonomiju, a građanima status rimskog građanina.[3]
Na natpisima se nalaze i imena gradskih predsjednika ili načelnika (duumvir qiuinquenalis) i dekuriona koji su bili izabrani na pet godina, sa zadatkom da naprave popis svih građana i izvrše izbor gradskog vijeća ili senata (ordo decurionum) među zemljoposjednicima cijelog agera Rogatice.
Prikazi na sepkularni spomenicima i drugi elementi romanske kulturne govore o dubokom prodoru rimske i grčke kulturne nadgradnje u unutrašnjost. Domaća ilirska ornametika ne dolazi do izražaja. Sve su imenske formule po rimskom sistemu trio nomina (praenomon, nomen, cognomen). Jedino po gentilnim imenima (Claudii, Ulpii, i Aelii) prepoznaju se domaći ljudi, nekadašnji peregrini, tako nazvani po carevima koji su im dali status rimskog građanina.
U prilog kolonijalnog ranga rimske Rogatice govori i pravilan urbani raster koji se i danas nazire u rasporedu mahala iz turskog perioda. Naseobinski elementi koji potječu od vila na većim posjedima (villae rusticae) a koji su zabilježeni u okolnim selima (Plješevica, Potpeć, Drijenke) mogu se objasniti naseljavanjem veterana i drugih kolonista sa strane.
- ↑ „Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE”. Veselin Masleša, Sarajevo, 1966. Arhivirano iz originala na datum 2023-08-06. Pristupljeno 9. 2. 2016.
- ↑ „Amina Veladžić: Rimska urbanizacija na tlu današnje Bosne i Hercegovine”. UNIVERZITET U SARAJEVU, FILOZOFSKI FAKULTET, ODSJEK ZA HISTORIJU, 2018. Pristupljeno 9. 2. 2023.
- ↑ „Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA”. Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988. Arhivirano iz originala na datum 2022-11-01. Pristupljeno 9. 2. 2016.
