Koncentracijski logor Lobor
Logor Lobor ili Loborgrad bio je sabirni logor pod upravom Nemaca na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske, u blizini Zlatara u Hrvatskom Zagorju. Ovo je jedini logor pod kontrolom Nemaca na teritoriji Nezavisne Države Hrvatske, ako izuzmemo logore u Zemunu (Staro sajmište).
Logor je postojao od početka oktobra 1941. do kraja oktobra 1942. U logoru su bile zatočene pretežno jevrejske žene sa decom sa područja NDH i manjim delom srpske žene sa decom takođe sa područja NDH. Zatočenici ovog logora najvećim delom pohapšeni su od strane ustaša i predati upravi logora, stoga organi NDH snose nesumnjiv deo odgovornosti za stradanje logoraša, pogotovo jer je jedan deo logoraša ubijen u logoru Jasenovac. Najveći deo jevrejskih žena i dece iz logora Lobor transportovan je 1942. u logor Aušvic gde su ubijeni. Najveću odgovornost za stradanje logoraša logora Lobor snose nemački okupator i nacifikovani jugoslovenski Nemci.
U logoru Lobor, prema dostupnim podacima, umrlo je od zaraznih bolesti i izuzetno loših uslova boravka oko 200 logoraša.[1]
Logor je bio smešten u dvorcu nekadašnje aristokratske porodice Keglević udaljenom 7 km od Zlatara u Hrvatskom Zagorju.
Najveći broj zatočenika logora Lobor bile su Jevrejke sa decom iz Sarajeva i gradova severozapadne Hrvatske, pre svega iz Zagreba. Kada je reč o srpskim zatočenicima (takođe majke sa decom) većinom su poticali iz Bosne i Hercegovine. Broj jevrejskih zatočenika bio je prilično veći od broja srpskih zatočenika u logoru.
Logor Lobor je jedini logor pod kontrolom Nemaca u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, ako izuzmemo nemački logor u Zemunu. Ipak, većina zatočenika logora Lobor pohvatana je od strane ustaškog režima i predata Nemcima, dok su neki logoraši logora Lobor prethodno bili zatočenici ustaških logora.
Prvi logoraši pristižu u logor Lobor početkom oktobra 1941. Reč je o oko 1.300 žena sa decom pristiglih iz ustaškog logora Kruščica pokraj Viteza u srednjoj Bosni. U literaturi se pominje da je u prvom transportu pristiglo oko 370 Srpkinja sa decom, a da su svi ostali logoraši pristigli iz Kruščice bile Jevrejke sa decom. Jevrejski i srpski muškarci iz logora Kruščica transportovani su u logor Jasenovac.
Uslovi boravka u logoru bili su vrlo nepovoljni, pogotovo usled približavanja zime, a kapacitet logora bio je mali za prijem većeg broja zatočenika od 800. Zbog toga je odlučeno da se starije zatočenice prebace u Zagreb u starački dom pod upravom Židovske bogoštovne opštine, dok su Srpkinje sa decom prebačene u logor u Gornjoj Rijeci, između Križevaca i Novog Marofa.
Ipak, broj zatočenica sa decom, sve vreme postojanja logora premašivao je brojku od 800 zbog pristizanja novih zatočenika, pre svega Jevrejki sa decom iz Sarajeva i Zagreba. U decembru 1941. u logoru je bilo 1.700 žena i dece.
Najveći broj od oko 200 poznatih umrlih logoraša umro je od tifusa koji se pojavio krajem 1941, da bi kulminirao u prvoj polovini 1942.
Juna 1942. u logoru je bilo 1.025 zatočenika, od čega su 200 bila deca. Od nešto više od 1.000 žena samo je oko 200 bilo radno sposobno. Ipak, uslovi u ovom logoru bili su podnošljiviji od nekih drugih logora u kojima su takođe bile zatočene žene sa decom, poput logora Stara Gradiška, s obzirom da logoraši u Loboru nisu neposredno ubijani, iako su ih ubijali vrlo loši uslovi u logoru.
Nemci su avgusta 1942. odlučili da zatočenice i decu iz logora Lobor transportuju u četiri transporta u logor Aušvic gde su im namenili smrt. Tokom septembra i oktobra 1942. u logor su pristizale manje grupe Jevrejki koje su do kraja oktobra 1942. premeštene u Jasenovac gde su ubijene.[2]
- ↑ Narcisa Lengel-Krizman, "Sabirni logori i dječja sabirališta na području sjeverozapadne Hrvatske 1941-1942.", Sjeverozapadna Hrvatska u NOB-u, Varaždin, 1977. Arhivirano 2023-07-02 na Wayback Machine-u str. 884-890.
- ↑ Narcisa Lengel-Krizman, "Sabirni logori i dječja sabirališta na području sjeverozapadne Hrvatske 1941-1942.", Sjeverozapadna Hrvatska u NOB-u, Varaždin, 1977. Arhivirano 2023-07-02 na Wayback Machine-u str. 888-890.